Tadeusz Grabowski

ur. 10.07.1929 r. we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 27.02.2020 r. w Katowicach – grafik, plakacista, malarz, scenograf, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach.

Imię i nazwisko	Tadeusz Grabowski
Data i miejsce urodzenia	10.07.1929, Lwów
Data i miejsce śmierci	27.02.2020, Katowice
Zawód	grafik, plakacista, malarz, scenograf, pracownik akademicki

Tadeusz Grabowski był synem Jana (wojskowego) i Elżbiety z d. Holy. Rodzina mieszkała na Lewandówce, na przedmieściach Lwowa. Ojciec grał na fisharmonii, którą rodzina przywiozła do Zabrza, a potem przekazała do jednego z kościołów. T.G. rozpoczął edukację we Lwowie i tam też uczęszczał do konserwatorium na lekcje gry na skrzypcach. Naukę gry na instrumentach kontynuował po przesiedleniu do Zabrza, ale muzyka nie była główną jego pasją.

W latach 1948-1953 studiował w Akademii Sztuk Pięknych (ASP) w Krakowie, Wydział Grafiki Projektowej w Katowicach. Jego nauczycielami byli Aleksander Rak, Józef Mroszczak, Bogusław Górecki, a przede wszystkim ówczesny dziekan i wybitny malarz prof. Leon Dołżycki. To za jego sprawą T.G. rozpoczął pracę pedagogiczną i na stałe związał się ze szkolnictwem artystycznym.

W 1954 r. uzyskał dyplom z wyróżnieniem w pracowni docenta Bogusława Góreckiego. Alfred Ligocki prezentując katowickie środowisko plastyczne tak pisał o T.G.:

Debiutował w r. 1955 głównie jako rysownik o wytwornej i wrażliwej kresce budującej precyzyjne, z lekka kubizujące konstrukcje. Później, nie porzucając malarstwa, przerzucił się do grafiki plakatowej i książkowej, w których osiąga nieprzeciętne sukcesy artystyczne. Wrażliwość rysunku i koloru oraz umiejętność logicznego komponowania łączy się tu z trafnym i sugestywnym doborem symbolów przedmiotowych oraz wielkim smakiem i kulturą plastyczną. [„Zaranie Śląskie” 1965, z. 1, s. 36].

Od 1954 r. był członkiem Związku Artystów Plastyków.

W latach 1954-1958 był nauczycielem rysunku, malarstwa i liternictwa w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych w Katowicach. Od 1956 r. pracował na katowickim Wydziale Grafiki krakowskiej ASP (później samodzielna ASP w Katowicach). Od 1963 do 1999 r. był tam kierownikiem Pracowni Projektowania Graficznego. W 1967 r. otrzymał nominację na docenta etatowego, w 1979 r. tytuł profesora nadzwyczajnego, w 1988 r. tytuł profesora zwyczajnego. W latach 1972-1978 był dziekanem Wydziału Grafiki ASP w Katowicach, a w latach 1976-1982 i 1990-1993 prorektorem ASP w Krakowie do spraw Filii w Katowicach. Wykształcił wielu znakomitych artystów, wypracował program kształcenia w zakresie projektowania graficznego, ujmujący szeroki wachlarz zagadnień związanych z wizualnym komunikowaniem.

W latach 1962-1978 był kierownikiem artystycznym Wydawnictwa Artystyczno-Graficznego (WAG) w Katowicach. Organizowano tam konkursy, zlecano realizację plakatów związanych z regionem, a T.G. harmonijnie organizował współpracę projektantów z przemysłem i innymi instytucjami, zapewniając swobodę wypowiedzi artystycznej. Należał do pionierskiego grona artystów łączących plastykę z obszarami psychologii, socjologii i medycyny pracy. Wraz z Andrzejem S. Kowalskim zaprojektował kolorystykę (opartą na kodach międzynarodowych) dla wielkich zakładów pracy, m.in. Elektrowni „Łagisza” i „Siersza”. Zajmował się też grafiką reklamową związaną przede wszystkim z przemysłem, projektował prospekty i katalogi.

W 1965 r. był inicjatorem i organizatorem Biennale Plakatu Polskiego oraz współorganizatorem Międzynarodowego Biennale Plakatu w Warszawie. Od początku pełnił funkcję przewodniczącego Komitetu Organizacyjnego. Pełnił też wiele funkcji społecznych: 1972-1990 członek Zarządu Katowickiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego; 1973-1984 radny Miejskiej Rady Narodowej w Katowicach; 1975-1989 członek Wojewódzkiej Rady Ochrony Dóbr Kultury. W 1977 r. został wpisany do Księgi Ludzi Zasłużonych Województwa Katowickiego.

W dorobku artystycznym T.G. ma około 200 plakatów głównie politycznych, reklamowych, teatralnych, muzealnych i do różnych imprez. Cechą jego plakatów jest dyscyplina i oszczędność środków wyrazu ograniczonych do kilku symboli i szczupłej gamy kolorów. Tylko w plakatach o tematyce kulturalnej używał bogatszych środków wyrazu.

Profesor Julian Pałka z ASP w Warszawie tak podsumował sylwetkę artystyczną T.G.:

Tadeusz Grabowski należy do grona czołowych twórców polskiej grafiki projektowej. Duża rozpiętość zainteresowań twórczych wynika z szeroko pojętej roli współczesnego projektanta grafiki. Twórcze poszukiwania syntezy w plakacie przeplatały się z pionierskimi pracami funkcjonalnych rozwiązań kolorystyki zakładów pracy. Poszukiwanie znaków informacji wizualnej w skali urbanistyki miasta przeplatało się z pracą nad kameralnymi formami grafiki wydawniczej. Działalność scenograficzna w teatrze lalek i działalność wystawiennicza w imprezach krajowych i zagranicznych. Ta rozpiętość zainteresowań wynikła z potrzeb życia wpłynęła na kształt dorobku twórczego Tadeusza Grabowskiego. Wszystkie te działania integrowała kulturotwórcza obecność Tadeusza Grabowskiego w twórczym nurcie życia regionu śląskiego. Szereg plakatów politycznych, teatralnych i informacyjnych związany jest ściśle z tym regionem. [T. Grabowski. Plakaty. Posters, 2000, Katowice 2000, s. 12].

Prezentował swoje prace w wystawach indywidualnych (27 ekspozycji) oraz w wielu wystawach zbiorowych. Wygłaszał odczyty na sympozjach naukowych i artystycznych w kraju i za granicą. Jego prace znajdują się w zbiorach wielu muzeów, m.in.: w Warszawie, Poznaniu, Bytomiu, Katowicach, Dreźnie, Hamburgu, Sztokholmie, Monachium, Londynu, Paryżu.

Nagrodzony licznymi nagrodami na Biennalach Plakatu Polskiego (m.in. wyróżnienia za całokształt dorobku twórczego (1997); Nagrodą Miasta Katowice (1975); Wojewódzką Nagrodą Artystyczną (1979); Nagrodą Prezydenta Miasta Katowice (1989).

Odznaczony: Medalami na Biennalach Plakatu Polskiego (złoty 1965; brązowe 1969, 1971; honorowy 1985; srebrny 1987); Odznaką Zasłużony Działacz Kultury (1972); Srebrnym Krzyżem Zasługi (1972); Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1977); Medalem 40-lecia Polski Ludowej (1984); Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1986); Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1991); Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1999); Honorową Odznaką Miasta Katowice (2000).

Żoną T.G. była Danuta Górska, mieli dwóch synów: Piotr (artysta grafik), Tomasz (lekarz chirurg).

14 grudnia 2022 r. przed Galerią Sztuki Współczesnej BWA w Katowicach odsłonięto tablicę poświęconą pamięci T.G. Płaskorzeźba przedstawia litery układające się w imię i nazwisko artysty. To także rzeźbiona interpretacja plakatu autorstwa T.G. z 1997 r., który posłużył za okładkę katalogu zorganizowanej wówczas wystawy twórczości profesora w Muzeum w Raciborzu.

Bibliografia podmiotowa

Wykaz publikacji, plakatów i wystaw: T. Grabowski. Plakaty. Posters, 2000, Katowice 2000.

Bibliografia przedmiotowa

Grabowski Tadeusz Jan, [w:] Kto jest kim w Polsce 1984. Informator biograficzny, Warszawa 1984, s. 259.

Konopelska W., Artysta nowoczesny, „Śląsk” 2000, nr 55, s. 65.

Lazar J., Tadeusz Grabowski, „Poglądy” 1963, nr 22, s. 13.

Ligocki A., Katowickie środowisko plastyczne w latach 1945-1964, „Zaranie Śląskie”, 1965, z. 1, s. 12-43.

Podolska M., Tadeusz Grabowski, „Poglądy” 1973, nr 22, s. 22.

„Przepisywałem partytury Fitelbergowi…”. Z profesorem Tadeuszem Grabowskim rozmawia Wiesława Konopelska , „Śląsk” 2009, nr 12, s.65-66.

Rozmowa z Tadeuszem Grabowskim, rozm. S. Piskor, „Poglądy” 1975, nr 11, s. 22

Śląska Szkoła Plakatu, oprac. T. Grabowski, Katowice 1998.

Autor hasła

Barbara Maresz