Roman Hierowski

ur. 21.01.1894 r. we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 2.08.1974 r. w Warszawie – aktor teatralny, filmowy, radiowy i telewizyjny, pedagog.

Imię i nazwisko	Roman Hierowski
Data i miejsce urodzenia	21.01.1894, Lwów
Data i miejsce śmierci	2.08.1974, Warszawa
Zawód	aktor, pedagog

Roman Hierowski był synem znanego lwowskiego aktora Stanisława Hierowskiego (1855–1917) i Izabelli z Pillerów. Uczył się w gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie, a następnie studiował prawo na Uniwersytecie Franciszkańskim (od 1919 Uniwersytet Jana Kazimierza), studiów jednak nie ukończył. Aktorstwa uczył się u cenionego aktora i pedagoga Romana Żelazowskiego. Występował najpierw jako deklamator na przedstawieniach okolicznościowych zorganizowanych przez Koło Mieszczanek Polskich: 23.11.1913 r. podczas wieczoru w rocznicę Powstania Listopadowego oraz 22.03.1914 r. na Wieczorze Grottgerowskim. Na scenie Teatru Miejskiego we Lwowie zadebiutował 20.11.1915 r. w roli Lorenza w Kupcu weneckim Williama Szekspira na przedstawieniu popołudniowym dla młodzieży szkolnej. Występował w teatrze do kwietnia 1917 r., nadal udzielając się jednocześnie jako deklamator. Następnie  odbywał służbę wojskową. W grudniu 1918 r. brał udział w okolicznościo­wych imprezach teatralnych w Cie­szynie (np. wieczorze św. Mikołaja),  był tam również współorga­nizatorem stałego Teatru Polskiego, otwartego 31 grudnia 1918 r. przedstawieniem Ślubów panieńskich Aleksandra Fredry. Zespół działał jedynie miesiąc, odwiedzając w tym czasie miejscowości Śląska Cieszyńskiego, m.in. Białą, Dąbrowę Śląską, Morawską Ostrawę.

W 1919 r. R.H. powrócił do Lwowa i występował w tamtejszym teatrze do końca sezonu 1924/1925. Wiek i wygląd predysponowały go do odgrywania ról amantów, zarówno w repertuarze klasycznym, jak i współczesnym. Był m.in. Ed­mundem w Damach i huzarach oraz Albinem w Ślubach panieńskich A. Fredry, a także Kleantem w Skąpcu Moliera. Po opuszczeniu Lwowa  zaangażował się do Teatru Polskiego Arnolda Szyfmana w Warszawie i pracował tam do końca sezonu 1928/1929. W swoim dorobku miał m.in. role Maria (Świt, dzień i noc D. Niccodemiego; w styczniu  1927 grał w tej sztuce w Łodzi podczas gościnnych występów z Marią Malicką), Montana (Otello W. Szekspira), Oktawiusza (Azaïs L. Verneuille’a). W Warszawie R.H. zagrał w trzech fabularnych filmach pełnometrażowych: Uśmiech losu (1927, reż. R. Ordyński), Tajemnica starego rodu (1928 reż. E. Chaberski, Z. Gniazdowski), Grzeszna miłość (1929, reż. M. Krawicz, Z. Gniazdowski). Od sezonu 1929/30 do 1934/35 wystę­pował w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie. Był wówczas jednym z filarów tej sceny,  często obsadzanym (nadal w rolach amantów) i dobrze ocenianym przez publiczność i krytyków.  Kolejne dwa sezony R.H. spędził w Łodzi, grając w Teatrze Miejskim. Jednym z jego większych osiągnięć była rola Chopina w Lecie w Nohat Jarosława Iwaszkiewicza. W sezonie 1937/1938 artysta zatrudnił się w Teatrze Miejskim na Pohulance w Wilnie, a na ostatni przedwojenny sezon powrócił do Lwowa, gdzie zagrał m.in. Prokuratora w Wilkach w nocy Tadeusza Rittnera, Sasa w Gałązce rozmarynu Zygmunta Nowakowskiego,   Kleanta w Świętoszku Moliera i Charmidesa w Obronie Ksantypy Ludwika Hieronima Morstina (grano tę sztukę jeszcze po 1 września 1939).

Po wybuchu II wojny światowej R.H. pozostał we Lwowie i wojnę spędził w rodzinnym mieście. W czasie pierwszej okupacji sowieckiej, od listopada 1939 r. do wkroczenia Niemców do Lwowa 30 czerwca 1941 r. występował w Państwowym Polskim Teatrze Dramatycznym (PPTD). W czasie okupacji niemieckiej pracował jako referent w Kasie Chorych. Po ponownym wkroczeniu Sowietów i objęciu dyrekcji PPTD przez Bronisława Dąbrowskiego znowu pracował w tym teatrze (31.07.1944-26.08.1945). Na liście pracowników PPTD figurował jako „artysta kategorii I” z uposażeniem 1000 rubli. W tym ostatnim lwowskim sezonie polskiego teatru kreował m.in.: Wacława w Mężu i żonie A. Fredry (11.11.1944) oraz Dziennikarza w Weselu S. Wyspiańskiego (14.04.1945), rolę którą po raz pierwszy grał już w 1920 r. w teatrze lwowskim.

W ostatnich dniach sierpnia 1945 r. R.H. przyjechał z przesiedlonym zespołem PPTD do Katowic. Swoją długoletnią pracę w Teatrze Śląskim im. S. Wyspiańskiego zainaugurował 6 października 1945 r. znowu rolą Dziennikarza w Weselu. Zagrał ją w pierwszym przedstawieniu lwowskiego zespołu w Katowicach. Na śląskiej scenie pozostał do przejścia na emeryturę w 1971 r., kreując tu około pięćdziesięciu ról. Dziennikarz „Trybuny Robotniczej’ wspominał go jako:

niezapomnianego, milczącego Autora w „Dwóch teatrach” Szaniawskiego, jako Wojewodę w „Mazepie” Słowackiego i Szewca z „Czarującej szewcowej” Garcii Lorca, gdzie pokazał poetycką, Chaplinowską postać zahukanego męża. Grał m.in. w sztukach Szekspira — „Wieczorze Trzech Króli” (Orsino) i „Śnie nocy letniej (Tezeusz), w „Tańcu Księżniczki” Morstina, w „Rozbitkach” Blizińskiego, „Balladynie” Słowackiego, „Mizantropie” Moliera, „Młodości ojców” Gorbatowa, „Zagładzie eskadry” Kornijczuka i innych. [(is), Zasłużony aktor sceny katowickiej, „Trybuna Robotnicza” 1974, nr 186, s. 3].

Jedną z najlepszych kreacji R.H. w Teatrze Śląskim była rola Szewca w Czarującej szewcowej Garci Lorki w inscenizacji i reżyserii Tadeusza Kantora (prem. 11.06.1955). W 1963 r. R.H. obchodził jubileusz 45-lecia pracy scenicznej.  Po raz ostatni wystąpił na scenie jako Gudiel w inscenizacji dramatu V. Hugo Ruy Blas (prem. 20.11.1971 r. w reż. Ignacego Gogolewskiego). W Katowicach zdobył duże uznanie, sympatię, szacunek i opinię jednego z wybitniejszych aktorów tej sceny. Cytowany już autor kreślił jego sylwetkę:

Powściągliwy, opanowany, o precyzyjnym warsztacie aktorskim, reprezentował najwyższy poziom aktorstwa, pozwalającego tworzyć postacie pełne psychologicznej postawy. Skromny, zawsze opanowany i uprzejmy w stosunkach koleżeńskich, był człowiekiem ogromnej kultury osobistej. Zachowamy o nim najserdeczniejsze wspomnienie jako o wybitnym artyście i prawym człowieku. [(is), Zasłużony aktor sceny katowickiej, „Trybuna Robotnicza” 1974, nr 186, s. 3].

Poza pracą aktorską R.H. był w okresie powojennym wykładowcą Studium Dramatycznego przy Teatrze Śląskim, a do jego uczniów należał popularny aktor scen śląskich Bernard Krawczyk. Ponadto artysta współpracował kilkakrotnie z Teatrem Polskiego Radia. Rozpoczął tę współpracę 17.01.1955 r. od radiofonizacji Ondraszka Gustawa Morcinka, gdzie użyczył głosu Grafowi Prażmie, a zakończył 6.01.1967 r. rolą Sędziego w Opowieściach profesora Tutki Jerzego Szaniawskiego. Kolejnym polem jego działalności artystycznej była telewizja. W Teatrze Telewizji zagrał m.in. w Odejściu Korbuta Kazimierza Korcellego w reżyserii Andrzeja Szafiańskiego (prem. 13.12.1963), Procesie Ryszarda Wawerly Rolfa Schneidera (reż. Jerzy Jarocki, prem. 8.04.1966) oraz Drodze do Czarnolasu Aleksandra Maliszewskiego (reż. Zbigniew Zbrojewski, prem. 22.02.1974). W nekrologu tak wspominał R.H. Mirosław Fazan:

Na scenie występował ponad pół wieku, wyróżniając się dobrym warsztatem artystycznym i bogactwem środków wyrazu, subtelną dykcją i kulturą słowa. Celował w aktorstwie realistycznym, ale nie obce mu były umiejętności skrótu i metafory. Powściągliwy, opanowany z jednakowym powodzeniem grał amantów oraz role charakterystyczne, tworząc postacie pełne prawdy psychologicznej. […] Roman Hierowski należał do najbardziej zasłużonych aktorów Teatru im. st. Wyspiańskiego w Katowicach, w którym występował 26 lat oraz w pewnym okresie pełnił funkcję członka i przewodniczącego Rady Artystycznej. [M. Fazan, Roman Hierowski 1894-1917 (aktor), „Rocznik Katowicki” 1980, t. 8, s. 164].

Odznaczony: Srebrnym Krzyżem Zasługi (1947); Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1954).

Pierwszą żoną R.H. była Jadwiga z Boguckich. Po rozwodzie ożenił się z Janiną Niemirycz.

Pochowany został na cmentarzu przy ul. Sienkiewicza w Katowicach.

Bibliografia przedmiotowa

Dąbrowski B., Na deskach świat oznaczających, t. 1. Wędrówka wśród kulis, Kraków 1977.

Fazan M., Roman Hierowski 1894-1917 (aktor), „Rocznik Katowicki” 1980, t. 8, s. 163-164.

Hałabuda S., Teatr Miejski we Lwowie za dyrekcji Ludwika Hellera w latach 1906-1918, Kraków 2018, repertuar niedrukowany.

Historia filmu polskiego, t. 1, 1895-1929, oprac. W. Banaszkiewicz i W. Witczak, Warszawa 1966.

Horbatowski P., Życie teatralne we Lwowie w latach 1939-1946, „Pamiętnik Teatralny” 1997, z. 1-4.

(is), Zasłużony aktor sceny katowickiej, „Trybuna Robotnicza” 1974, nr 186, s. 3.

Kubik A., Repertuar Teatru Miejskiego we Lwowie w sezonach 1937/38 – 1938/39 oraz teatrów polskich (Państwowego Polskiego Teatru Dramatycznego […]) w latach 1939 – 1946, Kraków 2018, repertuar niedrukowany.

Krasiński E., Teatr Polski Arnolda Szyfmana 1913–1939, Łódź 1991.

Linert A., Lwowskie wznowienia w pierwszym sezonie Bronisława Dąbrowskiego w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego, [w:] Studia i materiały z dziejów województwa katowickiego w Polsce Ludowej, t. 9, red. H. Rechowicz, Katowice 1975, s. 64 -130.

Linert A., Powojenny sezon Państwowego Polskiego Teatru Dramatycznego we Lwowie, „Pamiętnik Teatralny” 1974, z. 3-4, s. 476-488.

Linert A., Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach 1949–1992, Katowice 1998.

Olszewski K., Śląska kronika teatralna 1914–1922, Kraków 1969.

Poskuta-Włodek D., Trzy dekady z dziejów sceny, Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie w latach 1914–1945, Kraków 2001.

Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980, t. 2., Warszawa 1994, s. 251-252.

Surówka B., Roman Hierowski, „Poglądy” 1969, nr 8, okł.

Szydłowska M., Życie teatralne we Lwowie 16 VI 1915 – 30 VI 1918, „Pamiętnik Teatralny” 2003, z. 1–2.

Wydrzyński, A.,  Pamięć teatru, Stalinogród [Katowice] 1956.

Cyfrowe Archiwum Teatru Śląskiego https://www.archiwum.teatrslaski.art.pl/index-cd.html [dostęp 15.11.2023].

Roman Hierowski, https://encyklopediateatru.pl/osoby/15593/roman-hierowski [dostęp 15.11.2023].

Autor hasła

Mariola Szydłowska