Wiesław Lesiuk
| Imię i nazwisko | Wiesław Lesiuk |
| Data i miejsce urodzenia | 11.12.1943, Borysław |
| Data i miejsce śmierci | 1.11.2003, Opole |
| Zawód | historyk, politolog, pracownik akademicki |
ur. 11.12.1943 r. w Borysławiu (obecnie Ukraina), zm. 1.11.2003 r. w Opolu – historyk, politolog, śląskoznawca, niemcoznawca, nauczyciel akademicki, profesor nauk humanistycznych.
Wiesław Lesiuk urodził się w mieście słynącym wówczas z przemysłu naftowego. Jego rodzicami byli Emil (ur. 15.03.1915, zm. 15.08.1977) i Wanda (z domu Sikora, ur. 23.06.1923, zm. 24.02.2003 r.). Matka pochodziła z Hubicz (przedmieść Borysławia), ojciec pracował jako technik samochodowy. W ramach przesiedleń Polaków z Kresów Wschodnich, Lesiukowie wraz z półtorarocznym Wiesławem przenieśli się do Opola, gdzie osiedlili się maju 1945 r. Rodzina zamieszkała wówczas przy obecnej ulicy Armii Krajowej. W 1948 r. zmienili miejsce zamieszkania na mieszkanie zlokalizowane na ostatnim piętrze narożnej kamienicy przy ul. Plebiscytowej. Budynek ten położony był nieopodal radzieckich koszar (obecnie znajduje się tam Instytut Prawa i Administracji Uniwersytetu Opolskiego). To tam W. Lesiuk spędził swoje dzieciństwo, mając u boku młodszą siostrę Elżbietę. Ich ojciec, Emil podjął pracę w przemyśle samochodowym, z czasem został kierownikiem Wojewódzkiej Kolumny Transportowej, zaś matka wraz z babką Józefą poświęciły się zajmowaniu się domem.
Pierwszą szkołą na drodze jego edukacji była Szkoła Podstawowa nr 12 w Opolu. W tamtym czasie zainteresował się sportem, a konkretnie skokami i biegami sprinterskimi, które stały się jego pasją. Naukę w Liceum im. Mikołaja Kopernika, mieszczącym się przy pl. Staszica rozpoczął w 1957 r. Był bardzo dobrym uczniem. Po zdaniu matury w 1961 r., zachęcony m.in. przez nauczyciela historii prof. Edwarda Mendla podjął studia historyczne na Uniwersytecie Wrocławskim (wcześniej rozważał również podjęcie studiów anglistycznych, kierunek ten jednak został wówczas zawieszony). W 1966 r. W. L. obronił pracę dyplomową pt. Czas o antypolskiej polityce w Prusach, pisaną pod kierunkiem prof. Adama Galosa, i otrzymał tytuł magistra. Tuż po studiach zaczął pracę w Instytucie Śląskim – Instytucie Badawczym w Opolu, z którym związany był przez kolejne 35 lat. Był też wieloletnim redaktorem naczelnym periodyku „Studia Śląskie”.
Na jego rozwój na polu naukowym duży wpływ mieli wybitni opolscy humaniści, mający już ogólnopolski autorytet – dyrektor Instytutu Śląskiego – Józef Kokot oraz Franciszek Hawranek, którzy współpracowali z zespołem młodych historyków, wśród których prócz Lesiuka był Michał Lis oraz Zbigniew Kowalski, wspólnie tworzyli dobrze współpracujący, płodny, osiągający sukcesy zespół. W kolejnych latach wspólnie wydali kilka istotnych publikacji związanych z historią, wśród ich prac znalazła się ciesząca się uznaniem Encyklopedia powstań śląskich.
W 1973 r. W. L. uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych. Rozprawę doktorską pt. Rady robotnicze, żołnierskie, chłopskie i ludowe w rejencji opolskiej w latach 1918-1919 przygotował pod okiem Adama Galosa, w roli recenzentów wystąpili doc. dr hab. Franciszek Hawranek z Instytutu Śląskiego i prof. dr hab. Henryk Zieliński z Uniwersytetu Wrocławskiego. Praca nagrodzona została w konkursie na najlepszą rozprawę doktorską w kategorii nauk humanistycznych w województwie opolskim, jeszcze tego samego roku została opublikowana przez Wydawnictwo Instytutu Śląskiego.
W 1989 r. w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu W. L. odbył kolokwium habilitacyjne na podstawie oceny dotychczasowego dorobku naukowego i rozprawy zatytułowanej Polski i niemiecki ruch socjalistyczny w rejencji opolskiej w latach 1918–1922/1923. Tu recenzentami byli prof. dr hab. Karol Fiedor z Uniwersytetu Wrocławskiego oraz prof. dr hab. Jan Przewłocki. Uchwałą Rady Wydziału Filologiczno-Historycznego uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie historii nowożytnej najnowszej Polski. Kolokwium zostało ocenione bardzo wysoko jako błyskotliwy popis kandydata, wykazującego się imponującą wiedzą, umiejętnością jej przekazania i naukową dojrzałością. Praca została nagrodzona wojewódzkim konkursie na najlepszą rozprawę habilitacyjną. Następstwem uzyskanej habilitacji było otrzymanie stanowiska docenta, a od 1 stycznia 1992 r. profesora. W 1996 r. na podstawie wniosku Rady Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach uzyskał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych. Recenzentami jego dorobku byli prof. dr hab. Karol Fiedor, prof. dr hab. Anna Wolff-Powęska i prof. dr hab. Maria W. Wanatowicz. Do wysoko ocenionego całokształtu swojego dorobku, Lesiuk dołączył studium zatytułowane Duńsko-niemieckie doświadczenia w rozwiązaniu problemów etniczno-narodowościowych na pograniczu z perspektywy polskiej. A dorobek miał już wtedy niezwykle bogaty (ponad 270 pozycji, w tym 5 książek autorskich, 4 współautorskie, 29 zredagowanych prac zwartych i ponad 200 artykułów, studiów, rozdziałów w pracach zbiorowych i w monografiach, publikowanych referatów oraz miscellaneów źródłowych). Był autorem i współautorem ponad 200 haseł zawartych w Encyklopedii powstań śląskich i 40 pozycji popularnonaukowych. Kilka lat później dorobek ten liczył już około 580 pozycji. Jedną z najbardziej znanych książek W. L. jest Pieniądz zastępczy na Śląsku 1914–1924, ukazała się ona po raz pierwszy w 1969 r., jako jego publikacyjny debiut i stała ważną pozycją w jego dorobku. Pieniądz zastępczy prywatnie także znajdował się w kręgu jego kolekcjonerskich zainteresowań, z pasją zbierał także militaria.
Równolegle ze staraniami o tytuł profesorski, Lesiuk przystąpił do konkursu na stanowisko dyrektora Państwowego Instytutu Naukowego-Instytutu Śląskiego w Opolu. Wygrał go we wrześniu 1996 r., a w dniu 1 listopada tego roku, po zatwierdzeniu werdyktu przez wojewodę opolskiego, objął stanowisko dyrektora w placówce, w której pracował już od 30 lat. Funkcję tę piastował przez kolejne 5 lat, jesienią 2001 r. zakończył bowiem kadencję dyrektorską i nie ubiegał się o przedłużenie na kolejną, chciał poświęcić się kształceniu młodych kadr naukowych. Od 1998 r. był związany z Uniwersytetem Opolskim, kierował Katedrą Systemów Władzy Lokalnej w Instytucie Nauk Społecznych, później podjął także pracę nauczyciela akademickiego w Wyższej Szkole Zarządzania i Administracji w Opolu. W latach 1979–1980 Lesiuk był pracownikiem naukowym Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu, potem członkiem Komitetu Redakcyjnego „Łambinowickiego Rocznika Muzealnego”, wiceprzewodniczącym a następnie przewodniczącym Rady Muzeum. W 1999 r. na wniosek Rady Wydziału Historyczno-Pedagogicznego Uniwersytetu Opolskiego W. L. został mianowany przez ministra edukacji narodowej profesorem zwyczajnym. Przez 36 lat zajmował się badaniem dziejów Śląska. Będąc wybitnym śląskoznawcą i niemcoznawcą, recenzował doktoraty i prace w kraju i za granicą. Był inicjatorem nawiązania relacji partnerskich z Opavą w Czechach i Mülheim w Niemczech. Z wielkim zamiłowaniem promował Śląsk, Śląsk Opolski oraz samo Opole. Pośród jego licznych publikacji znajdują się pozycje dotyczące problemów politycznych i społecznej historii regionu, interesowały go stosunki etniczne, temat powstań śląskich, ruchy społeczno-polityczne, problematyka terenów pogranicza, współpraca transgranicza i euroregionalna. Był autorem popularyzującej dzieje Śląska wystawy zatytułowanej „Przebudź serce moje i pomyśl” poświęconej historycznym relacjom pomiędzy Śląskiem, Berlinem a Brandenburgią na przestrzeni ostatnich 250 lat. Została ona obejrzana przez ponad 1000 osób w Niemczech i w Polsce. Współpracował także z Uniwersytetem Śląskim w Opavie, jego współpraca z tą uczelnią także przynosiła mu wiele satysfakcji na polu naukowym. Będąc członkiem tamtejszego senatu i rady naukowej prowadził badania, wykłady i konferencje. Jako drugiemu Opolaninowi po abp. Alfonsie Nossolu, opawski uniwersytet w 2002 r. przyznał tytuł doktora honoris causa Wiesławowi Lesiukowi.
Odznaczony: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi; Medalem Komisji Edukacji Narodowej i Złotym Medalem Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej; w regionie: „Zasłużonemu Opolszczyźnie” i „Za Zasługi dla Miasta Opola”. Dwa razy otrzymał indywidualne nagrody wojewody opolskiego, Nagrodę i Medal im. Zygmunta Glogera. Był także laureatem Nagrody Promocyjnej im. Wojciecha Korfantego i Nagrody Karola Miarki. Z zagranicznych odznaczeń otrzymał w Złoty Medal Uniwersytetu Śląskiego w Opavie. Został mianowany w 2002 r. Honorowym Obywatelem Miasta Opola. Jako, że wojsko zawsze było mu bliskie - za wieloletnie kontakty z Wojskiem Polskim otrzymał medal „Za Zasługi dla Obronności Kraju” oraz tytuł Honorowego Brygadiera 10. Sudeckiej Dywizji Zmechanizowanej.
Był dwukrotnie żonaty. Z pierwszego związku miał syna oraz córkę – oboje ukończyli Akademię Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. Mieszkał w Suchym Borze.
Zmarł w Opolu na zawał serca, pochowany na cmentarzu w Suchym Borze.
Bibliografia podmiotowa
Kuc I., Bibliografia prac profesora zwyczajnego doktora habilitowanego Wiesława Lesiuka za lata 2001–2004, „Studia Śląskie” T. 63. (2004), s. 12-16 [obszerna bibliografia podmiotowa].
Lesiuk W., Co do faktów trzeba się . [wyw. K. Ogiolda], „Nowa Trybuna Opolska” 2000, nr 286, s. 18, 19.
Lesiuk W., Minione dekady : przed 40 laty reaktywowano Instytut Śląski. [wyw. D. Nowicka], „Nowa Trybuna Opolska” 1997, nr 109, s. 3.
Lesiuk W., Spojrzenie na Śląsk. [wywiad J. Szczupał], „Nowa Trybuna Opolska” 1996, nr 84, s. 5.
Lesiuk W., Wiatr niech wieje w nasze żagle. Wywiad z nowym dyrektorem Instytutu Śląskiego. [wyw. A. Koszałkowska], „Gazeta Wyborcza” 1996, nr 237, dodatek Gazet w Opolu, s. 3.
Lesiuk W., Wątpliwości nie tylko prawne. O niemieckiej mniejszości [wywiad. T. Lubiejewski], „Za Wolność i Lud” 1989, nr 50, s. 8; Sztandar Młodych. - 1989, nr 232, s. 3.
„Trybuna Opolska” (wyd. 3) 1989, nr 267, s. 3 ; „Słowo Ludu” 1989, nr 1578, s. 5; „Gazeta Krakowska” 1989, nr 274, s. 3-4; „Gazeta Olsztyńska” 1989, nr 265, s. 1, 4.
Lesiuk W., Plebiscyt trwa. [wyw. Ryszard Socha], „Wybrzeże”. - 1989, nr 39, s. 6-9.
Lesiuk W., Mógłbym być żołnierzem. [wyw. Artur Janowski], „Gazeta Wyborcza” 2001, nr 95, dodatek Gazeta w Opolu, s. 12.
Bibliografia przedmiotowa
Zielińska T., Kiedyś znani, Opole 2022.
Senft S., Profesor Wiesław Lesiuk. Portret naukowca i pedagoga. [w:] Twarze Opola, twarze muzeum, T.1, red. V. Rezler, Opole 2015.
80 lat Instytutu Śląskiego, red. K. Widera, Opole 2014.
Snoch B., Górnośląski leksykon biograficzny. Suplement do wydania drugiego, Katowice 2006.
Janowski A., Odszedł prof. Lesiuk. Niespodziewana śmierć znanego wykładowcy, „Gazeta Wyborcza” 2003, nr 256, dod. „Gazeta Wyborcza Opole”, s. 1.
Koszałkowska A., Bandycka śmierć. Pozostawił po sobie wielki naukowy dorobek i najzwyklejsze ciepłe ludzkie wspomnienia, „Nowa Trybuna Opolska 2003, nr 260, s. 13.
Kroczyńska M., Koszałkowska A., Nasze wizytówki. Złota Spinka , „Nowa Trybuna Opolska” 2003, nr 32, s. 18-19.
Lis M., Prof. Wiesław Lesiuk (11.12.1943–1.11.2003), „Gazeta Wyborcza” 2003, nr 257, dodatek „Gazeta Wyborcza Opole”, s. 5; „Śląsk Opolski” 2003, nr 2, s. 62-64.
Nicieja S.S., W łodzi Charona : prof. Wiesław Lesiuk (1943-2003, „Indeks” 2003, nr 9/10, s. 23-27.
Senft S., Honorowy doktorat czeskiej uczelni - dla Opolanina, „Almanach Miejski "Opolanin"". - 2003, s. 84.
Laur dla historyka, „Nowa Trybuna Opolska” 2001, nr 300, s. 2.
Nicieja S.S., Profesor doktor habilitowany Wiesław Lesiuk – 35 lat w służbie nauki, „Śląsk Opolski” 2001, nr 2, s. 6-8.
Myczka L., Prywatne pasje Profesora, „Panorama Opolska” 2001, nr 9, s. 4.
Senft S., Profesor zwyczajny doktor habilitowany Wiesław Lesiuk - w 35-lecie pracy naukowej, „Studia Śląskie”, T. 60 (2001), s. 11-15 [zawiera obszerną bibliografię podmiotową].
Autor hasła
Beata Stępniak