Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich Oddział w Głubczycach

organizacja społeczna założona w 23.10.2009 r., skupia w swoich szeregach przesiedleńców kresowych, ich potomków oraz sympatyków Kresów Wschodnich żyjących na terenie ziemi głubczyckiej.

Pierwsze nieformalne spotkania Kresowian z Głubczyc i okolic miały miejsce już w latach 90. XX w. podczas obchodzonych uroczystości patriotyczno-religijnych w kościołach i pod pomnikami, a także spotkań w Miejskim Ośrodku Kultury. Organizowano pielgrzymki i wycieczki na Ukrainę, do miejsc swojego dawnego urodzenia. Na łamach miesięcznika „Głos Głubczyc” publikowane były pierwsze artykuły o tematyce kresowej, a w wydawanym od 1994 r. „Kalendarzu Głubczyckim”, którego redaktorem naczelnym był Jan Wac (ur. 21.08.1943 r. w Polednie, pow. świecki, zm. 9.02.2022 r. w Głubczycach), tej tematyce poświęcono rozdziały pt. „Ludzkie losy” oraz „Gmina skąd nasz ród”. Kolejnym impulsem do powstania głubczyckiej organizacji zrzeszającej osoby o rodowodzie kresowym było podjęcie jesienią 2005 r. współpracy partnerskiej ze Zbarażem. Inicjatorami tego przedsięwzięcia byli Edward Wołoszyn (ur. 22.09.1942 r. w Zbarażu), przewodniczący Rady Miejskiej Głubczyc oraz Kazimierz Jurkowski (ur. 18.11.1946 r. w Gródku nad Dunajcem, zm. 20.04.2018 r. w Głubczycach), ówczesny burmistrz miasta.

Zanim jednak zarejestrowano oficjalnie organizację skupiającą głubczyckich Kresowian, podjęto wiele decyzji oraz działań dla upamiętnienia rodzin poległych i pochowanych za wschodnią granicą oraz sprawniejszego działania grupy inicjatywnej. Podczas spotkania opłatkowego 14.01.2009 r. w głubczyckim Miejskim Ośrodku Kultury, w którym uczestniczyło ok. 90 osób, na kapelana głubczyckich Kresowian wybrano jednogłośnie ks. Adama Szubkę (ur. 1.01.1944 r. w Kozowej, pow. brzeżański, zm. 2.12.2020 r. w Bogdanowicach, pow. głubczycki), proboszcza parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Bogdanowicach.

Bardzo ważnym przedsięwzięciem dla osób z rodowodem kresowym oraz ich potomków było postawienie pomnika. Uroczystość odsłonięcia i poświęcenia „Kamienia Pamięci” miała miejsce 24.09.2009 r. na Cmentarzu Komunalnym w Głubczycach, na którym znalazła się tablica z polskim godłem, herbami Lwowa, Łucka, Stanisławowa i Tarnopola oraz napisem: „KAMIEŃ PAMIĘCI OFIAROM LUDOBÓJSTWA DOKONANEGO NA LUDNOŚCI POLSKIEJ PRZEZ NACJONALISTÓW OUN, UPA, SS GALIZIEN NA KRESACH POŁUDNIOWO-WSCHODNICH II RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ W LATACH 1943-1947 MIESZKAŃCY ZIEMI GŁUBCZYCKIEJ 17 WRZEŚNIA 2009 r.” Kamień został uroczyście odsłonięty w kwaterze Sybiraków w obecności władz różnego szczebla, delegacji związków Kresowian oraz mieszkańców Głubczyc i okolicy. Pomnik (materiał został przekazany przez Kopalnię Odkrywkową Surowców Drogowych w Niemodlinie S.A., Kamieniołom w Braciszowie) jest symbolicznym grobem tych, którzy na Kresach Wschodnich zostali zamordowani i bezimiennie pochowani w latach 1943-1947, dlatego też w jego dolnej konstrukcji znajdują się urny z ziemią przywiezioną: ze Lwowa, Kamienia Podolskiego, Podkamienia, Huty Pieniackiej, Zbaraża i Ludwikówki.

26.11.2008 r. w sali konferencyjnej Urzędu Miejskiego w Głubczycach odbyło się spotkanie grupy Kresowian i ich potomków, na którym postanowiono zawiązać stowarzyszenie. Na spotkanie przyszły 72 osoby. Wybrano grupę inicjatywną, która miała się zająć wszelkimi sprawami formalnymi związanymi z rejestracją związku. Początkowo myślano o utworzeniu organizacji o charakterze lokalnym, jednak podczas rozmów zadecydowano, że lepiej będzie dołączyć się do Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich (TMLiKP-W) z siedzibą we Wrocławiu i stworzyć jego oddział w Głubczycach. Po opracowaniu stosownej dokumentacji, zaakceptowaniu jej, a następnie wydaniu Uchwały Zarządu Głównego TMLiKP-W we Wrocławiu, Głubczycki Oddział oficjalnie rozpoczął swą działalność 23.10.2009 r. Jego siedziba mieści się w Głubczycach przy ul. Mickiewicza 30. W skład Zarządu TMLiKP-W Oddział w Głubczycach weszli: prezes – Edward Wołoszyn, wiceprezesi – Kazimierz Naumczyk (ur. 18.05.1950 r. w Głubczycach) i Katarzyna Maler (ur. 1.05.1968 r. w Głubczycach), a także sekretarz – Lidia Olchowy, skarbnik – Lilianna Rychlik oraz członkowie – Nina Ratuszniak, Zygmunt Kosowski, Ryszard Douhan, Ryszard Brzeziński i Rafał Liphardt. Zastępcami członków Zarządu zostali: Zdzisław Olchowy, Amelia Mamczar i Józef Florek. Skład Komisji Rewizyjnej tworzyli: przewodniczący – Franciszek Pilch, sekretarz – Mieczysław Rydzak i Tadeusz Twardochleb. Natomiast w skład Sądu Koleżeńskiego weszli: przewodniczący – Jan Biłozur, sekretarz – Henryk Łupicki oraz członkowie – Wiesław Robak, Jan Klim, Czesław Wołoszyn i Stanisława Wiciak.

Dominującą grupą osób TMLiKP-W Oddział w Głubczycach stanowią emeryci oraz osoby czynne zawodowo (nauczyciele, urzędnicy, przedsiębiorcy). Nie brakuje również osób w średnim wieku oraz młodzieży reprezentującej potomków Kresowian osiedlonych po II wojnie światowej na terenie ziemi głubczyckiej. Podczas spotkań opłatkowych organizowanych na początku każdego roku (pierwsze odbywały się w „Sali na skrzyżowaniu” w Miejskim Ośrodku Kultury, a obecnie w sali balowej Hotelu „Domino” w Głubczycach) brało udział ponad 100 osób. Podobną frekwencję odnotowywano podczas organizowanych wystaw, prelekcji, konkursów oraz promocji książek. Niestety, z roku na rok liczba oficjalnie zarejestrowanych członków TMLiKP-W Oddział w Głubczycach maleje. Obecnie Zarząd Towarzystwa szacuje, że jest ich ok. 70. Prowadzona jest także przez Ninę Ratuszniak – Kronika TMLiKP-W Oddział w Głubczycach, w której odnotowuje się najważniejsze wydarzenia z życia głubczyckich Kresowian. Dokumentacja ikonograficzna odgrywa ważną rolę w utrwalaniu pamięci historycznej.

W świetle Statutu głównym celem organizacji jest zrzeszanie osób, którym bliskie jest dziedzictwo historyczne i kulturowe oraz dzieje współczesne Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich, a także upowszechnianie prawdy o przeszłości tych ziem. Założyciele głubczyckiego TMLiKP-W niejednokrotnie podkreślają, że priorytetem jest dla nich przede wszystkim utrwalenie i propagowanie wśród Polaków historii politycznej, kulturalnej i narodowościowej Kresów Wschodnich. Impulsem, który motywuje do różnorodnych działań, jest świadomość odchodzenia najstarszego pokolenia. Potrzeba przekazywania dziedzictwa kolejnym pokoleniom w obawie, by nie zostało ono zapomniane.

TMLiKP-W Oddział w Głubczycach współpracuje przede wszystkim z lokalnymi organizacjami oraz instytucjami życia publicznego. Należą do nich m.in.: Powiatowe Muzeum Ziemi Głubczyckiej, Stowarzyszenie Miłośników Muzeum i Ziemi Głubczyckiej, Koło Terenowe Związku Sybiraków Oddział w Głubczycach, Związek Inwalidów Wojennych Rzeczypospolitej Polskiej Oddział w Głubczycach, Związek Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych Oddział w Głubczycach, Urząd Miejski w Głubczycach, Starostwo Powiatowe w Głubczycach oraz szkoły, banki i zakłady produkcyjne.

TMLiKP-W Oddział w Głubczycach podejmuje wiele inicjatyw mających na celu popularyzację tematyki kresowej. Od 2009 r. organizuje Dni Kresowe, które odbywają się na przełomie sierpnia i września w Bogdanowicach (na stadionie) lub Głubczycach (w Miejskim Ośrodku Kultury). Podczas imprez prowadzone są wykłady, prelekcje, spotkania autorskie oraz prezentowane wystawy o tematyce kresowej. Imprezie towarzyszą także, pokazy kulinarne, występy artystyczne dzieci i młodzieży, zespołów estradowych z kraju i zza granicy oraz wspólna zabawa.

W 2000 r. w głubczyckim kościele p.w. NNMP odsłonięto tablice poświęconą opolskiemu biskupowi ks. Antoniemu Adamiukowi, który swoją młodość spędził w Busku, pow. kamionecki, a po II wojnie światowej osiadł w Głubczycach prowadząc zajęcia lekcyjne w tamtejszym liceum. W 2005 r. staraniem środowisk kombatanckich zawieszono tablice pamiątkową w kaplicy głubczyckiego kościoła p.w. NNMP z wotami zebranymi przez Kresowian, Sybiraków, więźniów politycznych i przymusowych robotników pracujących na terenie III Rzeszy. Rok później (2006), wmurowano obok świetlicy w Nowej Wsi Głubczyckiej pamiątkową tablicę z nazwami miejscowości, z których zostali przesiedleni ekspatrianci (Wicyń, Dunajów, Ciemierzyńce, Gołogóry, Majdan, Brzozdowice, Brzeżany, Adamy). Podczas obchodów jubileuszu 60-lecia rocznicy przywiezienia z Monasterzysk, pow. buczacki cudownego obrazu Matki Boskiej Bolesnej, wmurowano kamień na skwerze kościelnym w Bogdanowicach wraz z inskrypcją na tablicy poświęconą zamordowanym na Kresach Wschodnich (2013). W 2014 r. odsłonięto na skwerze przed klasztorem oo. Franciszkanów w Głubczycach tablicę poświęconą ks. biskupowi Antoniemu Adamiukowi, a także tablicę w holu Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Głubczycach podkreślającą jego osiągnięcia jako nauczyciela i katechety. Jego imieniem nazwano także Park w Braciszowie (2000), w którym postawiono tablice edukacyjne z życiorysem ks. A. Adamiuka (2021). Zadbano także, aby ulice, parki oraz skwery uhonorować nazwami kresowymi (m.in.: Rondo Kresowe, Rondo Orląt Lwowskich, Park Sybiraka, ul. Lwowska). Od 2009 r. TMLiKP-W Oddział w Głubczycach jest także jednym z patronów konkursu „Korzenie wielu głubczyczan są na Kresach”, który cyklicznie organizuje Zespół Szkół Ogólnokształcących w Głubczycach. Jego koordynatorem i pomysłodawcą jest Katarzyna Maler. Konkurs jest skierowany do uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych powiatu głubczyckiego i ma na celu zapoznanie młodzieży z historia Kresów Wschodnich oraz jego dziedzictwem kulturowym. Najlepsze prace konkursowe ukazują się w publikacjach głubczyckich historyków Arkadiusza Szymczyny i Katarzyny Maler. Od lutego 2014 r. odbywają się w Miejskiej i Gminnej Bibliotece Publicznej w Głubczycach comiesięczne spotkania pod nazwą „Echa Kresów”, które zainicjował Ryszard Brzeziński (ur. 3.09.1945 r. w Gliwicach, zm. 23.11.2019 r. w Pielgrzymowie, pow. Głubczycki), miłośnik historii i potomek rodziny kresowej z Brzeżan. Na prelekcje, prezentacje i spotkania poetyckie przychodzi spora grupa entuzjastów kultury zabużańskiej. Ogromną popularnością cieszą się stale wydawane książki opisujące losy rodzin zabużańskich; „Głubczyccy Kresowianie” (2013), „Głubczyccy Kresowianie i Sybiracy” (2015), „Kresowi mieszkańcy ziemi głubczyckiej” t. 1 i 2 (2018), „Pamięć pokoleń. Tradycja kulturowa Kresowian subregionu głubczyckiego” (2018), „Album głubczyckich rodzin kresowych” cz. 1 (2020). Ich autorami są: Arkadiusz Szymczyna, Katarzyna Maler i Barbara Górnicka-Naszkiewicz.

TMLiKP-W Oddział w Głubczycach współpracuje z wieloma organizacjami i redakcjami reprezentującymi środowiska kresowe w kraju jak i polonijne za granicą. Wśród nich są m.in.: Biblioteka Muzeum Polskiego w Ameryce i Związek Sybiraków w Ameryce mieszczące się w Chicago, Biblioteka Muzeum Pamięci Holokaustu w Stanach Zjednoczonych z siedzibą w Waszyngtonie, Stowarzyszenie Czechów z Wołynia i Ich Przyjaciół w Pradze, Rada Miejska i Narodowe „Zamki Tarnopolszczyzny” w Zbarażu na Ukrainie, a także organizacje kombatanckie na terenie Brazylii, Meksyku, Nowej Zelandii, Australii, Republiki Południowej Afryki, USA. Artykuły TMLiKP-W Oddział w Głubczycach można znaleźć na łamach wileńskiego „Znad Wilii”, lwowskiego „Kuriera Galicyjskiego”, czeskiego „Zpravodaj města Volyně”, grodzieńskiego „Magazynu Polskiego”, ałmaackiego „Ałmatyńskiego Kuriera Polonijnego”, a także wrocławskiego „Semper Fidelis” oraz stronach Kresowego Serwisu Informacyjnego. Bardzo ważną rolę w promowaniu historii ziemi głubczyckiej i kultury kresowej odgrywają media. To dzięki TV „Pogranicze” Mariana Pospiszela, „Kalendarzowi Głubczyckiemu” i „Głosu Głubczyc” nieżyjącego już Jana Waca, „Wieściom Powiatowym” wydawanym przez Powiat Głubczyce, stronie internetowej „twojeglubczyce.pl” Mateusza Kitki, publikacjom Katarzyny Maler, Barbary Górnickiej-Naszkiewicz, Barbary Piechaczek, Benedykta Pospiszyla i Arkadiusza Szymczyny, lokalne środowisko kresowe jest aktywne w mediach. Promowana jest historia Kresów Wschodnich i obecna działalność głubczyckiego oddziału TMLiKP-W, którą mogą śledzić w internecie nasi rodacy mieszkający poza granicami ojczyzny. Przedstawiciele Towarzystwa biorą udział w spotkaniach środowisk kresowych na terenie całego kraju, promując głubczyckich Kresowian i działalność organizacji. Ogromną w tym zasługę mają Edward Wołoszyn i Kazimierz Naumczyk oraz animatorka kultury kresowej Maria Farasiewicz wraz z Teatrem TRADYCJA ZSM i grupą estradową MARIAM MOK.

TMLiKP-W Oddział w Głubczycach odgrywa ważną rolę w podtrzymywaniu i kreowaniu pamięci o wschodnim dziedzictwie. Dzięki jego inicjatywom młodzież poznaje korzenie swoich przodków oraz spuściznę kulturową Zabużan.

TMLiKP-W Oddział w Głubczycach wyróżnione statuetką „Społecznik Roku” przyznaną przez Marszałka Województwa Opolskiego w konkursie na najlepsze przedsiębiorstwo ekonomii społecznej w kategorii „zespół” (2020);  Statuetką „Głubczyckiego Lwa” w kategorii zbiorowej „promocja powiatu głubczyckiego” (2021).

Bibliografia przedmiotowa

Album głubczyckich rodzin kresowych, pod red. A. Szymczyny, Głubczyce 2020, s. 23-25.

Szymczyna A., Maler K., Głubczyccy Kresowianie, Głubczyce 2013, s. 281-286.

Górnicka-Naszkiewicz B., Pamięć pokoleń. Tradycja kulturowa Kresowian subregionu głubczyckiego, Wrocław 2018, s. 152-178.

„Kalendarz Głubczycki” z lat 1994-2022.

Kronika TMLiKP-W Oddział w Głubczycach, w archiwum Towarzystwa.

Autor hasła

Arkadiusz Szymczyna [wrzesień 2022 r.]