Anna Wyrwisz

ur. 1.01.1930 r. w Wilnie (obecnie Litwa), zm. 2.04.1982 r. w Prudniku – pedagog, artysta malarz.

Imię i nazwisko	Anna Wyrwisz
Data i miejsce urodzenia	1.01.1930, Wilno
Data i miejsce śmierci	2.04.1982, Prudnik
Zawód	pedagog, artysta malarz

Anna Wyrwisz dzieciństwo spędziła w Wilnie. W lipcu 1945 r. przyjechała pociągiem przesiedleńczym z rodzicami do Prudnika na Opolszczyznę. Tu ukończyła szkołę podstawową, a w 1949 r. zdała maturę, następnie podjęła studia w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Katowicach. Przerwała naukę na skutek wczesnego zamążpójścia i rodzicielstwa (urodziła syna Marka, 1951r.). W latach 1953-1974 była zatrudniona na stanowisku plastyka projektanta w prudnickim zakładzie przemysłu bawełnianego ZPB „Froteks”. W kolejnych latach podejmowała naukę na Wydziale Włókienniczym Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Łodzi, gdzie w 1965 r. uzyskała dyplom magistra artysty-plastyka. Uprawiała także sport, grała w siatkówkę, była akademicką mistrzynią Polski w biegach narciarskich. Znana była z dobrego podejścia do dzieci, dlatego też po rezygnacji z pracy we „Froteksie”, w latach 1974-1980 pracowała jako pedagog w Studium Wychowania Przedszkolnego. Dużą satysfakcję sprawiała jej możliwość odkrywania talentów wśród najmłodszych. W swojej twórczości artystycznej najczęściej skupiała się na malowaniu portretów oraz przestrzeni miejskich i motywów sakralnych. Znany jest jej autoportret w czerwonej sukience, obraz „Ukrzyżowanie” oraz wizerunki Matki Boskiej Częstochowskiej, powstałe po plenerze u ojców Paulinów na Jasnej Górze. Jej pierwsza indywidualna wystawa malarstwa miała miejsce w październiku 1973 r. w salonie Biura Wystaw Artystycznych (BWA) w Opolu. Zaprezentowała wówczas ponad 50 obrazów olejnych. We wstępie do katalogu wystawy Kazimiera Lejman tak napisała o jej twórczości:

Jest to malarstwo o ogromnej świeżości spojrzenia, obce wszelkim pseudo-modom na oryginalność, płaszczyzny kolorystyczne w ramach kompozycji dobrze zorganizowane jako całość, a równocześnie zmuszające widza do zauważenia w wizji malarskiej akcentu dominującego jaki nurtował twórcę. [K. Lejman...].

W 1977 r. odbyła się kolejna wystawa w BWA w Opolu. K. Zienkiewicz pisała na łamach „Trybuny Opolskiej":

Jestem za malarstwem Anny Wyrwisz, za samą artystką, która swoją wyrazistą osobowością wpływa na wszystko, co się dzieje wokół niej i jej sztuki. Autorka posiada wyjątkową umiejętność reagowania na otaczający ją świat. Preferuje pejzaże architektoniczne, dążąc w nich do wypowiedzi najprostszej, choć bogatej w materię malarską. Kolor jest najistotniejszym elementem sztuki Anny Wyrwisz. Jego zestawienia, ogólna harmonia, to źródło wciąż nowych przeżyć dla autorki i wszystkich odbierających jej malarstwo. [K. Zienkiewicz...].

We wstępie do katalogu wystawy pośmiertnej zorganizowanej w 1984 r. w opolskiej BWA pojawił się wpis:

Każdy jej obraz stanowił rezultat poszukiwania motywu, bardziej - wyszukiwania pretekstów do działań warsztatowo-wizualnych. Autorka z dużą przyjemnością posługiwała się szeroką gamą soczystych i ciepłych czerwieni, często używała ugru, brązów, barw rdzawych. Niekiedy dominowały kolory chłodniejsze -zielenie, błękity, biele i duża gama prawie świetlistych szarości. [K. Zienkiewicz...1984 r.].

W 2013 r. Galeria na Poddaszu w Prudniku zorganizowała rodzinna wystawę babki i wnuczki pt. „Anna Wyrwisz i Wyrwisz Maria”. Było to symboliczne nawiązanie do tradycji rodzinnych babci i wnuczki Marii, która w czasie wernisażu powiedziała:

Wierzę, że artysta żyje dzięki swoim obrazom, a moja babcia zawsze była żywa w moim sercu, dzięki temu, że miałam kontakt z jej sztuką [...]. [T. Zielińska, s. 216].

W opiniach o twórczości A. W. podkreślono:

Otaczającą rzeczywistość widziała zawsze poprzez kolor, nanosząc na płótno w postaci plam. Nie zagłębiała się w drobiazgi, rzadko eksponowała detale, chyba że były one wyznacznikiem przenoszonego obrazu obiektu, na przykład takim jak portal czy rozeta. Wszechobecne na jej obrazach były szarość i biel, podkreślane plamy czerwieni o różnym stopniu intensywności. Nie poszukiwała nowatorskich rozwiązań technicznych, malowała tradycyjnie – farbą olejną na płótnie. [T. Zielińska, s. 214].

Jej przyjaciel, w pożegnaniu malarki, podkreślił jak dużym była obdarzona talentem:

A przecież była malarką o nieprzeciętnym talencie, była artystką w pełni ukształtowaną w pełni uznaną. Uznanie zdobyła już za niedługiego przecież życia. Namalowała prawie tysiąc obrazów, z których ponad sto znalazło się za granicą, m.in. w USA, Niemczech, Czechosłowacji, Jugosławii, Francji, na Węgrzech. Wiele jej dzieł jest w zbiorach prywatnych, inne znajdują się w muzeach, domach kultury, salonach malarskich, instytucjach. Wszędzie są ozdobą. [A.Weight, Pożegnanie, „Głos Włókniarza”].

W latach 1973-1983 pokazała swoje prace na 7 wystawach indywidualnych oraz na prawie 20 zbiorowych.

Wystawy indywidualne:

• 1973 - Opole, Biuro Wystaw Artystycznych
• 1974 - Poczdam, Brandenburgia (NRD)
• 1976 - Pećs (Węgry)
• 1977 - Opole, Biuro Wystaw Artystycznych
• 1978 - Kluczbork – Muzeum, Nysa - Dom Kultury
• 1979 - Wołczyn, Dom Kultury
• 1983 - Opole, Biuro Wystaw Artystycznych (pośmiertna).
• 2013 – Prudnik. Galeria na Poddaszu - wystawa „Anna Wyrwisz i Wyrwisz Maria” (pośmiertna).

Wystawy zbiorowe i plenery:

• 1963 - plener w Jugosławii
• 1967 - plener w Mielnie
• 1968 - Wystawa pokonkursowa „Najlepszy obraz roku" - plener w Skokach, plener w Paczkowie, wystawa okręgu opolskiego ZPAP, Opole BWA, Festiwal „Wiosna Opolska", Opole
• 1972 - wystawa poplenerowa „Białowieża 73", Rzeszów
• 1974 - „XXX lat PRL - malarstwo, grafika, rzeźba", Opole BWA
• 1975 - 20 lat Okręgu ZPAP Opole, Opole BWA, wystawa pokonkursowa „Miasto Opole"
• 1976 - Opolszczyzna w malarstwie i grafice, Opole BWA
• 1976, 1977, 1979 - wystawy poplenerowe „Paczków", Opole BWA
• 1977 - Współczesny Portret Opolszczyzny, Opole BWA
• 1977, 1978 - wystawy poplenerowe „Poczdam", NRD
• 1978 - Wystawa Czterech Miast: Opole, Subotica, Pećs, Lahti, wystawa poplenerowa „Kluczbork", Kluczbork Dom Kultury
• 1979 - 25 lat okręgu ZPAP Opole, Opole BWA.
• 1980 - wystawa poplenerowa „Kędzierzyn 80", Opole BWA.
• 1981 - plener na Jasnej Górze, Częstochowa, wystawa poplenerowa „Kędzierzyn 81", Opole BWA, Wiosenny Salon Malarstwa, Opole BWA.

Była wielokrotnie nagradzana i wyróżniana: 1959 - Nagroda Ministra Kultury i Sztuki za wzornictwo przemysłowe, 1967, 1968 - laureatka konkursów „Najlepszy Obraz Roku" (Opole), 1975 - trzy wyróżnienia w konkursie „Miasto Opole" (Opole), 1977 – „Współczesny Portret Opolszczyzny”, 1981 - Wyróżnienie w konkursie - nagroda czytelników „Trybuny Opolskiej" na Salonie Wiosennym Malarstwa (Opole), Odznaczona: „Zasłużona Opolszczyźnie" i  „Zasłużony Działacz Kultury".

Pochowana na cmentarzu w Prudniku.

Bibliografia przedmiotowa

Anna Wyrwisz, [W:] K. Zielińska, Sławni zapomniani, Opole 2019, s. 210-218.

Anna Wyrwisz, Malarstwo [katalog wystawy], słowo wstępne K. Zienkiewicz, Opole1977.

Anna Wyrwisz 1930-1982, Malarstwo [katalog wystawy], słowo wstępne D. Długosz- Filipczyk J., Sztuka na peryferiach. Opolskie środowisko plastyczne 1945–1983, Opole 2015, s. 158, 215, 226, 228, 335-336 – biogram

Kapałka R., Anna Wyrwisz (1930-1982), „Pomagamy Sobie w Pracy” 2002, nr 1, s. 18-22.

Konieczna R., Anna Wyrwisz., „Trybuna Opolska” 1982, nr 75, s. 4

Weigt A., Pożegnanie Anny Wyrisz, „Głos Włókniarza”1982, nr 468, dod. Krajobrazy, s. 1

Weigt A., Anna Wyrwisz, „Głos Włókniarza” 1913,s. 7-10.

Weigt A., Malarstwo Anny Wyrwisz, „Ziemia Prudnicka” 2001, s. 173-177.

Zacharska-Marcolla A., Pozostała wśród nas. Anna Wyrwisz (1930-1982), „Opole” 1984, nr 3, s. 18.

Zienkiewicz K., Malarstwo Anny Wyrwisz, plastyka, „Trybuna Opolska” 1983, nr 281, s. 6.

Malarstwo Anny i Marii: https://prudnik24.pl/index.php/tag/anna-wyrwisz/ [dostęp: 1.08.2022 r.].

Autor hasła

Milena Jędrzejewska