Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich, Zarząd Główny (Wrocław)

zostało założone we Wrocławiu, w dniu 28 września 1988 r. Celem było zespolenie osób, którym bliskie jest dziedzictwo historyczne królewskiego stołecznego miasta Lwowa i Małopolski Wschodniej, a także pielęgnowanie dorobku historycznego i kulturalnego, jako integralnej części kultury i tradycji Rzeczypospolitej.

Towarzystwo Miłośników Lwowa powstało we Wrocławiu, gdyż to Wrocław odegrał decydującą rolę w przywracaniu publicznej pamięci o Lwowie i Kresach Południowo-Wschodnich. Ustalenia konferencji jałtańskiej spowodowały, że po II wojnie światowej osiedliły się właśnie we Wrocławiu tysiące ekspatriowanych, rdzennych, tj. polskich Lwowian. To właśnie oni przede wszystkim wywarli wpływ, przez swój charakterystyczny sposób bycia kultury wielkomiejskiej, na oblicze Wrocławia. To właśnie dlatego we Wrocławiu, gdy tylko stało się to możliwe ze względów politycznych, powstało Towarzystwo Miłośników Lwowa. W dniu 22 kwietnia 1988 r. w Urzędzie Wojewódzkim zostały złożone wymagane dokumenty i po 5 miesiącach, 22 września 1988 r. grupa inicjatywna tego przedsięwzięcia otrzymała decyzję o zarejestrowaniu. Przyjęto nazwę: Towarzystwo Miłośników Lwowa we Wrocławiu, wpisane do Rejestru Stowarzyszeń i Związków Urzędu Wojewódzkiego we Wrocławiu pod nr 109. Już 28 listopada 1988 r. z udziałem Kompanii Honorowej WP oraz licznie zgromadzonych nie tylko Lwowian, uroczyście złożono wieniec na Grobie Nieznanego Żołnierza, aby uczcić przypadającą 22 listopada 70. rocznicę zwycięskiej walki o Lwów. Marzeniem było złożenie wieńca na Cmentarzu Obrońców Lwowa, lecz w tym okresie nie było takiej możliwości.

Towarzystwo było pierwszą organizacją Kresową o osobowości prawnej, zarejestrowaną w Polsce po II wojnie światowej. W Krajowym Rejestrze Sądowym zostało zarejestrowane 24 kwietnia 2003 r., pod numerem 0000159574. Siedziba Zarządu Głównego Towarzystwa od początku mieściła się we Wrocławiu, przy ul. Ruskiej, a od 2011 r. przy ul. Kościuszki 35 B/E. W 2023 r. Towarzystwo będzie obchodziło jubileusz 35-lecia swojej działalności.

I Kadencja (1988-1991) – Powołanie Towarzystwa Miłośników Lwowa, Zjazd Wyborczy – Wrocław, 27.10.1988 r.

Pomysłodawcą utworzenia Towarzystwa był lwowianin, lekarz weterynarii i zarazem fotografik Zdzisław Zieliński. Do niego dołączyli Stanisław Krzaklewski, oraz Emil Teśluk, a w niedługim czasie Danuta Nespiak, Janna Wolak, Jadwiga Kaluscha, Zdzisław Ojrzyński, Zbigniew Wenz, i najmłodszy wśród nich lwowianin lek. med. Andrzej Kamiński. Tworzenie się przyszłego Towarzystwa napotykało na duże trudności. Grupa inicjatywna działała  w bardzo trudnych warunkach politycznych. Należało pokonać barierę przepisów prawnych oraz opracować statut. Powstające Towarzystwo nie posiadało lokalu, ani środków pieniężnych. Dzięki przychylności Oddziału Wojewódzkiego Stronnictwa Demokratycznego, w udostępnionym lokalu były prowadzone pierwsze prace organizacyjne, przygotowywano materiały do przeprowadzenia pierwszego Walnego Zebrania Wyborczego Towarzystwa. Pierwsze Zebranie Wyborcze, w którym uczestniczyło około tysiąc osób, odbyło się w dniu 27 października 1988 r., w Sali Państwowej Filharmonii we Wrocławiu. Wybrano pierwszy Zarząd, I Prezesem Towarzystwa Miłośników Lwowa został inicjator powołania Towarzystwa Zdzisław Zieliński, V-ce Prezesami Tadeusz Myczkowski, Tadeusz Zipser, członkami Wojciech Dzieduszycki, Lesław Flis, Jadwiga Kaluscha, Andrzej Kaminski, Jerzy Kondzioła, Stanisław Krzaklewski, Aleksander Korman, Stanisław Leszczyński, Danuta Nespiak, Zdzisław Ojrzyński, Leszek Sawicki, Emil Teśluk i Jan Ziembicki.

Zarząd Główny nie sprostał tak dużym wymaganiom, następowały zmiany w jego składzie. Niektórzy członkowie rezygnowali z pracy w zarządzie, inni zostali odwołani.

Po trzech miesiącach funkcję Prezesa przejął Tadeusz Myczkowski, na v-ce Prezesa powołano Andrzeja Kamińskiego. Wkrótce Tadeusz Myczkowski złożył rezygnację z pełnionej funkcji, wówczas z dniem 23 czerwca 1990 r. na Prezesa powołano Andrzeja Kamińskiego, który pełnił tę funkcję do 22 października 2021 r. W dniu 23 października 2021 Walny Zjazd Sprawozdawczo-Wyborczy na Prezesa Towarzystwa wybrał Adama Kiwackiego.

Towarzystwo stawiało sobie za główne cele:

- pielęgnowanie dorobku historycznego, kulturowego, naukowego Kresów Wschodnich jako integralnej części tradycji Rzeczypospolitej Polskiej,

- utrzymywanie bliskiej więzi z Rodakami na Wschodzie i organizacjami polskimi,

- niesienie szeroko pojętej pomocy Polakom tam mieszkającym, zwłaszcza dzieciom, młodzieży i osobom starszym.

W tym początkowym okresie działania Towarzystwa było wiele przypadkowości. Pomimo spontaniczności nikt z pierwszych organizatorów nie spodziewał się, że w tak krótkim czasie powstanie wiele nowych jednostek w Polsce. Siłą sprawczą w tym działaniu byli dawni mieszkańcy Lwowa i Kresów, którzy po osiedleniu się na ziemiach zachodnich Polski pomimo zakazu żyli wspomnieniami i nie zapominali o utraconych, rodzinnych stronach. Jak grzyby po deszczu zaczęły powstawać kluby i oddziały w wielu miastach kraju. W tym okresie zarejestrowało się 57 jednostek terenowych (Oddziałów i Klubów) oraz 6 Klubów we Wrocławiu.

Silną wolę działania potwierdza również fakt wydania już w grudniu 1989 r. pierwszego numeru czasopisma pt. „SEMPER FIDELIS”, które wydawane jest sukcesywnie, początkowo jako miesięcznik, potem dwumiesięcznik, a od kilku lat jest to kwartalnik. Dodatkowo w każdym roku ukazuje się ilustrowany „Kalendarz Kresowy”.

Pierwsze lata pracy Towarzystwa były niewątpliwie najtrudniejsze. W miarę upływu czasu Towarzystwo dojrzewało organizacyjnie, zmiany w składzie osobowym Zarządu Głównego jakie następowały eliminowały z niego przypadkowych „społeczników”. Przy oddziałach powstawały koła skupiające mieszkańców mniejszych miejscowości kresowych, np. Samborzan, Złoczowian, Tarnopolan itp. Przybywało chętnych, nie tylko Lwowian, dlatego postanowiono rozszerzyć nazwę Towarzystwa, aby obejmowała nie tylko dawnych mieszkańców Lwowa, ale także innych miejscowości kresowych. Zgodnie z wydanym Postanowieniem Sądu Rejestrowego z dnia 30 czerwca 1992 r. powstało Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich.

W czasie trwania kadencji członkowie Zarządu Głównego wyjeżdżali wielokrotnie na Wschód zarówno z pomocą charytatywną /zawieziono 8 ton żywności, odzieży, leków, sprzętu liturgicznego/ jak też w celu prowadzenia rozmów z Zarządem Głównym Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej we Lwowie, Klubem Myśli Katolickiej, Komitetem Charytatywnym przy Katedrze Lwowskiej, z Konsulem RP, dyrekcjami obu szkół polskich, Redakcją „Gazety Lwowskiej”, Edwardem Cydzikiem i jego ekipą na Cmentarzu Obrońców Lwowa, oraz z Prezesami TKPZL z województwa lwowskiego. W miarę możliwości uczestniczyli w zebraniach organizacyjnych oddziałów i klubów. Brak funduszy oraz to, że członkowie Zarządu pełnili swe funkcje społecznie, równocześnie pracując, uniemożliwiał wyjazdy na zebrania do odleglejszych miast. Pomimo wielu trudności na jakie napotykał, Zarząd Główny inicjował i współuczestniczył w wielu przedsięwzięciach. Wspólnie  z rektorami wyższych uczelni Wrocławia, uczestniczył w uroczystości wmurowania kamienia węgielnego pod budowę pomnika Orląt Lwowskich na Cmentarzu św. Rodziny we Wrocławiu, uczestnicząc też w konkursie na jego projekt. Był inicjatorem i organizatorem nadania jednemu z kin we Wrocławiu nazwy „Lwów”. Połączono to z występami artystycznymi, oraz wyświetleniem filmu z kultowymi postaciami lwowskich kabaretów „Szczepkiem i Tońkiem”. Ponadto razem z Komitetem Obywatelskim „Solidarność”, zorganizowano Dzień Lwowski na pl. Solnym we Wrocławiu, połączony z wizytą Premiera Tadeusza Mazowieckiego. Występowały zespoły artystyczne, oraz Jerzy Michotek bard lwowski, podpisując swoją książkę Tylko we Lwowie. Zarząd zorganizował wystawę „Odznaki i odznaczenia obrońców Lwowa”, oraz wystawę pamiątek rodzinnych Lwowiaków w Arsenale Wrocławskim. Zorganizował I Sesję Naukową pt. „Stan i perspektywy badań nad dziejami Lwowa”, która odbyła się w Auli Leopoldina na Uniwersytecie Wrocławskim, pod patronatem Rektora prof. Mieczysława Klimowicza (1919-2008 – rodem z Kresów). Dzięki przychylności Wydziału Zdrowia i Dyrekcji Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego im. J. Babińskiego we Wrocławiu zapewniono (miesięcznie) 5 miejsc w sanatorium w Świnoujściu dla Polaków ze Lwowa. Przedstawiciele Zarządu Głównego uczestniczyli jeszcze w wielu innych przedsięwzięciach upamiętniających tematykę kresową na ternie Polski.

W nowej kadencji w oparciu o materiały i uchwały zjazdowe Zarząd Główny usystematyzował działania Oddziałów i Klubów. Działalność poszczególnych jednostek była bardzo różnorodna, organizowano m.in. imprezy związane z obchodami rocznic dotyczących Lwowa i Kresów Wschodnich, prelekcje na tematy lwowskie, wyjazdy do Lwowa, zbiórki pieniężne na odbudowę kościoła św. Elżbiety, cmentarza Łyczakowskiego i Obrońców Lwowa. Z biegiem czasu poszerzała się działalność oddziałów i klubów; fundowano tablice i pomniki upamiętniające różne wydarzenia na Kresach. Nadawano nazwy Kresowe ulicom, placom, itp., a szkoły przyjmowały patronaty bohaterów kresowych, np. Obrońców Lwowa, czy Orląt Lwowskich. Organizowano coraz więcej konferencji i prelekcji związanych z Kresami, mówiących także o trudnych sprawach (wywózki, mordy ludności polskiej), ale też propagowano folklor kresowy, organizowano biesiady kresowe, konkursy historyczne itp. Powstało też wiele nowych publikacji o Kresach oraz druki reprintów dawnych dzieł. Rozwijała się współpraca z Polakami na Kresach, m.in. ze szkołami polskimi, z kościołami oraz organizacjami polskimi. Organizowano wyjazdy z pomocą dla żyjących na Kresach Polaków, wożono książki, słodycze i inne potrzebne artykuły. Organizowano w Polsce kolonie dla polskich dzieci z Kresów. Po ponad 40 latach milczenia Kresowianie przywracali pamięć o utraconych po II wojnie światowej polskich terenach, przypominając ich historię, pokazując ich wartość i znaczenie dla historii i kultury polskiej. W latach 90-tych zarejestrowanych było już ponad 80 oddziałów i klubów kresowych w całej Polsce.

Kolejne kadencje stopniowo sprowadzały pracę Zarządu Głównego do nadzoru działalności oddziałów i klubów, oraz koordynacji ich działań. Wydawany przez Zarząd Główny wewnętrzny „Biuletyn Informacyjny” zawiera bieżące informacje o działaniach Towarzystwa, ważniejszych wydarzeniach, dokonaniach i aktualnej pracy jego członków.

Dotychczasowa działalność Towarzystwa to kadencje:

I Kadencja (1988-1991) Powołanie Towarzystwa Miłośników Lwowa,  Zjazd Wyborczy –   Wrocław, 27.10.1988 r.

Zjazd Sprawozdawczy Towarzystwa Miłośników Lwowa  – Wrocław, 23.06.1990 r.

II Kadencja (1991-1996) Zjazd Sprawozdawczo-Wyborczy Towarzystwa Miłośników

Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich – Brzeg,cz.1 /14-15.XII.1991/, cz.2 /22.II.1992 r/.

III Kadencja (1996-2000) Zjazd Sprawozdawczo-Wyborczy Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich –  Brzeg, 17-18.02.1996 r.

IV Kadencja (2000-2004) Zjazd Sprawozdawczo-Wyborczy Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich  –  Bydgoszcz, 26-27.03.2000 r.

Nadzwyczajny Zjazd Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo Wschodnich 21.11.2002 r.

XV-lecie Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich, Wrocław,  20-21.09.2003 r.

V Kadencja (2004-2008) Zjazd Sprawozdawczo-Wyborczy Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich – Bydgoszcz-Pieczyska, 1-2.05.2004 r.

VI Kadencja (2008-2012) Zjazd Sprawozdawczo-Wyborczy Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich – Szczawno-Zdrój, 25-27.04.2008 r.

XX-lecie Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich, Wrocław 4-5.10.2008 r.

Nadzwyczajny Zjazd Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich   Wrocław, 17.10.2009 r.

Zjazd Sprawozdawczy Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich Wrocław, 24-26.09.2010 r.

VII Kadencja (2012-2016) Zjazd Sprawozdawczo-Wyborczy Towarzystwa Miłośników Lwowa  i Kresów Południowo-Wschodnich –Wrocław, 21-23.09.2012 r.

XXV- lecie Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich,  Wrocław, 21-22.09.2013 r.

VIII Kadencja (2016-2021) Zjazd Sprawozdawczo-Wyborczy Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich –Wrocław, 23-25.09.2016 r.

Zjazd Sprawozdawczy Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich i XXX-lecie Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich, Wrocław – 21-23.09.2018 r.

IX Kadencja (2021-2025) Zjazd Sprawozdawczo-Wyborczy Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich – Wrocław,  22 -24. 10. 2021 r.

Adres siedziby Zarządu Głównego Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich: ul. Kościuszki 35 B/E, 50-011 Wrocław. Więcej informacji znajduje się na stronie internetowej : tmlikpw-zarzadglowny.pl

Bibliografia przedmiotowa

dokumentacja archiwalna Zarządu Głównego TMLiKPW, Wrocław.

Autor hasła

Jolanta Kołodziejska