Zbigniew Specylak

ur. 13.10.1912 r. we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 27.04.1978 r. we Wrocławiu - oficer artylerii, więzień sowieckich łagrów, cichociemny, uczestnik Powstania Warszawskiego, inżynier.

Imię i nazwisko	Zbigniew Edward Specylak (Specylak-Skrzypecki), pseud. Tur 2, Głaz 2
Data i miejsce urodzenia	13.10.1912, Lwów
Data i miejsce śmierci	27.04.1978, Wrocław
Zawód	wojskowy, inżynier budownictwa

• 

  Zbigniew Specylak

• 

  Zbigniew Specylak

Zbigniew Specylak był synem kasjera Mariana i Józefy z Lisieckich. W latach 1918-1922 uczył się w szkole powszechnej we Lwowie. Ukończył lwowskie gimnazjum matematyczno– przyrodnicze, gdzie w 1931 r. zdał egzamin dojrzałości. Podjął studia na Wydziale Mechaniczno-Elektrycznym Politechniki Lwowskiej, które przerwał po czterech semestrach w 1933 r. z powodów finansowych.

Od września 1933 r. uczestniczył w kursie Szkoły Podchorążych Rezerwy Wojsk Łączności w Zegrzu. W lipcu 1934 r. został przydzielony jako dowódca plutonu do 3 kompanii telegraficznej 9 Pułku Piechoty Legionów w Zamościu. Od października 1934 r. słuchacz Oficerskiej Szkoły Podchorążych Artylerii w Toruniu. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od października 1936 r. Służył w 3 Pułku Artylerii Lekkiej Legionów w Zamościu, gdzie kolejno był dowódcą plutonu, oficerem ogniowym 1. baterii i pełniącym obowiązki dowódcy baterii.

W kampanii wrześniowej Z.S. był dowódcą 1 baterii w składzie 54 Dywizjonu Artylerii Lekkiej. Walczył na szlaku Brześć nad Bugiem – Pińsk – Złoczów oraz w obronie Lwowa. 16 września został postrzelony w kręgosłup i do 26 września przebywał w 101 Szpitalu Polowym we Lwowie. Po inwazji sowieckiej na Polskę w obawie przed aresztowaniem przez NKWD leczył się w warunkach domowych. 15 grudnia 1939 r. wstąpił do Związku Walki Zbrojnej (ZWZ-2)  ppłk. Jana Sokołowskiego. 24 marca 1940 r. został aresztowany w lokalu konspiracyjnym (na punkcie kontaktowym) przez NKWD. Zesłany do łagru nad rzeką Onega w okolicach Archangielska, gdzie pracował przy budowie Kanału Białomorskiego. 16 marca 1942 r., w wyniku amnestii ogłoszonej po układzie Sikorski-Majski, został zwolniony z łagru. 16 kwietnia 1942 r. w Guzar wstąpił do Armii Polskiej gen. Andersa. Pod dowództwem brytyjskim odbywał służbę na Bliskim Wschodzie i przebywał w Iranie, Iraku, Palestynie i Egipcie. Był dowódcą 3 baterii w 11 Pułku Artylerii Ciężkiej oraz oficerem zwiadowczym, kwatermistrzem i adiutantem pułku. Awansowany został na stopień porucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1943 r. Uczestniczył w kursie dowódców baterii oraz oficerów operacyjnych w Ośrodku Wyszkolenia Artylerii.

Po zgłoszeniu się do służby w kraju został przeniesiony do Włoch. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 14 lutego 1944 r. w Ostuni. Przyjął wówczas pseudonimy „Tur 2” i „Głaz 2”. Awansowany został na stopień kapitana ze starszeństwem od 31 maja 1944 r. Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy z 30 na 31 lipca 1944 r. w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Jacek 1”, z samolotu Liberator KG-890 „S”. Zrzut nastąpił na placówkę odbiorczą „Solnica”, w okolicach miejscowości Polana, niedaleko Grodziska Mazowieckiego. Razem z nim skoczyli: ppłk. Jacek Bętkowski, kpt. Franciszek Malik, por. Stanisław Ossowski, por. Julian Piotrowski oraz ppor. Władysław Śmietanko. Był to czwarty lot tej ekipy, w poprzednich nie można było wykonać zadania. 1 sierpnia 1944 r. dotarł do Warszawy, do mieszkania Stefanii Dowgiałło. W Powstaniu Warszawskim początkowo był bez przydziału, następnie działał w zgrupowaniu ppłk. Jana Szczurka-Cergowskiego „Sławbora” na terenie Podobwodu Śródmieście Południowe. Od 13 sierpnia 1944 r. walczył na Górnym Czerniakowie jako zastępca majora Zygmunta Netzera, dowódcy Zgrupowania „Kryska” oraz jako dowódca 1 Baonu „Tur” liczącego ok. 680 żołnierzy. 13 września został ciężko ranny w głowę po wybuchu pocisku czołgowego. Przez kilka dni przebywał w szpitalu powstańczym. 18 września 1944 r. na mocy rozkazu Dowództwa AK odznaczony orderem Virtuti Militari V klasy. W nocy 18/19 września wraz z innymi rannymi transportowany był pontonem na drugi brzeg Wisły, na Saską Kępę. Po ataku niemieckim na ponton przez dwie doby przebywał pod mostem Poniatowskiego. 21 września został uratowany przez piaskarzy z Pragi. Do 15 marca 1945 r. przebywał na leczeniu w sowieckim szpitalu polowym w Otwocku, a następnie w 62. szpitalu polowym 1. Armii LWP w Lublinie. W 1945 r. został zdemobilizowany i zaczął używać nazwiska Specylak-Skrzypecki.

W sierpniu 1945 r. zawarł związek małżeński z Jadwigą z domu Böhm (1912-1983), podporucznikiem, oficerem oświatowym 62 szpitala wojennego 1 Armii LWP, notabene swoją sympatią z lat szkolnych. Miał syna Bogusława (ur. 1949) oraz córkę Joannę (ur. 1951). Zaraz po wojnie pracował jako technik elektryk w Spółdzielni Budownictwa Przemysłowego w Sopocie (1946-1947). Od 15 sierpnia 1948 do 3 września 1949 r. był kierownikiem robót w Gdańsku. W latach 1948-1949 ukończył dwa semestry na Wydziale Budownictwa Politechniki Gdańskiej. We wrześniu 1949 r. został aresztowany przez UB pod zarzutem organizowania przerzutów przez granicę. Po pół roku został zwolniony bez wyroku i przeniósł się do Wrocławia. Pracował we Wrocławskim Przedsiębiorstwie Budownictwa Przemysłowego nr 1 (od 1950) oraz w Przedsiębiorstwie Produkcji i Montażu Urządzeń Elektrycznych Budownictwa „Elektromontaż” (od 1963). W 1957 r. obronił dyplom inżyniera elektryka na Politechnice Warszawskiej, a w 1963 r. uzyskał uprawnienia budowlane w zakresie instalacji i urządzeń elektrycznych budownictwa przemysłowego. Od 30 czerwca 1976 r. przebywał na rencie.

Dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych (1939 r. i 1945 r.).

Pochowany 2 maja 1978 r. na wrocławskim cmentarzu św. Wawrzyńca przy ul. Bujwida.

Bibliografia przedmiotowa

Bętkowski J., Do czterech razy sztuka, [W:] Drogi Cichociemnych, Warszawa 2013, s. 105-108.

Fojcik S., Wspomnienie o kpt. Turze. Zbigniew Specylak-Skrzypecki, [W:] Tegoż, Żołnierze AK "Kryska", Warszawa 1994, s. 546-550.

Grigo T., Powiśle Czerniakowskie 1944, Warszawa 1989.

Szatsznajder J., Cichociemni. Z Polski do Polski, Wrocław 1990, s. 346-352.

Tochman K. A., Słownik biograficzny cichociemnych, t. 2, Rzeszów 1996, s. 169–171.

Tochman K. A., Specylak (Specylak-Skrzypecki) Zbigniew, [W:] Polski Słownik Biograficzny, t. 41, Warszawa 2002, s. 65-66.

Tucholski J., Cichociemni, Warszawa 1988, s. 416.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Zbigniew_Specylak [dostęp 21.04.2023]

https://elitadywersji.org/zbigniew-specylak-cichociemny/ [dostęp 21.04.2023]

https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/zbigniew-specylak-skrzypecki,41778.html [dostęp 21.04.2023]

Autor hasła

Marta Kasprowska-Jarczyk [kwiecień 2023]