Wacław Felczyński
ur. 13.09.1923 r. w Kałuszu, woj. stanisławowskie (obecnie Ukraina), zm. 26.07.2013 r. w Gliwicach – magister inżynier elektryk, ludwisarz, mistrz rzemiosła artystycznego.
| |
|---|---|
| Imię i nazwisko | Wacław Felczyński |
| Data i miejsce urodzenia | 13.09.1923, Kałusz |
| Data i miejsce śmierci | 26.07.2013, Gliwice |
| Zawód | elektryk, ludwisarz, mistrz rzemiosła artystycznego |
- Władysław Felczyński - ludwisarz
Wacław Felczyński w swej odlewni przy zestawie dzwonów do Poczdamu o wadze 700 kg, 420 kg i 290 kg (1997 r.)
Wacław Felczyński na tle repliki dzwonu „Liberty Bell” o wadze 1000 kg do Filadelfii, będącego symbolem wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych; obok dzwon 800 kg (2004 r.)
- Anna i Wacław Felczyńscy
Anna i Wacław Felczyńscy z ministrem Januszem Onyszkiewiczem na targach SacroExpo (2004 r.)
Anna i Wacław Felczyńscy (przed 2006 r.)
Biografia
Wacław Felczyński był synem Jana i Anny z d. Regner. Pochodził z rodziny Felczyńskich, właścicieli najbardziej znanej w Polsce ludwisarni istniejącej w Kałuszu od 1808 r. Została ona założona przez Michała Felczyńskiego, po nim działalność przejął jego syn Michał II i wnuk Franciszek. W ślad za nim poszli jego czterej synowie: Ludwik, Michał, Jan (ojciec W.F.) i Kajetan. Odlewania Dzwonów Braci Felczyńskich w Kałuszu wraz z filią w Przemyślu (powstałą w 1912 r.) stała się najsłynniejszą polską ludwisarnią. Ich wyroby trafiały do całej Europy oraz na inne kontynenty, były nagradzane na wystawach krajowych i światowych, m.in. Grand Prix Paris 1927, Grand Prix Liege 1928, Złoty Medal na Wystawie krajowej w Wilnie w 1928 r. W okresie międzywojennym rodzina F. stanowiła elitę w Kałuszu, bracia mieli okazałe wille i kamienicę. W.F. swe dzieciństwo i młodość spędził wśród odlewników, formierzy, tokarzy, ślusarzy i kowali, już wtedy pomagając ojcu w zawodzie. W Kałuszu ukończył szkołę powszechną i gimnazjum.
We wrześniu 1939 r. odlewnię w Kałuszu zajęły wojska radzieckie nacjonalizując firmę; część rodziny wywieziono na Sybir. Wobec groźby wywiezienia na Sybir Jan F. z żoną i czterema synami (Wacławem, Ludwikiem, Jerzym i Tadeuszem) schronili się w Przemyślu. W okresie okupacji W.F. ukończył w Przemyślu szkołę administracji handlowej (1941 r.), pracował w artystycznej wytwórni naczyń kościelnych (lata 1941–1943), Banku Rolnym, Banku Emisyjnym. Jednocześnie aktywnie uczestniczył w działalności konspiracyjnej Armii Krajowej. Przez pewien czas przebywał we Lwowie, gdzie był m.in. wolnym słuchaczem Politechniki Lwowskiej. Wobec zbliżającego się ze wschodu frontu powrócił do Przemyśla, gdzie pod koniec wojny (1944–1945) został zmobilizowany do służby wojskowej i skierowany do Służby Ochrony Kolei (SOK).
W grudniu 1944 r. zdał w Przemyślu maturę, po czym w listopadzie 1945 r. podjął studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Studiując był jednocześnie w latach 1948–1951 asystentem w Katedrze Maszyn Elektrycznych. Dyplom magistra inżyniera elektryka otrzymał w 1951 r. W późniejszym okresie ukończył kilka kierunków studiów podyplomowych – m.in. w zakresie metod i techniki w projektowaniu urządzeń przemysłowych, koordynacji projektowania inwestycji przemysłowych – oraz kursów rzeczoznawstwa, uzyskując m.in. uprawnienia budowlane. Został rzeczoznawcą Stowarzyszenia Elektryków Polskich (SEP): wytwarzanie energii elektrycznej, sieci elektryczne. Uzyskał uprawnienia rzeczoznawcy „Polcargo”: maszyny elektryczne – aparatura wysokiego i niskiego napięcia. Od 1951 do 1982 r. pracował w Biurze Studiów i Projektów Energetycznych „Energoprojekt”, początkowo w Krakowie (Oddział Sieci i Stacji Najwyższych Napięć), a od 1952 r. w Gliwicach (Oddział Elektrownie i Elektrociepłownie), dochodząc do stanowiska weryfikatora i głównego specjalisty. Uczestniczył w opracowaniu urządzeń elektrycznych dla wielu elektrowni i elektrociepłowni. Był głównym konsultantem kraju ds. budowy wielu elektrociepłowni, m.in.: Miechowice, Szombierki, Zabrze, Ruda Śląska, Stalowa Wola, Huta Częstochowa, Wrocław, Blachownia, Dolna Odra i in. Był autorem wielu ekspertyz i fachowych publikacji, m.in. opracował skrypty dla Politechniki Śląskiej w Gliwicach: Ochrona przeciwpożarowa, Urządzenia elektryczne, Ratowanie porażonych prądem i wiele innych.
W.F. w 1945 r. był współzałożycielem i członkiem pierwszego zarządu Akademickiego Związku Sportowego (AZS) Politechniki Śląskiej, gdzie należał do drużyn reprezentacyjnych sekcji szermierczej i tenisa stołowego. Należał także do Gliwickiego Klubu Sportowego (tenis, siatkówka). W 1946 r. wstąpił do Koła Elektryków na Wydziale Elektrycznym Politechniki Śląskiej, od 1953 r. – Oddział Gliwicki Stowarzyszenia Elektryków Polskich (SEP), gdzie przez kilka lat był członkiem zarządu oddziału. Był pierwszym i długoletnim organizatorem szkoleń w oddziale. W 1961 r. został rzeczoznawcą SEP.
W 1974 r. przeszedł na emeryturę. Na emeryturze wrócił do rodzinnej tradycji artystycznego rzemiosła. W latach 70. XX w. wraz z bratem Tadeuszem doprowadził do uruchomienia Odlewni Artystycznej w Taciszowie (pow. gliwicki), funkcjonującej od 1990 r. pod nazwą „Ludwisarnia Felczyńskich”. Po kilku latach w Taciszowie pozostał Tadeusz (z synem Zbigniewem), a W.F. wraz z córką Anną założyli w grudniu 1993 r. w Gliwicach odrębną „Odlewnię Dzwonów i Pomników Felczyńscy” sp. z o.o., od ok. 2000 r. pod nazwą „‘Anna’ Odlewnia Dzwonów i Pomników Felczyńscy” sp. z o.o. (Anna F. była prezesem). Firma poza dzwonami wykonywała także kuranty, carillony, gongi, repliki dzwonów zabytkowych oraz różne inne odlewy wyrobów artystycznych, jak: pomniki, posągi, popiersia, tablice pamiątkowe, tajemnice różańcowe itp. Zajmowała się także doradztwem, projektowaniem dzwonnic, ekspertyzami. Ich wyroby to ok. 600 dzwonów dla kościołów różnych wyznań, wiele poświęconych było papieżowi Janowi Pawłowi II (w tym dzwon o wadze 2500 kg dla parafii pw. Świętego Krzyża w Warszawie, o wadze 1450 kg dla Jaworzna, dzwon o wadze 220 kg dla upamiętnienia wizyty papieża w Gliwicach – zwany fenomenem głosowym – i wiele innych) oraz liczne inne odlewy, m.in.: popiersia Zygmunta Starego, Fryderyka Chopina; rzeźby: konia, syreny itp. Znajdują się one w wielu miastach Polski oraz w innych krajach jak: Niemcy, Rosja, Ukraina, Słowacja, Bułgaria, Litwa, Finlandia (carillon składający się z dziewięciu dużych dzwonów stanowiący zestaw harmonijny), Kanada, USA (w tym replika dzwonu „Liberty Bell” o wadze 1000 kg do Filadelfii), Wybrzeże Kości Słoniowej, Kongo, Papua-Nowa Gwinea, Rwanda i in. Firma działała do 16.11.2009 r.
W.F. w 1947 r. poślubił Joannę z d. Pawlisz (ur. 9.11.1923 r., zm. 8.10.2014 r.). Miał dwie córki: Jolantę (ur. 1950 r.) i Annę (ur. 1955 r.) i czworo wnuków – dzieci Jolanty: Sewer (ur. 1980 r.) i Marek (ur. 1981 r.); dzieci Anny: Agnieszka (ur. 1986 r.) i Krzysztof (ur. 1989 r.).
Odznaczony: Srebrnym Krzyżem Zasługi (1955 r.), Srebrną (1967 r.) i Złotą (1971 r.) Odznaką „Zasłużonemu w Rozwoju Województwa Katowickiego”, Srebrną (1961 r.) i Złotą (1967 r.) Odznaką Honorową SEP, Medalem 30-lecia PRL (1974 r.), Srebrną (1975 r.) i Złotą (1978 r.) Odznaką Honorową NOT, Medalem Papieskim „Ut unum sint” (1999 r.). Uzyskał również tytuł „Mistrz Rzemiosła Artystycznego” (1982 r.).
Pochowany na Cmentarzu Lipowym w Gliwicach. Na nagrobku znajduje się inskrypcja: „Były żołnierz AK / ps. Kalikst”.
Bibliografia podmiotowa
Informator projektanta elektrowni. Część elektryczna, red. W. Felczyński, Gliwice 1967.
Felczyński W., Przegląd zasadniczych rozwiązań projektowych gospodarki kablowej w elektrowniach i elektrociepłowniach, Gliwice 1973.
Felczyński W., Skołucki Z., Siwik S., Wybrane zagadnienia z zakresu przepisów budowy urządzeń elektrycznych, eksploatacji i bezpieczeństwa pracy przy urządzeniach elektrycznych, Gliwice 1974 [kolejne wydanie: 1976].
Cholewicki I., Ludwisarstwo dawniej i dziś [wywiad z A. Felczyńską i W. Felczyńskim], „Śląskie Wiadomości Elektryczne”, 2000, nr 6, s. 33-38.
Felczyńska A., Felczyński W., Ludwisarstwo dawniej i dziś, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej”, Seria: Elektryka, z. 175, 2000, s. 87-96.
Felczyński Wacław (1923– ) [autobiografia], [w:] Pierwszy powojenny semestr Wydziału Elektrycznego Politechniki Śląskiej 1945–1949. Księga pamiątkowa, Gliwice-Katowice 2001, s. 21-24.
Bibliografia przedmiotowa
50 lat Oddziału Gliwickiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich 1953–2003. Zarys dziejów, Gliwice 2003.
Album 60-lecia Wydziału Elektrycznego Politechniki Śląskiej 1945–2005, Gliwice 2005, s. 76-77.
Encyklopedia muzyczna PWN, t. 3, red. E. Dziębowska, Kraków 1987, s. 85–86.
Hutel T., Klimat profesjonalny. Fotografie zapomnianych zawodów, Pelplin 2007.
Kreis A., Liboska T., Człowiek, praca, pasja. Katalog wystawy, Chorzów 2006.
Nicieja S.S., Kresowa Atlantyda. Historia i mitologia miast kresowych, t. 3, Opole 2013, s. 185-196.
Who is who w Polsce, Zug 2004, s. 898.
Wilgusiewicz W., Słownik biograficzny śląskich energetyków-Kresowiaków, Katowice 2000, s. 11-12.
Wilgusiewicz W., Energetycy Kresowiacy na Śląsku, Katowice 1999, s. 45-46.
https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Felczynscy;3900254.html [dostęp 30.09.2022]
https://www.weare.pl/dzwony-bija-206/ [dostęp 30.09.2022]
https://pl.wikipedia.org/wiki/Ludwisarnia_Felczy%C5%84skich_Tacisz%C3%B3w [dostęp 30.09.2022]
http://www.sep.gliwice.pl/inc_archiwum2002.php [dostęp 30.09.2022]
https://www.geni.com/people/Wac%C5%82aw-Felczy%C5%84ski/6000000042125647596 [dostęp 30.09.2022]
Inne źródła
Film: Historia w brązie, Wytwórnia Filmowa Czołówka, TVP, 1998.
Materiały rodzinne udostępnione autorce hasła.
Autor hasła
Bożena Kubit [październik 2022 r.]