Zofia Kozikowska

ur. 15.02.1915 r. we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 20.05.1997 r. we Wrocławiu - ichtiolog i parazytolog, dr hab. nauk biologicznych, związana z Uniwersytetem Wrocławskim.

Imię i nazwisko	Zofia Kozikowska
Data i miejsce urodzenia	15.02.1915, Lwów
Data i miejsce śmierci	20.05.1997, Wrocław
Zawód	ichtiolog i parazytolog, pracownik akademicki

Rodzicami Zofii Kozikowskiej byli Jadwiga z domu Kuryłowicz i Aleksander Kozikowski, profesor leśnictwa na Wydziale Rolniczo-Lasowym Politechniki Lwowskiej. Brat Zofii – Kazimierz urodzony również we Lwowie (1910 r.) był po wojnie docentem na Wydziale Leśnictwa Wyższej Szkoły Rolniczej w Krakowie. Z. Kozikowska w roku 1938 ukończyła studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, a następnie była pracownikiem naukowym Politechniki Lwowskiej. W czasie okupacji niemieckiej działała jako łączniczka Armii Krajowej w Obwodzie Lwowskim. Po ponownym wkroczeniu do Lwowa Armii Czerwonej w kwietniu 1945 r. została aresztowana przez NKWD i osadzona w więzieniu przy ul. Łąckiego (więzienie nr 1).

W celach panowała ogólna zasada kolejności zajmowania miejsc, według przybycia do niej. Dlatego to piąte, najgorsze, tuż pod samymi drzwiami, skrócone o zainstalowany klozet w rogu pomieszczenia, przypadło Zofii Kozikowskiej, energicznie wepchniętej do celi, w dwa dni po moim zakwaterowaniu. Przedstawiała obraz nędzy i rozpaczy. Niesamowicie zmęczona i zmaltretowana, z rozdartą bluzką i rozpuszczonymi włosami, które były w okropnym nieładzie, lecz nie utraciły piękna. Bardzo długie i tak gęste, że mogła nimi okryć całe swoje ciało. Wielką ozdobą były na wolności, w obozie udręką, więc musiała je obciąć. My trzy, przybyłe w ostatnich dniach, siedziałyśmy na gołej podłodze, mając na sobie jedynie cienkie sukienki, w których nas schwytano, w ciepłe czerwcowe dni. [W. Chwastowska-Bystram, W czepku urodzona (Lwów 1939-1945), „Niepodległość i Pamięć” 1999, nr 6/1 (14), s. 153-174].

Z. Kozikowska otrzymała wyrok 10. letniej zsyłki do obozu pracy na środkowym Uralu do Połowinki, w obwodzie mołotowskim, gdzie pracowała w bardzo trudnych warunkach przy wyrębie lasów. W wyniku amnestii powróciła do Polski w październiku 1948 r. Krótko pracowała jako asystent w Stacji Jeziornej Instytutu Badawczego Leśnictwa w Charzykowach. Do Wrocławia przyjechała w roku 1949 i rozpoczęła pracę w Muzeum Zoologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego, początkowo jako asystent, a po doktoracie w 1960 r. jako adiunkt. Promotorem Jej pracy doktorskiej był prof. Kazimierz Sembrat (1902-1988) wywodzący się z Katedry Zoologii i Anatomii Porównawczej Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.

Tematyka badawcza Z. Kozikowskiej to ichtiologia, głównie badania nad systematyką, morfologią, biologią i ekologią ryb oraz skorupiaków pasożytujących na rybach w Polsce. Jest autorką kilkunastu prac z tej dziedziny, najważniejsze to: Wpływ środowiska na morfologię i biologię ryb, (1961); Une analyse des populations de poissons dans trois lacs Pres Mikołajki (Mazury), (1966); Analiza ichtiofauny w basenie rzeki Biebrzy, (1984). Ważnym dziełem naukowym w jej dorobku jest czterotomowa monografia Skorupiaki pasożytnicze Polski wydana w latach 1957-1965.

Z. K. była koordynatorem i kierownikiem zespołowych badań ichtiologicznych w basenie rzeki Biebrzy oraz ekspertem FAO w zakresie ryb i ich pasożytów.

Była pionierem wśród kadry pracowniczej powstałego po II wojnie światowej Uniwersytetu Wrocławskiego. Przyczyniła się do uratowania i uporządkowania części ocalałych ze zniszczeń wojennych unikatowych zbiorów w Muzeum Przyrodniczym. Placówka ta należy do najstarszych w Polsce, jej korzenie sięgają do XVII w. Z. Kozikowska powiększyła te zbiory o cenne kolekcje ryb. Za co została uhonorowana przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz rektora Uniwersytetu Wrocławskiego.

Prowadziła również działalność dydaktyczną. Wyjeżdżała na staże naukowe do Francji, Szwajcarii, Szkocji, Rosji oraz uczestniczyła w wielu międzynarodowych i krajowych kongresach i sympozjach.

Zofia Kozikowska pełniła także funkcje społeczne w kraju i za granicą. Za swoją patriotyczną postawę i działalność w AK czasie okupacji niemieckiej, otrzymała liczne odznaczenia państwowe. Należała do wielu towarzystw naukowych polskich i zagranicznych, w latach 1973-1980 przewodniczyła wrocławskiemu oddziałowi Polskiego Towarzystwa Zoologicznego.

Odznaczona: Brązowym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Medalem Wolności i Zwycięstwa oraz Krzyżem Partyzanckim. Otrzymała nagrodę Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za całokształt naukowy i czterokrotnie Nagrodę Rektora Uniwersytetu Wrocławskiego za działalność na rzecz ratowania zbiorów muzealnych.

Członek: Polskiego Towarzystwa Zoologicznego.

W roku 1981 przeszła na emeryturę.

Pochowana na Cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu.

Bibliografia podmiotowa

Kozikowska Z., Skorupiaki pasożytnicze (Crustacea parasitica) Polski. Cz. I.” Zoologia Polska” 1956, s. 217-270.

Kozikowska Z., Skorupiaki pasożytnicze (Crustacea parasitica) Polski. Cz. II, „Wiadomości Parazytologiczne”. Supplement 1961, s.183-185.

Kozikowska Z., Wpływ środowiska na morfologię i biologię ryb. Sielawa, okoń, elementy wybrane. „Ekologia Polska A” 1961, nr 27, s. 541-678.

Kozikowska Z., Skorupiaki pasożytnicze (Crustacea parasitica) Polski. Cz.III i Cz.IV. „Polish Archives of Hydrobiology” 1965, nr 13, s. 97-104 i 105-113.

Kozikowska Z., Une analyse des populations de poissons dans trois lacs pres de Mikołajki (Mazury), „Verhandlungen des Internationalen Verein Limnologie”, [Stuttgart], 1966, nr 16, s. 1088-1094.

Kozikowska Z., Analiza ichtiofauny w basenie rzeki Biebrzy, dopływach i wybranych Starorzeczach, „Acta Universitatis Wratislaviensis, Prace Zoologiczne” 1984, nr 14, s.111-134.

Bibliografia przedmiotowa

Wierzbicka M. Lwów-Ural-Komi: więzienie, łagry, zesłanie, „ Wolność i Niezawisłość”1993, s. 243.

Wiktor J. Muzeum Przyrodnicze Uniwersytetu Wrocławskiego. Historia i ludzie. 1814-1994, Wrocław 1997.

Chwastowska-Bystram W. W czepku urodzona (Lwów 1939-1945), „Niepodległość i Pamięć” 1999, nr 6/1 (14), s. 153-174.

Autor hasła

Anna Okulewicz