Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich Oddział w Opolu
Oddział TMLiKPW w Opolu utworzony został 28.11.1988 r. z inicjatywy ekspatriantów, wysiedlonych ze Lwowa po II wojnie światowej, osiedlonych w Opolu i na terenie Opolszczyzny. Skupia Lwowian, ich potomków, a także przesiedlonych z wielu innych miejscowości z Kresów Południowo-Wschodnich. Początkowo jako klub Towarzystwa Miłośników Lwowa we Wrocławiu, a wkrótce po rozszerzeniu nazwy przez zarząd we Wrocławiu przekształcił się w Oddział Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich w Opolu.
Towarzystwo Miłośników Lwowa ma swoją genezę we Wrocławiu, tam bowiem działała największa grupa inicjatywna złożona z Lwowian, dzięki której 27 października 1988 r. odbyło się pierwsze Walne Zebranie Wyborcze Towarzystwa. Prezesem Towarzystwa został wybrany Zdzisław Zieliński. W bardzo szybkim czasie, zaczęły powstawać kluby w całej Polsce, spełniło się marzenie wielu kresowian, zaczęto głośno mówić o Lwowie, o kresach, na co czekali odkąd los rozrzucił ich w różne strony Polski. Do Towarzystwa garnęli się dawni mieszkańcy Kresów Wschodnich, pamiętający tę bezpowrotnie utraconą kochaną ziemię, za którą nadal tęsknili. Dlatego w niedługim czasie rozszerzono nazwę Towarzystwa i tak powstało Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich.
Opolski oddział Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich został utworzony w 1988 r. Oficjalnie powołany został przez TML we Wrocławiu jako klub Towarzystwa Miłośników Lwowa na podstawie Uchwały Nr 2 z 9 grudnia 1988 r. z zakresem działania na województwo opolskie z wyłączeniem miasta Kluczbork. Zebranie organizacyjno-wyborcze miało miejsce w sali opolskiego Ratusza, 28 listopada 1988 r., na które przyszło kilkaset osób. Wybrano pierwszy Zarząd, a przewodniczącym Zarządu został Wiesław Kornalewicz, z-cą przewodniczącego Wiesław Jabłoński, sekretarzem-Teresa Bochenek, skarbnikiem-Ludwik Kołodziejek, pozostali członkowie Zarządu to Stanisława Mende, Daromiła Krajewska i Zbigniew Raczyński. Do Komisji Rewizyjnej weszli Tadeusz Rowiński-przewodniczący, oraz Krystyna Dobosiewicz i Zdzisława Matula jako członkowie. W zebraniu uczestniczył przewodniczący Zarządu Głównego Towarzystwa Miłośników Lwowa z Wrocławia Zdzisław Zieliński. Głównym zadaniem nowo powstałego w Opolu Towarzystwa było, zgodnie ze statutem, przywracanie pamięci o Kresach Wschodnich II RP. Przez wiele lat Kresowianie pozbawieni możliwości manifestowania swojego przywiązania do miejsca urodzenia nagle mogli o tym głośno, bez żadnej obawy mówić. Z biegiem czasu wokół opolskiego oddziału, działającego na terenie Opola i Opolszczyzny, zaczęły powstawać koła grupujące wokół siebie mieszkańców różnych miejscowości jak np. Nadwórna, Sambor, Stryj, Tarnopol, Potok Złoty, Mariampol, Huta Pieniacka czy Przebraże. Dlatego w wielu miejscowościach powstały w późniejszym czasie samodzielne oddziały, lub kluby.
Wiesław Kornalewicz zdecydował się być prezesem tylko przez pierwszy rok, dlatego po upływie roku 7 grudnia 1989 r. prezesem wybrano Władysława Żołnowskiego. Kolejnym Prezesem została w 1993 r. Daromiła Krajewska, a następnie w 1997 r. - Zdzisław Kuhl, który funkcję tę pełnił do 2009 r. Nowo wybrany Zarząd liczył 10 osób, pozostali członkowie Zarządu to: Kazimierz Chamielec – wiceprezes, Anna Karasińska – wiceprezes, Stanisława Mende – główna księgowa, Ryszard Machner – sekretarz, Ewa Węgrzynowska – skarbnik, oraz członkowie – Roman Wodiczko, Marian Buba, Rafał Prajs i Marek Zembaty. Komisję Rewizyjną tworzyli Bogusław Wojciechowski – przewodniczący, oraz członkowie Jan Malowany, Leszek Michalski, Danuta Rogowska i Roman Ostrowski. Do Sądu Koleżeńskiego wybrano na przewodniczącego Józefa Nikosiewicza, oraz członków Juliana Jędrychowskiego, Henryka Kapuścińskego, Irenę Adaszyńską i Mieczysława Piskorza.
Kolejne wybory władz Towarzystwa w Opolu odbyły się 21 lutego 2001 r. - do Zarządu weszli Prezes – Zdzisław Kuhl, wiceprezesi Kazimierz Chamielec i Jolanta Kołodziejska, sekretarz Ryszard Machner, księgowa Stanisława Mende, skarbnik Ewa Węgrzynowska, oraz członkowie: Leopold Świderski, Józef Nikosiewicz, Henryk Kapuściński i Janusz Patyk. Do Komisji Rewizyjnej wybrano na przewodniczącą Danutę Rogowską, członkami zostali Barbara Machner i Marek Zembaty. Nowo wybrany Zarząd za główny cel postawił sobie wspieranie działań związanych z zakończeniem odbudowy i otwarciem Cmentarza Obrońców Lwowa, co doszło do skutku 24 czerwca 2005 r. Postanowiono też nawiązać współpracę ze szkołami w Opolu, w celu przybliżania uczniom problematyki kresowej. Ważnym celem stało się również dokonanie rejestracji organizacji w Krajowym Rejestrze Sądowym, co udało się zrealizować w 2001 r.
W dniu 16 lutego 2005 r. odbyło się kolejne sprawozdawczo-wyborcze zebranie Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich oddział w Opolu. Do władz Towarzystwa weszli Prezes – Zdzisław Kuhl, wiceprezesi Kazimierz Chamielec i Jolanta Kołodziejska, sekretarz – Zbigniew Szpulak, skarbnik – Ewa Węgrzynowska, księgowa Stanisława Mende, Marian Buba-Członek Honorowy. Komisja Rewizyjna nie zmieniła się, nadal przewodniczącą wybrano Danutę Rogowską, a członkami zostali Barbara Machner i Marek Zembaty.
Po 4-ro letniej kadencji, 4 marca 2009 r. na Zebraniu Sprawozdawczo-Wyborczym ukonstytuowano nowy 5 osobowy Zarząd w osobach: Irena Kalita – Prezes, Wiesław Bigda – wiceprezes, Stanisław Dorosz – sekretarz, Ewa Węgrzynowska – skarbnik oraz Arkadiusz Świtalski – członek. Do Komisji Rewizyjnej wybrano na przewodniczącą Stanisławę Mende, na członków Władysławę Węgrzynowską i Zofię Danecką.
20 lutego 2013 r. rozpoczęła się nowa kadencja, w skład zarządu weszli: Prezes – Irena Kalita, wiceprezes – Wiesław Bigda, sekretarz – Jolanta Kołodziejska, skarbnik – Ewa Węgrzynowska, oraz członkowie Hieronim Marysiak, Bogusława Gruszka-Knapiak, Arkadiusz Świtalski, Adela Jankowska-Lechka, Stanisław Dorosz. Komisja Rewizyjna: przewodnicząca – Stanisława Mende, Barbara Machner i Władysława Węgrzynowska. Skład Sądu Koleżeńskiego: przewodnicząca Krystyna Bigda-Hołubowicz, oraz Barbara Mikuła i Irena Węcławowicz.
Kolejna kadencja rozpoczęła się 22 lutego 2017 r., wybrano ponownie 9 osobowy skład Zarządu. Prezesem powtórnie wybrana została Irena Kalita, Wiceprezesami zostali Stanisław Dorosz i Krzysztof Neugebauer. Sekretarzem ponownie Jolanta Kołodziejska, a Skarbnikiem Ewa Węgrzynowska. Pozostali członkowie Zarządu to Bogusława Gruszka-Knapiak oraz Michał Lis, Hieronim Marysiak i Janusz Patyk. Wybrano też Komisję Rewizyjną w składzie: Barbara Machner - przewodnicząca, oraz członkowie Stanisława Mende i Maria Talaga. Kadencja ta trwała aż do 12 października 2021 roku, była z konieczności wydłużona o rok. Powodem była długotrwała choroba Prezes Ireny Kality, a od 2020 roku działalność Towarzystwa ograniczyła pandemia wirusa Covid-19, rygorystyczne zakazy organizacji większych spotkań, a także stale zmieniające się różne ograniczenia. Ponadto na początku roku 2022 utraciliśmy dotychczasową siedzibę przy Pl. Kopernika 12 w Opolu.
Z wymienionych wyżej powodów Walne Zebranie Sprawozdawczo-Wyborcze Członków TMLiKPW oddział w Opolu odbyło się dopiero 12 października 2022 r., już w nowej siedzibie. Wybrano nowe władze oddziału, 7 osobowy zarząd w osobach: Prezes – Jolanta Kołodziejska, Bogusława Gruszka Knapiak i Janusz Patyk - wiceprezesi, sekretarz – Andrzej Skibniewski, skarbnik – Ewa Węgrzynowska oraz członkowie Tadeusz Adam Leżak i Arkadiusz Świtalski. W skład 3 osobowej Komisji Rewizyjnej weszli : Barbara Machner – Przewodnicząca, oraz Barbara Bukład i Maria Zakowicz członkowie. Przewodniczącą 3 osobowego Sądu Koleżeńskiego została: Maria Klimowska, a członkami - Danuta Szeliga i Czesław Uss.
Siedziba opolskiego oddziału Towarzystwa początkowo mieściła się w budynku przy ul. Katowickiej 55, potem w budynku ZUS przy ul. Wrocławskiej, gdzie niestety w czasie powodzi zniszczeniu uległą dokumentacja. Po powodzi oddział dzielił pokój z Towarzystwem Opieki nad Zwierzętami przy Pl. Sebastiana, do czasu kiedy to od września 2001 r. przygarnął organizację Proboszcz parafii Matki Boskiej Bolesnej i św. Wojciecha ks. Edward Kucharz, użyczając nam salki katechetycznej na dyżury Zarządu raz w tygodniu. Salka katechetyczna w 2022 r. została przekształcona na Kaplicę. Od 1 października 2022 r. znaleźliśmy nową siedzibę w sali Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Opolu przy ul. Piastowskiej 18-20.
Z biegiem lat cel pracy był zawsze ten sam: starano się przywracać pamięć o Kresach, organizowano pomoc materialną dla Polaków pozostałych na Kresach. Opolski oddział Towarzystwa miał, przydzieloną przez Zarząd Główny, pod opieką Kamionkę Strumiłową. W przydzielonych miejscowościach starano się wspierać odbudowę polskich kościołów, prowadzono dla nich zbiórki pieniężne, zbiórki książek, podręczników i innych pomocy dla dzieci. Pierwsza wycieczka opolskich Kresowian do Lwowa odbyła się w maju 1989 r., a pierwsze wspólne spotkanie Opłatkowe już 10 stycznia 1989 r. Wszyscy garnęli się do pracy, wspólnie cieszono się, że można mówić o Kresach. Dzięki inicjatywie Towarzystwa Szkoła Podstawowa Nr 11 w Opolu w 2008 r. przyjęła imię „Orląt Lwowskich”. Oddział był też fundatorem tablicy pamiątkowej dla szkoły oraz jednym z fundatorów sztandaru. Nadanie imienia, wraz z odsłonięciem tablicy pamiątkowej i wręczeniem sztandaru odbyło się 21 listopada 2008 r.
Podczas wizyty w Opolu Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego dokonał on uroczystego wręczenia szkole sztandaru, co wiązało się z obchodami 90. lecia powrotu Lwowa do Polski. Rok później oddział TMLiKPW w Opolu doczekał się własnego sztandaru, który uroczyście poświęcony został 26 maja 2009 r. podczas Mszy św. w kościele MBB i św. Wojciecha. Projektantem sztandaru dla szkoły oraz dla oddziału TMLiKPW w Opolu był lwowianin, artysta plastyk i architekt Adam Zbiegieni, wieloletni Prezes Związku Artystów Plastyków. Polska Sztuka Użytkowa.
W czasie swojej działalności oddział współpracował z wieloma organizacjami i instytucjami w Opolu, m.in. ze Stowarzyszeniem Współpracy Polska-Ukraina „Nadwórna”, Związkiem Sybiraków, Rodziną Katyńską, Rodziną Policyjną 1939, ze Związkiem Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych. Przez wiele lat również z Muzeum Śląska Opolskiego, Muzeum Wsi Opolskiej, Towarzystwem Przyjaciół Opola i Wojewódzką Biblioteką Publiczną. Dzięki współpracy z organizacjami kombatanckimi ufundowano i uroczyście odsłonięto 15 maja 2005 r. tablicę upamiętniającą 60. rocznicę ekspatriacji Kresowian na Opolszczyznę. Towarzystwo było inicjatorem upamiętnienia ofiar ludobójstwa na Kresach dokonanego przez nacjonalistów ukraińskich. Stosowną tablicę ufundowali Kresowianie i 17 września 2008 r. została uroczyście odsłonięta na Cmentarzu Komunalnym w Opolu, w pobliżu Krzyża Golgoty Wschodu, podczas uroczystości związanych z upamiętnieniem 69. rocznicy agresji Sowietów na Polskę. Dzięki staraniom Ireny Kality, Prezesa opolskiego oddziału TMLiKPW i poparciu Kresowian podobna tablica, z tym samym napisem została ufundowana przez władze samorządowe Województwa Opolskiego i odsłonięta w centrum miasta przy pl. Wolności w Opolu w dniu 11 lipca 2013 r. Dzięki wspólnej inicjatywie Kresowian z Opolszczyzny Sejmik Województwa Opolskiego jako pierwszy w Polsce podjął uchwałę o ustanowieniu dnia 11 lipca Dniem Pamięci Ofiar Ludobójstwa na Kresach Wschodnich II RP. Jest to uchwała Sejmiku Województwa Opolskiego Nr XVII/239/2012 podjęta 24 kwietnia 2012 r.
Współpraca z Muzeum Śląska Opolskiego to głównie prelekcje o tematyce kresowej, ale też pomoc przy przygotowaniu wystawy kresowej, udostępnianie eksponatów przywiezionych z kresów przez rodziny naszych członków. Członkowie naszego oddziału wsparli organizację tworzoną w Muzeum Wsi Opolskiej w Bierkowicach /opolskim Skansenie/ chatę kresową. Jedna z chat jest wyposażona w przedmioty, które przywieźli tu przesiedleni po wojnie mieszkańcy dawnych kresów. W pobliżu chaty opolscy Kresowianie posadzili też Dąb Kresowy. Współpraca z Towarzystwem Przyjaciół Opola zaowocowała wprowadzeniem do repertuaru zespołu „Kamerton”, działającego przy Towarzystwie Przyjaciół Opola pieśni kresowych. Od lat prowadzona jest współpraca z Wojewódzką Biblioteką Publiczną to m.in. współorganizacja prelekcji o tematyce kresowej, udostępnianie lub przekazywanie przez członków oddziału zdjęć i innych dokumentów dotyczących Kresów, potrzebnych do organizowanych przez bibliotekę wystaw o tematyce kresowej, m.in. prasy kresowej: „Kurier Galicyjski”, „Na Rubieży”, „Semper Fidelis” i inne.
Towarzystwo współpracuje również z Opolskim Kuratorium Oświaty i od 11 lat wspólnie organizujemy każdego roku Konkursy Kresowe dla uczniów szkół podstawowych i średnich. Konkurs był organizowany również w czasie pandemii, kiedy nauka odbywała się zdalnie, a podsumowanie ostatniej edycji konkursu i wręczenie nagród odbyło się 6 czerwca 2022 r. w Brzegu.
W dniach 10-13 czerwca 2019 r. oddział TMLiKPW w Opolu był organizatorem 33 Ogólnopolskiego Zjazdu Tarnopolan (dawnych mieszkańców Kresów), który odbył się na Górze św. Anny.
W ostatnich latach ograniczone były wyjazdy na Kresy. Przeszkodą była nie tylko pandemia, wprowadzane zakazy i ograniczenia, ale też wiek naszych członków, z roku na rok jest nas coraz mniej. Mimo tego przypadającą w październiku 2023 r. 35. rocznicę naszej działalności planujemy obchodzić jak zawsze bardzo uroczyście. Te wspólne spotkania, rozmowy, wspomnienia są nadal bardzo potrzebne naszym członkom, również tym którym zdrowie nie pozwala na kontakt osobisty. Opolski oddział TMLiKPW aktualnie posiada 47 członków.
Bibliografia przedmiotowa
Dokumentacja oddziału TMLiKPW w Opolu.
Autor hasła
Jolanta Kołodziejska