Zbigniew Duszyk

ur. 1.01.1908 r. w Tarnopolu (obecnie Ukraina), zm. 1.07.1977 r. w Bytomiu – żołnierz Armii Krajowej, nauczyciel.

Imię i nazwisko	Zbigniew Duszyk
Data i miejsce urodzenia	1.01.1908, Tarnopol
Data i miejsce śmierci	1.07.1977, Bytom
Zawód	wojskowy, nauczyciel

Zbigniew Duszyk pochodził z rodziny nauczycielskiej. Szkołę średnią ukończył w Trembowli, potem studiował na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Po uzyskaniu dyplomu magistra filozofii w zakresie historii do wybuchu II wojny światowej pracował jako nauczyciel w Państwowym Gimnazjum i Liceum w Tarnopolu. W 1939 r. uczestniczył w kampanii wrześniowej. Po powrocie do Tarnopola pracował jako nauczyciel w tajnym nauczaniu. Zaangażował się też w konspiracyjną działalność. Był żołnierzem Armii Krajowej (AK), szefem oddziału I (organizacyjnego) Komendy AK Okręgu Tarnopol. Ze sprawozdania z działań pracy organizacyjnej w Okręgu Tarnopol za pierwszy kwartał 1942 r. wynika, że pracę konspiracyjną zapoczątkował jako samoobronę przeciw Ukraińcom. Werbował do swojej jednostki przede wszystkim ludzi starszych.

W 1945 r. w ramach przesiedleń przybył do Bytomia i rozpoczął pracę w Państwowym Gimnazjum Męskim (obecnie Liceum im. Jana Smolenia). W 1948 r. został dyrektorem tej szkoły. Na stanowisku dyrektora pozostał do 1959 r. Był również dyrektorem Liceum przy placu Sikorskiego (obecnie Liceum im. Bolesława Chrobrego). W 1950 r. został aresztowany za działalność konspiracyjną w czasie wojny. Zwolniony z więzienia powrócił do Państwowego Liceum Męskiego w Bytomiu, gdzie nadal pracował na posadzie dyrektora i nauczyciela historii. Jeden z jego uczniów, Stefan Cebulski, wspominał:

prof. Zbigniew Duszyk, wspaniały człowiek, uczył nas historii [„Śląsk” 2010, nr 1, s. 43].

Mianowany wizytatorem szkół średnich w Kuratorium Oświaty w Katowicach, pracował tam do przejścia na emeryturę. Jego córka Barbara Duszyk-Marzewska tak pisała o nim i jego postawie życiowej:

Mój Ojciec – najwspanialszy i najwierniejszy przyjaciel. To On nauczył mnie prawdziwej historii, dzięki czemu o wielu problemach naszej współczesności wiedziałam od zawsze. Dzięki niemu nie musiałam dochodzić do historycznej prawdy, przeżywając uczucia wstydu, frustracji i rozczarowań, co było ogromnym problemem mojego pokolenia. Wyrosłam w domu, dzięki któremu zostało mi oszczędzone bolesne przechodzenie przez pokrętne ścieżki obowiązującej wówczas ideologii, a wartości jakie mi przekazano, pozostały drogowskazem na wszystkie lata. Mój Ojciec – swoim życiem, w którym tak ważnym odniesieniem była nauka Kościoła, wystawił sobie pomnik wdzięczności, nie tylko mojej i moich najbliższych, ale wielu z tych, którzy się z nim zetknęli. Mój Ojciec – był i pozostaje moim największym autorytetem, pozostaje moim najpiękniejszym wspomnieniem. [80 lat I Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Smolenia w Bytomiu, Bytom 2012, s. 67].

Odznaczony: Krzyżem Walecznych; Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski; Złotym Krzyżem Zasługi; Medalem Komisji Edukacji Narodowej; Medalem XXX-lecia PRL; Złotą Odznaką Zasłużonemu w Rozwoju Województwa Katowickiego; Odznaką Związku Nauczycielstwa Polskiego.

Został pochowany na cmentarzu Mater Dolorosa w Bytomiu.

Bibliografia przedmiotowa

Duszyk-Marzewska B., Zbigniew Duszyk, [w:] 80 lat I Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Smolenia w Bytomiu, Bytom 2012, s. 66-67.

Mierzwiak M., Gdzie są chłopcy z tamtych lat, „Śląsk” 2010, nr 1, s. 42-43.

Węgierski J., Armia Krajowa w okręgach Stanisławów i Tarnopol, Kraków 1996.

„Życie Bytomskie” 1995, nr 9, s. 7.

https://baza.muzeum-ak.pl/zolnierz/160232/ [dostęp 7.10.2023]

Autor hasła

Marta Kasprowska-Jarczyk