Wawrzyniec Kubala

ur. 5.09.1885 r. we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 20.07.1967 r. w Katowicach – doktor prawa, ekonomista, działacz społeczny i polityczny, wiceprezydent Lwowa.

Imię i nazwisko	Wawrzyniec Kubala
Data i miejsce urodzenia	5.09.1885, Lwów
Data i miejsce śmierci	20.07.1967, Katowice
Zawód	doktor prawa, ekonomista, polityk

Wawrzyniec Julian Ludwik Kubala urodził się w rodzinie historyka i nauczyciela Ludwika (1838–1934) i Leony z d. Trzcińskiej herbu Pobóg (1853–1934). W latach 1896–1903 uczęszczał do C. K. Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie. VIII klasę ukończył ze stopniem celującym i zdał egzamin dojrzałości z odznaczeniem. Należał do tajnej organizacji uczniowskiej „Czerwona Róża”, w której do ukończenia gimnazjum pełnił rolę starszego (przewodniczącego). Wyższe studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Franciszkańskiego we Lwowie (od 1918 r. Uniwersytet Jana Kazimierza) odbył w latach 1903–1908, a tytuł naukowy doktora prawa uzyskał w 1912 r. Zdobywał wiedzę także podczas studiów ekonomicznych na uniwersytetach w Wiedniu i Berlinie. W 1906 r. był stypendystą Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie. Tak opisuje ten czas Stanisław Łempicki

Pracował jeszcze w Ossolineum Wawrzyniec Kubala, syn znakomitego historyka, później wybitny prawnik, wysoki, skupiony, czynny w licznych resortach polityki i oświaty akademickiej, jeden z przywódców młodzieży wszechpolskiej” [Łempicki S., Wspomnienia ossolińskie, Wrocław 1948, s. 52].

W tym czasie należał do Związku Młodzieży Polskiej „Zet”, był zastępcą przewodniczącego Zarządu kółka prawno-ekonomicznego Czytelni Akademickiej (1906 r.), a także komitetu redakcyjnego czasopisma młodzieży polskiej „Teka” (organu prasowego „Zet”-u). Uczestniczył w zjeździe kół braterskich „Zet”-u we Lwowie (1904 r.) oraz Krakowie (1907 r. i 1908 r.). W 1907 r. został wybrany na przewodniczącego Związku Towarzystw Młodzieży Polskiej w Austrii „Ogniwo” – organizacji łączącej stowarzyszenia polskiej młodzieży akademickiej w granicach monarchii habsburskiej. W imieniu Związku podpisał odezwę w sprawie zorganizowania obchodów 100-lecia urodzin Juliusza Słowackiego we Lwowie. Od 1909 r. był członkiem Ligi Narodowej. Pracę zawodową rozpoczął w Namiestnictwie Galicji we Lwowie (od 1908 r.), by następnie przenieść się do Starostwa w Łańcucie i wrócić do Lwowa, gdzie zatrudniony został w Wydziale Krajowym (1910–1914). W 1914 r. poślubił Zofię Mejbaum (1894–1970), siostrę Wacława – historyka, publicysty i działacza politycznego.

Po wybuchu I wojny światowej wrócił do współpracy z Ligą Narodową, w szeregi której wstąpił ponownie w 1915 r. W czerwcu tego roku opuścił Lwów, udał się do Kijowa, gdzie brał udział w pracach Lwowskiego Komitetu Ratunkowego oraz Rady Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego (od 1917 r.). Tego roku uczestniczył w zjazdach polskiej emigracji w Piotrogrodzie (czerwiec) i Moskwie (sierpień), a także, z ramienia Związku Zjednoczenie Niezawisłej i Niepodległej Polski, wraz z Leopoldem Staffem, był oddelegowany do Charkowa w celu ugruntowania pozycji partii wśród tamtejszej Polonii. Na początku 1917 r. jako prawnik, po przedłożeniu swojego dorobku naukowego, został przyjęty do grona docentów na Wyższych Polskich Kursach Naukowych w Kijowie w charakterze wykładowcy ekonomii politycznej. W semestrze 1917/1918 prowadził wykład Stosunki ekonomiczne ziem ruskich. Następnie zamieszkał w Warszawie, gdzie pracował na kierowniczym stanowisku w Głównym Urzędzie Likwidacyjnym (1919–1924). W październiku 1922 r., reprezentując rząd polski, udał się z Józefem Bankiewiczem do Paryża, gdzie wzięli udział w rokowaniach w sprawie oszacowania mienia państwowego, przejętego przez państwo polskie w byłym zaborze austriackim (w myśl art. 208 traktatu z St. Germain). W latach 1924–1926 pracował na stanowisku dyrektora departamentu obrotu pieniężnego, a w 1926 r. dyrektora departamentu prezydialnego Ministerstwa Skarbu oraz na pracach zleconych w Ministerstwie Przemysłu i Handlu (do 1930 r.) w Warszawie. W 1926 r. przeszedł na emeryturę.

W 1923 r., za zgodą Romana Dmowskiego, na terenie Lwowa powstała grupa polityczna „Zespół Stu” pod kierunkiem Aleksandra Domaszewicza, w skład której weszło 42 polityków obozu narodowego. Po powrocie do Lwowa W.K. związał się z tą grupą, co umożliwiło mu wejście w skład redakcji „Słowa Polskiego”. 24 maja 1930 r. wojewoda lwowski Wojciech Gołuchowski powołał Tymczasową Radę Miejską (TRM), złożoną z 37 radnych miejskich (wybranych w 1913 r.) i 92 dodatkowo wybranych nowych radnych, wśród których znalazł się W.K. 11 czerwca 1930 r. TRM wybrała wiceprezydentów miasta. W.K. został IV-tym (74 oddanych głosów na 125 głosujących) wiceprezydentem za kadencji prezydenta Wacława Drojanowskiego.

Pan Wiceprezydent Dr Wawrzyniec Kubala obejmuje: sprawy Archiwum miasta Lwowa, Bibljoteki m. Lwowa, Muzeum Historycznego, Muzeum Narodowego im. Kr. Jana III, zbiorów Bolesława Orzechowicza, Miejskiej Galerji Sztuki, Miejskiego Muzeum Przemysłu Artystycznego i Rady Szkolnej Miejskiej. Sprawy Miejskiego Zakładu Aprowizacyjnego, sprawy Zarządu Dóbr i Majątków Miejskich oraz pomocniczo sprawy teatrów miejskich, Miejskiego Urzędu Statystycznego i Miejskich Komisariatów Dzielnicowych. [„Gazeta Poranna” 1930, nr 9248, s. 6].

Na stanowisku pozostawał do 1934 r. W następnych wyborach przeprowadzonych 27 maja 1934 r. startował z prorządowej listy nr 1 Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem Józefa Piłsudskiego (BBWR). W okręgu XX wybrano inż. Mariana Żerebeckiego, a W.K. został jego zastępcą. Uczestniczył aktywnie w życiu miasta. Wygłaszał odczyty podczas spotkań z mieszkańcami, a także w Rozgłośni Polskiego Radia, np. w cyklu Lwów w życiu współczesnej Polski omówił temat Lwów przed wojną i po wojnie (26 stycznia 1935 r.). Sprawował wiele funkcji w lokalnych towarzystwach i organizacjach. Był m.in.: członkiem Rady Miejskiej Komunalnej Kasy Oszczędności (1930 r.), zastępcą przewodniczącego Komitetu Wykonawczego powołanego do zorganizowania obchodów 100. rocznicy Powstania Listopadowego (wrzesień 1930 r.), prezesem Towarzystwa Przyjaciół Korpusu Kadetów Nr 1 (maj 1931 r.), członkiem Rady Zawiadowczej Zarządu Jaworznickich Komunalnych Kopalni Węgla (sierpień 1931 r.), członkiem Lwowskiego Komitetu Obywatelskiego Pomocy Bezrobotnym (wrzesień 1931 r.), wiceprezesem Prezydium Honorowego Małopolskiego Strażackiego Klubu Sportowego „Leopolia” (październik 1931 r.), członkiem Komitetu Obywatelskiego Komitetu Obchodu 25-lecia Związku Walki Czynnej oraz Tygodnia Propagandy Związku Strzeleckiego (wrzesień 1933 r.). W grudniu 1934 r. został dyrektorem administracyjnym połączonych przedsiębiorstw: Miejskiej Kolei Elektrycznej i Miejskiej Elektrowni. Od 1 kwietnia 1935 r. do 31 maja 1936 r. był przewodniczącym Komisji Oszczędnościowo-Oddłużeniowej dla Samorządu przy Lwowskim Urzędzie Wojewódzkim, która zajmowała się planowaniem oddłużania poszczególnych miast (np. Dobromila, Drohobycza, Jarosławia, Sambora). Od 1 czerwca 1936 r. przeniósł się do Warszawy, gdzie został zastępcą przewodniczącego Centralnej Komisji Oszczędnościowo-Oddłużeniowej dla Samorządu, a następnie mianowany sędzią Najwyższego Trybunału Administracyjnego. Pracował tam do wybuchy II wojny światowej. Równocześnie był członkiem Zarządu Miejskiego miasta stołecznego Warszawy i pracował tam także w czasie okupacji niemieckiej. W czasie II wojny światowej działał w ruchu oporu jako współpracownik Delegatury Rządu emigracyjnego.

Po II wojnie światowej przeniósł się do Katowic. W latach 1947–1952 był sędzią Okręgowego Sądu Ubezpieczeń Społecznych, a następnie pracował w odwoławczej komisji do spraw szkód górniczych. W 1955 r. przeszedł na emeryturę. Mieszkał w Katowicach-Ligocie z żoną Zofią.

Odznaczony: Złotym Krzyżem Zasługi.

Pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Katowicach przy ul. Panewnickiej.

Bibliografia przedmiotowa

Białynia Chołodecki J., Księga pamiątkowa półwiekowego jubileuszu Gimnazjum im. Franciszka Józefa I. we

Lwowie 1858–1908, Lwów 1909, s. 272.

Biedrzycka A., Kalendarium Lwowa 1918–1939, Kraków 2012.

Dr. Kubala na nowej posadzie, „Kurier Powszechny” 1935, nr 58, s. 6.

Komitet Obchodu 25-lecia Z. W. C. oraz Tygodnia Propagandy Związku Strzeleckiego, „Gazeta Lwowska” 1933, nr 262, s. 5.

Kozicki S., Historia Ligii Narodowej. Okres 1887–1907, Londyn 1964, s. 577.

Kronika, „Naprzód” 1931, nr 193, s. 6.

Łempicki S., Wspomnienia ossolińskie, Wrocław 1948, s. 52.

Mądzik M., Korzeniowski M., Latawiec K., Tarasiuk D., Polacy na wschodniej Ukrainie w latach 1832–1921, Lublin 2014, s. 187.

Nominacje, „Iskra” 1924, nr 205, s. 5.

Nowe prezydium m. Lwowa u Wojewody Gołuchowskiego, „Gazeta Poranna” 1930, nr 9246, s. 5.

Nowi włodarze miasta przy pracy, „Gazeta Poranna” 1930, nr 9248, s. 6.

Oddłużenie samorządu terytorialnego. Sprawozdanie Centralnej Komisji Oszczędnościowo-Oddłużeniowej dla Samorządu, Warszawa 1937, s. 83, 133, 136.

Oficjalne wyniki wyborów do Rady miejskiej we Lwowie, „Gazeta Lwowska” 1934, nr 130, s. 3.

Ostrowski S., Pośmiertne wspomnienie, „Biuletyn” Koło Lwowian w Londynie, 1967, nr 2, s. 75.

Połączenie lwowskich tramwajów z elektrownią, „Kurier Powszechny” 1934, nr 358, s. 6.

Przygotowania do obchodu setnej rocznicy Powstania Listopadowego, „Gazeta Lwowska” 1930, nr 222, s. 4.

Róziewicz J., Zasztowt L., Polskie Kolegium Uniwersyteckie w Kijowie (1917–1919), „Rozprawy z dziejów oświaty” T. 34 (1991), s. 96, 105.

Setna rocznica urodzin Juliusza Słowackiego. Odezwa, [W:] Kalendarz „Ojczyzna” na rok pański 1909, s. 97–99.

Sprawozdanie Dyrekcji C. K. Gimnazjum Lwowskiego im. Franciszka Józefa za rok szkolny 1903, Lwów 1903, s. 129.

Uchwała, „Lwowski Dziennik Wojewódzki” 1935, nr 21, poz. 130; 1936, nr 2, poz. 14; nr 3, poz. 20 i nast.

Wiadomości bieżące, „Słowo Polskie” 1906, nr 524, s. 6; 1931, nr 275, s. 7.

Autor hasła

Anita Tomanek [listopad 2022 r.]