Władysław Brochwicz
ur. 4.12.1901 r. we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 8.01.1958 r. w Katowicach – aktor teatru lwowskiego i Teatru Śląskiego w Katowicach.
| |
|---|---|
| Imię i nazwisko | Władysław Brochwicz |
| Data i miejsce urodzenia | 4.12.1901, Lwów |
| Data i miejsce śmierci | 8.01.1958, Katowice |
| Zawód | aktor |
Władysław Brochwicz urodził się jako Władysław Hubel, ale od początku kariery aktorskiej używał pseudonimu Brochwicz, który później przyjął prawnie za swoje nazwisko. Uczęszczał do gimnazjum realnego we Lwowie, a następnie na Wydział Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Aktorskie studia odbył w Instytucie Sztuki Dramatycznej działającym przy Konserwatorium Lwowskim. Po jego ukończeniu zdał egzamin eksternistyczny w Związku Artystów Scen Polskich i debiutował 17 lipca 1926 r. w roli Vegha w Bitwie pod Waterloo w Teatrach Miejskim we Lwowie. Recenzent teatralny „Gazety Lwowskiej” Michał Rolle zauważył debiutanta i docenił „swobodę w poruszaniu się na scenie”, choć mała rola nie dawała pola do popisu [Z teatru, „Gazeta Lwowska” 1926, nr 161]. W teatrze lwowskim W.B. występował w latach 1926–1937, grał m.in. w słynnych lwowskich inscenizacjach Leona Schillera: Dziadach A. Mickiewicza (premiera 18.03.1932 r.), Śnie srebrnym Salomei J. Słowackiego (9.06.1932 r.) i sztuce Krzyczcie Chiny S. Tretiakowa (premiera 15.05.1932 r.). Na sezon 1937/38 zaangażował się do Teatrów Miejskich w Łodzi. Zbierał tam bardzo pochlebne recenzje np. w komedii W. Shakespeare’a Wieczór trzech króli:
Doskonałym nabytkiem dla teatru łódzkiego jest klasyczny w swej szlacheckiej rubaszności i pogodny p. Brochwicz w roli Tobiasza Czkawki. Stworzył postać, coś pośredniego między Zagłobą a Falstafem, która pozostanie wzorem. [„Echo” 1937, nr 248, s. 2].
W sezonie 1938/1939 występował w Teatrze im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach, zyskując uznanie zwłaszcza w rolach komediowych, np. Szambelana w Panu Jowialskim, o którym Zdzisław Hierowski, recenzent czasopisma literackiego „Fantana” pisał:
Całość stała na zupełnie przeciętnym poziomie. Wyróżniał się p. Władysław Brochwicz, doskonałą interpretacją roli Szambelana, dając postać najbarwniejszą i najwyższą w całym przedstawieniu [„Fantana” 1939, nr 1, s. 13].
Lata II wojny światowej W.B. spędził we Lwowie, do 1941 r. występował w działającym za okupacji sowieckiej teatrze polskim, a po wkroczeniu Niemców został pracownikiem fizycznym w słynnej fabryce wódek i likierów Baczewskiego, którą przejęli okupanci. Po ponownym zajęciu Lwowa przez wojska sowieckie w 1944 r. został aktorem Państwowego Polskiego Teatru Dramatycznego pod dyrekcją Bronisława Dąbrowskiego. Został tam zakwalifikowany jako „Artysta kategorii I”. W ostatnim sezonie teatru polskiego we Lwowie wystąpił m.in. w tytułowej roli w komedii A. Kornijczuka Misja Mr. Perkinsa do kraju bolszewików (premiera 20.12.1944 r.) oraz kreował postać Czepca w Wesele S. Wyspiańskiego (premiera 14.04.1945 r.)
W sierpniu 1945 r. W.B. przyjechał specjalnym teatralnym transportem przesiedleńczym do Katowic wraz z zespołem dyrektora Bronisława Dąbrowskiego. W Teatrze Śląskim im. S. Wyspiańskiego W.B. występował do końca życia i był jednym z głównych aktorów. Talent jego ujawnił się najpełniej w rolach charakterystycznych o zabarwieniu komediowym. W pierwszym katowickim sezonie 1945/1946 grał przede wszystkim we wznowieniach sztuk z ostatniego lwowskiego sezonu. Wystąpił w inauguracyjnym przedstawieniu lwowskiego zespołu w Katowicach – Weselu S. Wyspiańskiego (katowicka premiera 6.10.1945 r.) i kolejnych inscenizacjach przeniesionych ze Lwowa: komediach Cały dzień bez kłamstwa J. Mongomery, rola Ralsona (katowicka premiera 17.10.1945 r.), Misji Mr Perkinsa do kraju bolszewików A. Kornijczuka (katowicka premiera 7.11.1945 r.) oraz dramacie M. Maeterlincka Burmistrz ze Stylmondu, rola Majora (katowicka premiera 22.11.1945 r.). Potem, aż do nagłej i przedwczesnej śmierci w 1958 r., grał wiele ważnych i docenianych ról, np. Bezsiemionow w Mieszczanach M. Gorkiego (1949 r.), Tartuffe w Świętoszku Moliera (1952 r.), Damazy Żegota w Panu Damazym J. Blizińskiego (1954 r.), Arnaux w Balu manekinów B. Jasińskiego (1957 r.). Występował także w filmach. Zagrał lagerkommandanta Hansa Schmidta w Ostatnim etapie Wandy Jakubowskiej (1947 r.), jego nazwisko znajduje się również w obsadzie filmu Witolda Lesiewicza Dezerter (1958 r.).
Odznaczony: Złotym Krzyżem Zasługi (1953 r.).
Bibliografia przedmiotowa
Dąbrowski B., Na deskach świat oznaczających, t. 1, Wędrówka wśród kulis, Kraków 1977.
Dąbrowski B., Na deskach świat oznaczających, t. 2, Kronika złudzeń, Kraków 1978.
Hierowski Z., Teatr, „Fantana” 1939, nr 1, s. 13-14.
Linert A., Lwowskie wznowienia w pierwszym sezonie Bronisława Dąbrowskiego w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego, [w:] Studia i materiały z dziejów województwa katowickiego w Polsce Ludowej, t. 9, red. H. Rechowicz, Katowice 1975, s. 64 -130.
Linert A., Powojenny sezon Państwowego Polskiego Teatru Dramatycznego we Lwowie, „Pamiętnik Teatralny” 1974, z. 3-4, s. 476-488.
Linert A., Teatr Śląski w latach 1945–1949, Katowice 1979.
Linert A., Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego 1949–1992, Katowice 1998.
Rolle M., Z teatru, „Gazeta Lwowska” 1926, nr 161.
Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, Warszawa 1973, s. 65.
Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego Katowice 1922–72, Księga pamiątkowa, red. W. Szewczyk, Katowice 1972, s. 155.
Wydrzyński A., Pamięć teatru, Stalinogród (Katowice) 1956.
Zgon Władysława Brochwicza, „Dziennik Zachodni” 1958, nr 14, s. 2.
Autor hasła
Andrzej Linert [październik 2022 r.]