Zygmunt Kurczyński

ur. 2.04.1883 r. we Lwowie, artysta rzeźbiarz, zm. 11.04. 1954 r. we Wrocławiu.

Imię i nazwisko	Zygmunt Kurczyński
Data i miejsce urodzenia	2.04.1883, Lwów
Data i miejsce śmierci	11.04.1954, Wrocław
Zawód	artysta rzeźbiarz

Pochodził z biednej, wielodzietnej rodziny. Kształcił się w lwowskiej Szkole Przemysłu Artystycznego. Ze względu na nieprzeciętne umiejętności otrzymał stypendium wiceprezydenta Lwowa, które umożliwiło mu naukę w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, a następnie w szkołach artystycznych Monachium i Paryża. W Paryżu znalazł zatrudnienie w pracowni Augusta Rodina, jako kamieniarz. Po powrocie do Lwowa otworzył pracownię przy ulicy Dwernickiego 50 (obecnie Muszaka). Tworzył zdobienia elewacji, płaskorzeźby, popiersia, tablice pamiątkowe i pomniki na Cmentarzu Łyczakowskim. Na fasadach lwowskich budynków pozostawił kilkaset prac. Tworzył również mniejsze formy np.:  medaliony czy popiersia.

Odpowiadał za artystyczną stronę popularnego pisma satyrycznego “Szczutek”. Był także autorem rysunków do tego pisma. W 1934 r. był inicjatorem i wiceprezesem komitetu wykonawczego wystawy Towarzystwa Sztuk Pięknych we Lwowie „Legiony w sztuce”, odbywającej się w marcu-kwietniu 1934 r. na której prezentowano prace z jego kolekcji: 3 gipsowe popiersia oraz dwie akwarele.

W czasie II wojny światowej Kurczyński stracił znaczną część swojego dorobku. Jego pracownia została splądrowana, część prac rzeźbiarz sam utopił w stawie w obawie przed władzami sowieckimi. Dotknęła go również rodzinna tragedia: po zamordowaniu syna przez jednostki gestapo, samobójstwo popełniła jego żona. W 06.1946 r. wraz z synową i wnukami zdecydował się na przeprowadzkę do Wrocławia.

Podjął pracę na Wydziale Architektury wspólnych uczelni Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej. Został także pierwszym prezesem wrocławskiego oddziału Związku Polskich Artystów Plastyków. Współtworzył Akademię Sztuk Pięknych.

Był żołnierzem Legionów Polskich i angażował się w pielęgnowanie tradycji legionowej, m.in. zebrał i wydał legionowy śpiewnik. Po 1920 r. został radnym miasta Lwowa. Pracował także jako nauczyciel w jednym z lwowskich gimnazjów oraz w Szkole Przemysłu Artystycznego.

29.03.1947 r. na posiedzeniu BP KC PPR postanowiono o budowie we Wrocławiu pomnika upamiętniającego generała Karola Świerczewskiego. Planowano zaprosić Kurczyńskiego do konkursu. Idea jednak nie została zrealizowana.

Zmarł we Wrocławiu 11 kwietnia 1954 r. Jest pochowany na Cmentarzu św. Rodziny przy ul. Smętnej (pole 9, rząd 46, grób nr 8)

Przykładowe realizacje we Lwowie:

• Kamienica przy ulicy Kopernika 3,
• Tablica upamiętniająca Romualda Traugutta,
• Kompozycja rzeźbiarska na kamienicy Rynek 24,
• Płaskorzeźby na elewacji kamienicy Rynek 31,
• Elewacja kamienicy przy ulicy Halickiej 19,
• Osiem płaskorzeźb przy ulicy Wałowej 7 (Halicka 21),
• Cztery płaskorzeźby będące alegoriami sztuki, przemysłu i gospodarki na elewacji kamienicy przy ulicy Wałowej 9,
• Elewacja kamienicy przy ulicy Wałowej 11a ,
• Wystrój klatki schodowej i sali posiedzeń w gmachu Izby Handlowo-Przemysłowej przy Prospekcie Szewczenki 17 (Akademickiej),
• Attyka z maszkaronami i balkon na kamienicy  przy ulicy Saksahanśkiego 9 (Romanowicza),
• Płaskorzeźby na modernistycznej kamienicy przy ulicy Hruszewśkego 10 (św. Mikołaja);
• Secesyjny portal z podwójną arkadą i maszkaronami w westybulu w kamienicy przy ulicy Stefanyka 10,
• Płaskorzeźby na elewacji kamienicy przy ulicy Doroszenki 14 (Sykstuska),
• Rzeźby na elewacji kamienicy przy ulicy Kościuszki 6,
• Rzeźby stylizowane na staroegipskie posągi na elewacji kamienicy przy ulicy Hnatiuka 20/22 (Jagiellońska);
• Oprawa balkonów, półkolumny i płaskorzeźby na elewacji kamienicy przy ul. Leona Sapiehy 24,
• Płaskorzeźby na secesyjnej kamienicy projektu Józefa Piątkowskiego przy ulicy Gródeckiej 67,
• Płaskorzeźby o tematyce mitologicznej na kamienicy przy ulicy Gródeckiej 117.

Bibliografia przedmiotowa

Katalog powszechnej wystawy sztuki Polskiej we Lwowie w 1910 r. w Pałacu Sztuki, Lwów 1910

Relutońskie piosenki obozowe, zebrał i okładkę rysował Zygmunt Kurczyński, Lwów 1920

Członkowie Tymczasowej Rady Miejskiej (województwo Lwowskie, miasto Lwów), w: Haliczanin, Kalendarz powszechny na rok pański 1933, Lwów 1932

Katalog wystawy Legiony w sztuce, Lwów 1934

Bibliografia przedmiotowa

Birjul'ov J., Zygmunt Kurczyński i jego dzieła rzeźbiarskie we Lwowie, w: Biuletyn Historii sztuki, nr 1-2 / 1991

Hermansdorfer M., Artyści Wrocławia, Wrocław 1996

Nicieja S.,, Ogród snu i pamięci. Dzieje Cmentarza Łyczakowskiego we Lwowie oraz ludzi tam spoczywających w latach 1786-2010, Opole 2011

Maresz B., Lwowskie echa powstań śląskich i plebiscytu, w: Książnica Śląska. Czasopismo Biblioteki Śląskiej, t. 31, r. 2020

Łoza K.,, Niewidzialne zabytki. Lwowskie art deco, w: Lwów w historii i kulturze polskiej, red. E. Hrycaj-Małanicz, B. Płonka-Syroka, P. Brzegowy, S. Dorocki, Lwów - Warszawa 2021

https://cmentarzlyczakowski.pl/rzezbiarze/zygmunt-kurczynski/ [dostęp z 23.05.2023]

Autor hasła

Joanna Hytrek-Hryciuk