Zygmunt Kosowski

ur. 28.12.1931 r. w Podwołoczyskach, pow. skałacki, woj. tarnopolskie (obecnie Ukraina), zm. 10.06.2023 r. w Głubczycach – lekarz, harcerz, miłośnik poezji kresowej.

Imię i nazwisko	Zygmunt Kosowski
Data i miejsce urodzenia	28.12.1931, Podwołoczyska
Data i miejsce śmierci	10.06.2023, Głubczyce
Zawód	lekarz

Zygmunt Kosowski pochodził z rodziny wojskowej. Pradziadek – pułkownik Józef Kossowski walczył w powstaniu listopadowym, zabezpieczając tyły oddziałów gen. Józefa Dwernickiego. Był ranny i wzięty do niewoli w bitwie pod Klebanówką. W latach 1853–1856 brał udział w wojnie krymskiej. Zmarł w 1910 r. na Pokuciu. Syn pradziadka, też Józef, został zmuszony wraz z rodziną do opuszczenia powiatu kosowskiego i przeniesienia się na ziemię skałacką, w okolice Rosochowaćca. W wieku pięćdziesięciu lat ożenił się z bogatą Rusinką Marią Kostecką. Mieli dwie córki i syna: Domicelę, Michalinę i Józefa (imię nadane po pradziadku i dziadku), który był ojcem Zygmunta. Przodkowie Z. Kosowskiego ze strony matki brali natomiast udział w powstaniu styczniowym. Jego stryj, Stanisław Zajączkowski, po upadku powstania studiował inżynierię na Politechnice Lwowskiej, a po ukończeniu nauki znalazł zatrudnienie przy budowie linii kolejowych na Kresach Wschodnich. Zmarł w 1912 r. i został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Kolejny stryj Władysław ukończył teologię, jednak po jakimś czasie przeszedł na wyznanie greckokatolickie. Pracował na parafii w Bogdanówce, pow. skałacki. Babka Zygmunta Kosowskiego, Anastazja z rodu Kłosowska, najpierw wyszła za mąż za bogatego ziemianina, ordynata hrabiego Michała Górtatowskiego, który był posłem na sejm i aktywnym politykiem, a następnie po rodzinnej tragedii, za Jana Zajączkowskiego. Młodsza z córek Maria (matka Zygmunta) urodziła się w Germakówce, w pow. borszczowskim w 1897 r. W wieku 19 lat ojciec Zygmunta, Józef Kossowski zaciągnął się do wojska austriackiego. Po ukończeniu szkoły podoficerskiej i awansie na stopnień ogniomistrza, a następnie wstąpił do I Brygady Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego. W drugiej połowie 1918 r. J. Kossowski zachorował na grypę hiszpankę. Powrócił do swojej jednostki we Lwowie w listopadzie 1918 r., ale zamiast polskiego wojska zastał stacjonujące Legiony Ukraińskich Strzelców Siczowych. Pobity do nieprzytomności leczył się w szpitalu pół roku. Ze względu na zły stan zdrowia został zdemobilizowany i nie brał udziału w wojnie polsko-bolszewickiej. Wrócił do domu dopiero w maju 1919 r. Po powrocie z kliniki we Lwowie do Podwołoczysk, J. Kossowski ożenił się z Marią, z d. Zajączkowską. W 1931 r. urodził się im syn – Zygmunt. Do wybuchu II wojny światowej, wraz z ojcem uczestniczył w spotkaniach legionistów. 13.02.1944 r. w Germakówce, w pow. borszczowskim została zamordowana przez nacjonalistów ukraińskich teściowa Z. Kosowskiego, Bronisława Konopska z d. Derenowska.

Po zakończeniu II wojny światowej, 1.05.1946 r., w obawie przed atakami banderowców Kossowscy wyjechali transportem przymusowym z Podwołoczysk na Ziemie Odzyskane. Zostali przetransportowani do Bolesławca, a następnie do Lwówka Śląskiego, gdzie zamieszkali przy ul. Chrobrego. W tym czasie ich nazwisko uległo „skróceniu” z Kossowscy na Kosowscy. W Lwówku Śląskim Zygmunt chodził do Liceum Ogólnokształcącego im. Henryka Brodatego. Pasjonowało go harcerstwo, zdobywał kolejne stopnie harcerskie, biorąc udział w kursach i egzaminach z wiedzy praktycznej i teoretycznej. Został instruktorem harcerskim, prowadził  szkolne drużyny. W latach 1949–1950 będąc w klasie maturalnej, miał ogromne problemy z ukończeniem szkoły. Przeszkodą była jego działalność w ZHP. W 1951 r. pod Zgorzelcem, Z. Kosowski poznał swoją przyszłą małżonkę Danutę z Derenowskich. Ślub wzięli we wrześniu 1958 r. W 1953 r. Zygmunt dostał się na Wojskową Akademię Medyczną w Łodzi, ale władze doszukały się w jego podaniu nieścisłości. Chodziło o utajnienie w życiorysie swojego pochodzenia oraz przynależności ojca do Legionów Polskich. Stanął przed sądem i w pierwszym werdykcie został skierowany do jednostki o zaostrzonym regulaminie wewnętrznym (obóz karny) w Ełku, a następnie w latach 1954–1957 do jednostki w Krośnie Odrzańskim. Po odwilży politycznej, skierowano go na Kurs Dokształcania Oficerów ze specjalnością artyleryjską w Krośnie Odrzańskim. W 1979 r. zmarł w Bolesławcu jego ojciec – Józef, a w 1985 r. matka – Maria. Z. Kosowski w 1971 r. ukończył Akademię Medyczną we Wrocławiu. Pracował jako lekarz w Lubaniu Śląskim i Bieczu, gdzie zastał go stan wojenny. Po 1983 r. pracował w Hajnówce, Walimiu i w Pilszczu. Jego specjalnością były choroby zakaźne oraz ogólne. Jesienią 1999 r. przeszedł na emeryturę i przeniósł się do Głubczyc. Zamieszkał wraz z małżonką na Osiedlu Konstytucji 3 Maja. Ich syn Aleksander poszedł w ślady ojca. Jest internistą kardiologiem. Z. Kosowski jest znanym miłośnikiem poezji o tematyce kresowej, recytuje wiersze podczas obchodów rocznicowych, m.in. mordów w Hucie Pieniackiej (obecnie Ukraina), w Babicach w pow. Głubczyckim, Dni Kresowych w Bogdanowicach, uroczystościach okolicznościowych na cmentarzu przed Pomnikiem Sybiraka i Kamieniem Pamięci w Głubczycach oraz spotkaniach opłatkowych.

Został pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Głubczycach.

Wyróżnienia: dyplom Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych oraz Rady Krajowej Środowiska Żołnierzy Polskich Oddziałów Samoobrony z Kresów Południowo-Wschodnich II RP za walkę w samoobronie (2010).

Odznaczony: Krzyżem Czynu Zbrojnego Polskiej Samoobrony na Kresach Wschodnich RP (2013).

Bibliografia przedmiotowa

Szymczyna A., Maler K., Głubczyccy Kresowianie i Sybiracy, Głubczyce 2015, s. 365-398.

Cykl wywiadów przeprowadzonych w Głubczycach z Zygmuntem Kosowskim w okresie od 30.11.2012 r. do 6.08.2014 r. (nagrania w zbiorach Arkadiusza Szymczyny).

Autor hasła

Arkadiusz Szymczyna [sierpień 2022 r.]