Zygmunt Łomny

ur. 30.05.1930 r. w Jezierzanach, pow. Borszczów, woj. tarnopolskie (obecnie Ukraina) – polonista, pedagog, nauczyciel akademicki.

Imię i nazwisko	Zygmunt Łomny
Data i miejsce urodzenia	30.05.1930, Jezierzany
Zawód	polonista, pedagog, pracownik akademicki

Jezierzany, świat dzieciństwa Zygmunta Łomnego, to malownicza okolica z licznymi krasowymi jeziorami. Tu rozpoczął mając siedem lat naukę w Polskiej Publicznej Szkole Powszechnej. W Jezierzanach miało siedzibę Towarzystwo Szkół Ludowych i Oddział Ligi Morskiej i Kolonialnej. Od stycznia do lutego 1945 r. bojówki Ukraińskiej Powstańczej Armii zamordowały we wsi 55 polskich mieszkańców i spaliły 90 domów, co do dziś przetrwało w rodzinnych wspomnieniach. II wojna światowa uniemożliwiła Z.Ł. podjęcie normalnej edukacji. Zakończył ją świadectwem szóstej klasy Polskiej Publicznej Szkoły Powszechnej w Jezioranach wystawionym dnia 18.12.1943 r. z okrojonym, według niemieckich rozporządzeń, programem nauczania.

W 1945 r. po zakończeniu wojny światowej przeniósł się z rodziną na Górny Śląsk i zamieszkał w Kietrzu Śląskim w województwie opolskim, gdzie kontynuował w miejscowym gimnazjum przerwaną naukę. W 1950 r. zdał egzamin maturalny w Liceum Ogólnokształcącym w Kietrzu Śląskim i podjął studia polonistyczne w Wyższej Szkole Pedagogicznej we Wrocławiu. Po uzyskaniu w 1953 r. dyplomu magistra został skierowany do pracy w Liceum Ogólnokształcącym w Nysie, na stanowisku nauczyciela polonisty. Równocześnie wykonywał obowiązki wychowawcy i kierownika szkolnego internatu. W 1956 r. rozpoczął studia pedagogiczne stacjonarne II stopnia na Wydziale Pedagogicznym w Uniwersytecie Warszawskim. W 1958 r. z dyplomem magistra pedagogiki został służbowo przeniesiony do Liceum Pedagogicznego w Opolu. Dwa lata później podjął dodatkowe zatrudnienie na 1/2 etatu na stanowisku asystenta w Katedrze Pedagogiki w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu (WSP), przeniesionej w 1954 r. z Wrocławia. Po likwidacji w 1961 r. Liceum Pedagogicznego przeszedł na pełny etat wymiaru pracy na stanowisko asystenta, później starszego asystenta w Katedrze Pedagogiki. W krótkim czasie, bo już 20 czerwca 1963 r. obronił na Wydziale Filologiczno-Historycznym WSP w Opolu pracę doktorską pt. Szkolne zainteresowania uczniów w świetle badań pedagogicznych napisaną pod kierunkiem prof. dra Jana Konopnickiego z Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego i uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych w dziedzinie pedagogiki. W 1964 r. z mianowania rektora WSP w Opolu prof. Jerzego Słupeckiego pełnił obowiązki Pełnomocnika Rektora do Spraw Studenckich. W latach 1968–1971 został delegowany, zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami pedagogicznymi i polonistycznymi, do pracy we Francji w Uniwersytecie w Tuluzie do Sekcji Słowiańskiej w charakterze lektora języka polskiego. Tam prowadził zajęcia akademickie z fonetyki, literatury, geografii i historii Polski oraz praktycznej nauki języka polskiego. We współpracy z miejscowym Association Culturelle Polonaise podjął się prowadzenia dwóch kursów języka polskiego. Doceniwszy jego społeczną pracę Polskie Towarzystwo Kulturalne przyznało mu członkostwo honorowe (membre d'honneur). Po powrocie do kraju Zygmunt Łomny otrzymał nowe zadania: zorganizowania Nowych Technik Nauczania oraz włączenia się w prace Instytutu Pedagogiki nad nową strukturą nauk pedagogicznych i utworzenia Zakładu Pedagogiki Ogólnej, którego został kierownikiem. Z dniem 21 marca 1972 r. Minister Oświaty i Szkolnictwa Wyższego powołał dra Zygmunta Łomnego na stanowisko docenta w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu. Jako samodzielny pracownik naukowy zaczął pełnić liczne funkcje akademickie: zastępcy dyrektora Instytutu Pedagogiki (1973–1975), przez rok dyrektora tegoż Instytutu, dwukrotnie był wybierany na stanowisko prodziekana Wydziału Filologiczno-Historycznego (1975–1978 i 1981–1984) oraz prorektora ds. studenckich (1984–1987 i 1987–1990). W latach 1984-1983 kierował Zakładem Pedagogiki Ogólnej. Wśród licznych inicjatyw docenta Łomnego na szczególną uwagę zasługuje troska o studencki ruch naukowy i kulturalny. To z jego inicjatywy wprowadzono opolskich studentów w program międzynarodowych seminariów i wymiany praktyk w ramach założonej w 1948 roku pozarządowej organizacji AIESEC. Przyczynił się do powstania Chóru Akademickiego Dramma per musicam. W pracy dydaktycznej wypromował ponad 300 magistrów i ośmiu doktorów pedagogiki. Działalność naukowa docenta Zygmunta Łomnego przebiegała dwutorowo i obejmowała indywidualne programy badawcze oraz udział w zespołowych badaniach sondażowo-diagnostycznych.

Pierwsze zainteresowania naukowe zostały ukierunkowane na zbadanie udziału szkoły w rozwijaniu zainteresowań uczniów przedmiotami nauki szkolnej i życiem społecznym szkoły. Wyniki zostały zaprezentowane w monografii: Zygmunt Łomny, Szkolne zainteresowania opolskiej młodzieży licealnej, Opole 1965. Kolejne badawcze przedsięwzięcia to autorstwo i realizacja dwóch programów innowacyjnych w zakresie pedagogiki eksperymentalnej. Pierwszy dotyczył dodatkowego wakacyjnego douczania dzieci podczas kolonii letniej, z intencją ograniczania zagrożeń powtarzania przez uczniów klasy, przy współudziale psychologa dr Ireny Szmitrowskiej, zakończony publikacją Z. Łomny, I. Szmitrowska, Kolonia letnia z douczaniem: eksperyment pedagogiczny, Opole 1968. Drugi w założeniach miał sprawdzenie możliwości modernizacji i intensyfikacji nauczania - uczenia się oraz indywidualnego przyśpieszenia realizacji materiału programowego w ramach istniejącego ustroju szkolnego, przy radykalnym przekształceniu obowiązującego systemu dydaktyczno-organizacyjnego. Eksperyment zakładał blokowo-semestralną organizację pracy nauczycieli oraz uczniów i został opisany we współautorstwie D. Brągiel i A. Pelczar w tekstach polskim i niemieckim. Następne, podjęte przez Z. Łomnego badania dotyczyły poznania opinii absolwentów WSP o ich przygotowaniu do pracy nauczycielskiej. Wyniki przedstawił w pracy zbiorowej pt. Zjazd absolwentów WSP w roku 1964. Materiały, Opole 1967. Pozostając w obszarze badań oświatowych wziął udział w programie polsko-niemieckim na temat praktyk oceniania ucznia przez nauczyciela. Polska część pracy została przedstawiona w artykule: Z badań nad praktyką oceniania ucznia przez nauczyciela ("Zeszyty Naukowe WSP" 1976, s. 27-52). Ponadto pod redakcją Z. Łomnego ukazała się praca pt. Kandydaci do zawodu nauczycielskiego WSP, Opole 1984. Na jej treść złożyła się analiza licznych materiałów sondażowo-diagnostycznych pochodzących z lat 1979 i 1981 z WSP w Opolu, osiągniętych podczas badań populacji 1400 osób.

W latach osiemdziesiątych Z. Łomny odpowiadając na zapotrzebowanie zewnętrzne (Raciborskiej Fabryki Metalowej) podjął się badań nad pedagogiką pracy i opublikował wspólnie z Marianem Wojewodą tekst na temat Pedagogicznego charakteru pracy mistrza w zakładzie produkcyjnym ("Materiały i Studia Opolskie" 1981, z. 44, s. 69-123). Następnie rozszerzył swój nowy obszar badawczy o zagadnienie humanizacji pracy, uczestnicząc w zespołowych programach w ramach międzyresortowego projektu badawczego pod kierunkiem prof. J. Kulpińskiej z Uniwersytetu Łódzkiego. Ich efektem była praca zespołowa pt. Humanizacja pracy w przedsiębiorstwie przemysłowym, Opole 1988.

Doc. dr Zygmunt Łomny jest znanym i cenionym uczonym w ogólnopolskich kręgach badaczy edukacji w kategoriach kultury i szeroko pojętego humanizmu. Jego dorobek naukowy liczy 140 prac (autorskich, współautorskich i redakcyjnych). Przez kilkanaście lat współpracował z Komitetem Prognoz Polska w XXI wieku przy Prezydium PAN. Jego aktywność w dorocznych ogólnopolskich konferencjach organizowanych przez Komitet sprawiła, że został zaszczycony godnością eksperta tegoż gremium. Współpraca z prof. Bogdanem Suchodolskim i prof. Ireną Wojnar zaowocowała zorganizowaniem przez Z. Łomnego trzech międzynarodowych, interdyscyplinarnych konferencji naukowych (1992, 1995, 2000) zakończonych publikacjami: Z. Łomny, Rozwój zaufania między narodami i państwami szansą dla ludzkości, [w:] Budowa środków zaufania międzynarodowego zadaniem kultury. Materiały z I Międzynarodowego Interdyscyplinarnego Sympozjum, Opole 1993; Z. Łomny, Ludzkość skazana jest na dojrzałość. Zaufanie w życiu międzynarodowym postulowanym składnikiem aksjologicznego kanonu całożyciowej edukacji, [w:] Budowa zaufania międzynarodowego celem edukacji globalnej. O pokojowy start ludzkości w XXI wiek (wstęp i redakcja tomu), Opole 1996; Z. Łomny, Człowiek autorem dobra i zła, [w:] O człowieku w człowieku - epokowa rola nauki, sztuki, techniki i kultury w urzeczywistnianiu tego wyzwania. III Międzynarodowe Interdyscyplinarne Sympozjum, Opole 2000. Z. Łomny w trosce o rozwój człowieka był pomysłodawcą wprowadzenia w klasach maturalnych, do kanonu wiedzy ogólnokształcącej, przedmiotu: elementy nauki o wychowaniu, aby młody człowiek miał świadomość możliwości kreowania swojej osobowości i pełnego człowieczeństwa. Prace naukowe doc. dra Z. Łomnego i głoszone humanistyczne idee wychowania człowieka skłoniły prof. Stefana Wołoszyna do napisania następującej opinii:

Zygmunta Łomnego można - jak sądzę - nazwać wyznawcą «uniwersalnego humanizmu» we wszystkich wymiarach: indywidualnym, narodowym i światowym. Jego zasadniczą dewizą miałoby być propagowanie idei budowy ładu w świecie poprzez eliminację przemocy i tworzenie pozytywnego i sprawiedliwego pokoju jako naturalnego prawa, gwarantującego autonomiczny rozwój tak niepoliczalnie zróżnicowanej społeczności świata. Proponowana filozofia lansowałaby - ponad wszelkie różnice - prawdziwie kreatywne wartości zaufania człowieka, narodów i państw wobec siebie, przyjmując równocześnie różność jako zasadniczy sens ludzkiego istnienia, jako fundamentalną własność prawdziwie humanistycznej cywilizacji. [S. Wołoszyn, Nauki o wychowaniu w Polsce w XX wieku, Kielce 1988, s. 147].

Do zasług Z. Łomnego należy też powołanie pisma kulturalno-pedagogicznego przeznaczonego dla nauczycieli, pracowników oświaty i kultury pt. "Biuletyn Nauczyciela Opolskiego", który następnie przemianowano na "Kwartalnik Nauczyciela Opolskiego". Z redakcją tego czasopisma Łomny związał się na ponad 20 lat pełniąc społecznie funkcje redaktora-założyciela, sekretarza redakcji, zastępcy redaktora naczelnego i członka rady redakcyjnej. Poza Uniwersytetem Opolskim pełnił funkcję prezesa Opolskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz obowiązki kierownika Katedry Pedagogiki Ogólnej i Badań Edukacyjnych na Wydziale Pedagogicznym Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Opolu. Od wielu lat jest też członkiem Zespołu Pedagogiki Pracy Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN.

Za swoje wieloletnie zaangażowanie w pracy naukowo-dydaktycznej, społecznej i pełnione funkcje kierownicze został uhonorowany 38 różnego rodzaju odznaczeniami m. in.: Srebrnym Krzyżem Zasługi, Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, odznaką Zasłużony Działacz Kultury, Zasłużony dla Miasta Opola, Zasłużony Opolszczyźnie.

Bibliografia podmiotowa

Łomny Z., Aby odrodzić pedeutologiczne zainteresowania wśród nauczycieli, ,,Biuletyn Nauczyciela Opolskiego" 1959, nr 3-4, s. 16-23.

Łomny Z., Rozwój poglądów na zainteresowania w literaturze pedagogiczno-psychologicznej, ,,Zeszyty Naukowe WSP w Opolu. Pedagogika” 1963, z. 3, s. 33-102.

Łomny Z., Szkolne zainteresowania opolskiej młodzieży licealnej, Katowice 1965.

Łomny Z., Szmitrowska I., Kolonia letnia z douczaniem. Eksperyment pedagogiczny, Opole 1968.

Łomny Z., Gniadowska I., Korczyński S., Motywy wyboru zawodu nauczycielskiego, postawy i aspiracje społeczno-zawodowe kandydatów i studentów pierwszych lat kierunków nauczycielskich WSP w Opolu, red. T. Gospodarek, Opole 1980.

Łomny Z., Studia i badania nad intensyfikacją procesów wychowawczych, ,,Zeszyty Naukowe WSP w Opolu. Pedagogika” 1983, z. 12, s. 77-85.

Łomny Z., Gniazdowska I., T. Gospodarek T., Humanizacja pracy w przedsiębiorstwie 88 przemysłowym. Studia i Monografie nr 140, Opole 1988.

Łomny Z., Ogólnokulturowe, humanistyczne i pedagogiczne aspekty kształcenia nauczycieli, ,,Zeszyty Naukowe WSP w Opolu. Pedagogika” 1993, z. 30, s. 17-31.

Łomny Z., Człowiek i edukacja wobec przemian globalnych, Opole 1995.

W kierunku kreacji edukacji planetarnej, [w:] Edukacja wobec wyzwań XXI wieku, red. I. Wojnar, J. Kubina, Warszawa 1996, s. 341-385.

Łomny Z., Omnes, omnia, omnimo - o udział nauk o wychowaniu w ogólnokształcącym kanonie wiedzy człowieka XXI wieku, [w:] Tradycje i perspektywy edukacji, red. Z. Jasiński, Opole 1997, s. 37-52.

Łomny Z., W intencji przetrwania i rozwoju. Kultura i edukacja - o wspólnotową humanistyczną

rewolucję przetrwania i naprawę świata, Warszawa 1998.

Łomny Z., Imperatyw etosowej i humanistycznej służby nauki na rzecz bezpiecznej i sprawiedliwej przyszłości świata, [w:] Etos edukacji w XXI wieku, red. I. Wojnar, Warszawa 2000, s. 42-60.

Bibliografia przedmiotowa

Brągiel J., Jasiński Z., Droga zawodowa. Wykaz publikacji, [W:] W kręgu humanistycznej edukacji, red. J. Brągiel i Z. Jasiński, Opole 2000.

Autor hasła

Andrzej Szczepaniak