Tadeusz Podkówka

ur. 1.09.1922 r. w Stojanowie, pow. Radziechów, woj. tarnopolskie (obecnie Ukraina), zm. 20.07.2004 r. w Opolu – przyrodnik, naukowiec myrmekolog.

Imię i nazwisko	Tadeusz Podkówka
Data i miejsce urodzenia	1.09.1922, Stojanów
Data i miejsce śmierci	20.07.2004, Opole
Zawód	przyrodnik, naukowiec myrmekolog

Tadeusz Podkówka  urodził się w polskiej, patriotycznej rodzinie na Kresach. Dzieciństwo ukształtowane zostało w atmosferze umiłowania Ojczyzny, patriotyzmu szlachetnej próby, pod opieką ojca Stefana – komendanta posterunku Policji Państwowej w Jarosławiu nad Sanem i matki Ewy. Od dzieciństwa wyróżniał się osobistą odwagą cywilną i fizyczną. Jako jedenastolatek w 1933 r. został odznaczony przez ministra spraw wewnętrznych RP Bronisława Pierackiego Medalem za „Ratowanie Ginących”, przyznanym za uratowanie życia tonącemu. Ojciec Stefan 17 września 1939 r. został  uwięziony przez Sowietów, osadzony w obozie ostaszkowskim nad jeziorem Seliger. Wiosną 1940 r. w siedzibie NKWD w Kalininie (dzisiaj Twer) został zamordowany strzałem w tył głowy, wraz z ponad sześcioma tysiącami więźniów, jego zwłoki pochłania grób zbiorowy w Miednoje. Matka Ewa wraz z córką Reginą w 1941 r. zostały zesłane do Kaczuri nad Irtyszem w Kazachstanie.

Tadeusz samotnie przeżywał czas okupacji sowieckiej i niemieckiej we Lwowie, uczestniczył w konspiracji Armii Krajowej. Podjął studia na Wydziale Lasowym Politechniki Lwowskiej, następnie na Wydziale Geologiczno – Geograficznym Uniwersytetu Lwowskiego. Pracował jako praktykant leśny, następnie leśniczy, a także jako preparator w Katedrze Botaniki Lasowej Politechniki Lwowskiej.

Po ekspatriacji na Ziemie Zachodnie w 1945 r. kontynuował studia na Wydziale Leśnym Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, uzyskując w 1947 r. tytuł magistra inżyniera. Wcześniej, już od maja 1945 r. współorganizował Bałtycką Dyrekcję Lasów Państwowych w Szczecinku, pracował w tym rejonie jako leśniczy, adiunkt, nadleśniczy i inspektor. Od 1955 r.  związany jest z Śląskiem Opolskim, tu zatrudniony był na różnych stanowiskach terenowych, w ostatnich piętnastu latach pracy zawodowej był nadleśniczym, kierował Nadleśnictwem w Prószkowie k. Opola. Po przejściu na emeryturę utrzymywał kontakt zawodowy z macierzystym Nadleśnictwem. Na jego terenie założył Stację dla Wykorzystania Mrówek w Ochronie Lasu. Jako przyrodnik od lat pasjonował się hodowlą mrówki ćmawej, niezbędnego ogniwa biocenozy każdego zdrowego lasu. Swoją pasję ukoronował tytułem doktora nauk biologicznych w dziedzinie myrmekologii zdobytym na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Stał się uznanym także, w Europie naukowcem myrmekologiem, znawcą mrówczego życia i ich  związków z życiem lasu. Był autorem piętnastu patentów. Za najważniejszy należy uznać konstrukcję ruchomych, poziomych ramek, wprowadzanych do mrowisk, pozwalających na szybkie i skuteczne pozyskanie ze zdrowych mrowisk jaj i żywych larw, przenoszonych do słabych mrowisk dla ich ożywienia i wzmocnienia. Oryginalnym wynalazkiem było formikarium (opracowane wspólnie z synem Krzysztofem), umożliwiające przetrzymywanie, przenoszenie a nawet przewożeni kompletnych kopców leśnych mrówek. Swoje odkrycia i wynalazki prezentował na dorocznych Targach Leśnych, opisywał w naukowych periodykach, uczestniczył w specjalistycznych sympozjach, wiele czyniąc by jego praktyczne rozwiązania trafiały do leśników zajmujących się codzienną praktyką leśną. Z podobną pasją oddawał się sprawom ochrony przyrody w Lidze Ochrony Przyrody. Założył Fundację na rzecz Zachowania Pszczół i Mrówek na Śląsku. Intensywnie udzielał się w pracach Polskiego Towarzystwa Leśnego i Polskiego Związku Łowieckiego. Ostatni rozdział jego życia związał z prowadzoną działalnością upamiętnienia Zbrodni Katyńskiej. Był jednym z najbliższych współpracowników legendarnego księdza prałata dr Zdzisława Aleksandra Jastrzębca Peszkowskiego, kapelana Rodzin Katyńskich i Pomordowanych na Wschodzie. Jako działacz opolskiej Rodziny Katyńskiej, był przez pewien czas jej przewodniczący oraz jako członek Rodziny Policyjnej 1939, współorganizował podróż członków opolskiej Rodziny do Katynia, Tweru (dawniej Kalinin), Ostaszkowa, Miednoje i nad jezioro Seliger. Z jego inicjatywy położono poświęcone przez Ojca Świętego Papieża Jana Pawła II kamienie węgielne pod budowę cmentarzy w Katyniu i Miednoje, miało to miejsce w czasie narodowych, centralnych uroczystości w 1995 r. Miał udział w posadowieniu jednego z największych na świecie „Pomnika Katyńskiego Trzech Krzyży” w Świętokrzyskim Parku Narodowym. Utrzymywał robocze kontakty z artystami rzeźbiarzami, szczególnie z Marianem Nowakiem z Opola, twórcą wielu katyńskich tablic pamiątkowych oraz płyt memorialnych dla cmentarzy w Katyniu, Miednoje i Ostaszkowie, jego „Pietę Katyńską” osadzono w murze klasztoru OO Oblatów na Świętym Krzyżu. Przy opolskiej „Golgocie Wschodu” na cmentarzu na Półwsi, zasadził drzewko jarzębiny, przywiezione z cmentarza w Miednoje w 1992 r., wyrosło z nasienia jednej z jarzębin, posadzonych tam przez morderców wiosną 1940 r. dla zamaskowania wielkich, zbiorowych mogił.

Jest bohaterem dwóch książek autorstwa Harrego Dudy, Szlakiem zbrodni. Ostaszków, Twer, Miednoje” (Opole 1994)  i Szlakiem zbrodni II. Opolanie w sprawie Katynia (Opole 1998).

Leśnicy uczcili pamięć o nestorze Tadeuszu Podkówce osadzając pamiątkowe głazy w Nadleśnictwie Manowo k. Koszalina „Aleja Mrówek im. Tadeusza Podkówki” (2005) i w Nadleśnictwie Prószków k. Opola „Uroczysko Mrówczy Las” im. dr. inż. Tadeusza Podkówki (2005).

Nagrodzony: Nagrodą Ministra Leśnictwa, wyróżniony dyplomem za „Najlepszy Produkt Opolszczyzny”.

Odznaczony: Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Głaz Podkówki: W Borach Niemodlińskich nieopodal Ligoty Prószkowskiej (Nadleśnictwo Prószków, oddział 160 Obrębu leśnego Prószków) na terenie uroczyska "Mrówczy las" stoi głaz upamiętniający wybitnego leśnika. Na głazie umieszczono sentencję: "Mrówki chronią las - chroń mrówki w lesie". Głaz odsłonięto 27 października 2005 roku. W uroczystości wzięły udział córki zasłużonego leśnika: Ewa i Joanna oraz gospodarz terenu, ówczesny Nadleśniczy Nadleśnictwa Prószków Lech Olczyk.  Por.: https://proszkow.katowice.lasy.gov.pl/rola-mrowek-w-lesie [28.07.2022 r.].

Pochowany w Opolu.

Bibliografia przedmiotowa

Duda H., Doktor inżynier Tadeusz Podkówka (1922–2004), „Nowy Biuletyn Szkolny” 2006, nr 1, s.  22-24.

Duda H., Szlakiem zbrodni. Ostaszków, Twer, Miednoje, Opole 1994.

Duda H., Szlakiem zbrodni II. Opolanie w sprawie Katynia, Opole 1998.

Tadeusz Podkówka „Twarzą Opola” [online], www.cmjw.pl/aktualnosci/tadeusz-podkowka-twarza-opola,1537.html  (dostęp: 06.09.2022).

Autor hasła

Jerzy Duda [lipiec 2022 r.]