Stefania Michnowska

też: Klimontowiczowa, Rzeszutko, ur. 26.12.1881 r. w Warszawie, zm. 13.03.1962 r. w Katowicach – aktorka teatrów lwowskich i Teatru Śląskiego w Katowicach.

Imię i nazwisko	Stefania Michnowska
Data i miejsce urodzenia	26.12.1881, Warszawa
Data i miejsce śmierci	13.03.1962, Katowice
Zawód	aktorka

Stefania Michnowska była córką Edmunda (muzyka) i Marii z Reiffów. Nauki pobierała na pensji i w Klasie Dramatycznej Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego. Debiutowała w roli Basi w Majstrze i czeladniku J. Korzeniowskiego w Teatrze Ludowym w Warszawie 20.02.1900 r. Po występie pisano, że:

Młoda adeptka wnosi na scenę ujmującą powierzchowność, wymowę nader poprawną, dużo charakterystycznego zacięcia, przy widocznej inteligencji scenicznej, oraz wielki zasób szczerości”. [„Kurier Poranny” 1900, nr 52].

Po sukcesie odniesionym w roli Ligii w adaptacji Quo vadis H. Sienkiewicza, zaangażowana została przez Tadeusza Pawlikowskiego do Teatru Miejskiego we Lwowie. Grała tam od inauguracyjnego przedstawienia w nowym gmachu teatralnym 4.10.1900 r. (rola Mgiełki w Baśni nocy świętojańskiej J. Kasprowicza), brała też udział (rola Zosi) w słynnej lwowskiej premierze Wesela (24.05.1901 r.), przygotowanej pod kierunkiem autora S. Wyspiańskiego. Od początku z powodzeniem grała role amantek lirycznych i naiwnych. Krytyka podkreślała prostotę, szczerość i wdzięk aktorki. W latach 1901–1905 występowała w teatrach Poznania, Sosnowca, Kijowa, Berdyczowa, Żytomierza i Kamieńca, po czym wróciła na scenę lwowską i grała repertuar liryczno-dramatyczny. Z sukcesem wystąpiła w roli Anny w Warszawiance Wyspiańskiego. Rolę tę prezentowała także w trakcie gościnnych występów teatru lwowskiego na scenie Bürgertheater w Wiedniu (1910 r.) i w teatrze Gymnase w Paryżu (1913 r.). W 1911 r. w lwowskim „Almanachu Artystyczno-Literackim” zamieszczono sylwetkę aktorki, pisano:

Młoda ze wszechmiar sympatyczna, o szczerym, bujnym talencie artystka, posiada już dzisiaj wielki repertuar: […] „Horsztyński” (Salomea) – „Śluby panieńskie” (Aniela) – „Publiczna tajemnica” (Maria) – „Hamlet” (Ofelia) – „Upiory” (Regina) – „Dzwon zatopiony” (Rusałka) – „W sieci” (Julka) – „Noc lipcowa” (Sworzeniowa) – „Wyzwolenie” (Antosia) – „Balladyna” (Goplana) – „Samotni” (Klara) – „Sen srebrny Salomei” (Księżniczka) – „Diabeł” (Modelka) – „Zemsta” (Klara) […] i wiele innych. Repertuar wymieniony dowodzi, jak wiele sercem i mózgiem przeżyła ta młoda artystka, a o tym, że każdą kreację odczuła subtelnie, wiedzą ci, co widzieli Michnowską na scenie.

Po przejściu w 1930 r. na emeryturę, do wybuchu II wojny światowej mieszkała we Lwowie i grała gościnnie w teatrach polskich. Występowała głównie w rolach charakterystycznych. W sezonie 1944/45 należała do zespołu Państwowego Polskiego Teatru Dramatycznego we Lwowie. Wystąpiła wtedy jako Gospodyni w Weselu Wyspiańskiego (14.04.1945 r.) i Tatrachowa w Moralności pani Dulskiej G. Zapolskiej (14.06.1945 r.). Z końcem sierpnia 1945 r. wraz z całym zespołem teatru lwowskiego została przesiedlona do Katowic. Po raz pierwszy pokazała się widowni śląskiej 6.10.1945 r. w roli Gospodyni w Weselu.

Należała do grona najwybitniejszych aktorek lwowskich, a potem katowickich. Jej role, niezależnie od wielkości i rangi, zawsze były starannie opracowane i wewnętrznie spójne. W trakcie kilkunastu lat działalności artystycznej na scenie Teatru Śląskiego, stworzyła kilka znakomitych postaci. Wystąpiła m.in. w roli Dyndalskiej w Damach i Huzarach A. Fredry (1948 r.), Ariny Radionowej w Wieczorze w Michajłowskoje S. Flukowskiego (1949 r.), Akuliny w Mieszczanach M. Gorkiego (1949 r.), Pani Żegociny w Panu Damazym J. Blizińskiego (1954 r.) i Matki w sztuce Matka K. Čapka (1956 r.).

Do końca życia była czynna zawodowo. W 1950 r. obchodziła jubileusz 50-lecia pracy artystycznej w roli Matki w Balladynie J. Słowackiego, tworząc przejmującą w swej bezpośredniości postać bezradnej i ciepłej, momentami gderliwej starej kobiety. Kilka miesięcy przed śmiercią świętowała jubileusz 60-lecia pracy artystycznej. Romuald Bojanowski także lwowski aktor katowickiego teatru tak wspominał wtedy S.M.

Już jako wyrostek zachwycałem się grą Stefanii Michnowskiej. Osobiście zetknąłem się z nią, kiedy sam zostałem aktorem teatru lwowskiego. Pamiętam przy premierze „Kordiana”, w której to sztuce powierzono mi rolę Cara, miałem straszliwą tremę. Wiolę w „Kordianie” grała pani Michnowska. Jej przyjazny, dobry uśmiech tuż przed moim wejściem na scenę sprawił, że nabrałem otuchy […] Młodzież teatralna, a i my – starsi nazywamy ją popularnie „Mamuśką”. Pani Michnowska – aktorka również ma powodzenie jako Matka – w „Balladynie” Słowackiego, w roli tytułowej w „Matce” Capka”. [„Wieczór” 1961, nr 165, s. 8].

Pierwszym mężem S.M. był aktor i dyrektor teatru Henryk Klimontowicz (1874–1914), z którym miała dwoje dzieci. Syn – Serwacy Jan Klimontowicz (ur. 15.05.1905 r. – zm. 16.09.1939 r.) był oficerem Wojska Polskiego, poległ w czasie II wojny światowej w okolicy Sadowej Wiszni podczas kampanii wrześniowej w obronie Lwowa, pełniąc obowiązki dowódcy dywizjonu. 30 kwietnia 1983 r. został odznaczony pośmiertnie Medalem za Udział w Wojnie Obronnej 1939 r. Córka Halina Krystyna Klimontowicz (ur. 2.03.1902 r. – zm. 9.09.1983 r.) była aktorką teatrów lwowskich i warszawskich, po ślubie z Tadeuszem Evertem (cenionym tłumaczem) zrezygnowała z kariery zawodowej i pracowała jako korektor w redakcji „Życia Warszawy”. Drugi raz S.M. wyszła za mąż w 1914 r. za słynnego perukarza i charakteryzatora teatru lwowskiego Tomasza Rzeszutkę, z którym w 1945 r. w transporcie teatralnym została przesiedlona do Katowic

Odznaczona: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Dziesięciolecia i Złotą Odznaką Zasłużonego w Rozwoju Województwa Katowickiego.

Pochowana na cmentarzu przy ul. Francuskiej w Katowicach (obok grobu męża T. Rzeszutki). Na płycie nagrobnej ozdobionej teatralną maską napisano: „Art. dram. + 13 III 1962. Żyła lat 80, z tego 60 w służbie sztuki”.

Bibliografia przedmiotowa

„Almanach Artystyczno-Literacki” na rok 1911, Lwów, s. 141.

Almanach sceny polskiej 1961/1962. Warszawa 1963, s. 285.

Berger B., Stefania Michnowska, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 20, Warszawa [i in.], 1975.

Cepnik H., Teatr polski w Wiedniu. Rzecz o występach Dramatu lwowskiego na scenie „Bürgertheater” w Wiedniu w dniach od 1. do 8 maja 1910 roku, Lwów 1910.

Linert A., Lwowskie wznowienia w pierwszym sezonie Bronisława Dąbrowskiego w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego, [w:] Studia i materiały z dziejów województwa katowickiego w Polsce Ludowej, t. 9, pod red. H. Rechowicza, Katowice 1975, s. 64 -130.

Linert A., Teatr Śląski w latach 1945–1949. Katowice 1979.

Linert A., Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego 1949 -1992. Katowice 1998.

Maresz B., Szydłowska M., Repertuar Teatru Polskiego we Lwowie. Teatr Miejski pod dyrekcją Tadeusza Pawlikowskiego 1900-1906, Kraków 2005.

M.P., Pięćdziesięciolecie pracy scenicznej Stefanii Michnowskiej, „Trybuna Tygodnia” (sobotni dod. „Trybuny Robotniczej”) 1950, nr 9, s. 4.

Pajączkowski F., Teatr lwowski pod dyrekcją Tadeusza Pawlikowskiego 1900–1906, Kraków 1961.

Repertuary teatru polskiego we Lwowie, materiały nieopublikowane (Uniwersytet Jagielloński).

Stefania Michnowska-Rzeszutko, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (online):

https://encyklopediateatru.pl/osoby/16670/stefania-michnowska-rzeszutko[dostęp 2017-12-08].

Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, Warszawa 1973, s. 437.

Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach 1922–1972, Katowice 1972 s. 161-162 .

W.N., Na jubileusz Stefani Michnowskiej, „Wieczory Teatralne” 1950, nr 13/14, s. 51-52.

Wydrzyński A., Pamięć teatru, Stalinogród (Katowice) 1956.

Zmarła Stefania Rzeszutko-Michnowska, „Dziennik Zachodni” 1962, nr 63, s. 2.

Zmarła Stefania Michnowska, „Trybuna Robotnicza” 1962, nr 63, s. 2.

Informacje od prawnuczki S.M. - Bogny Michalskiej-Hutchinson

Autor hasła

Andrzej Linert [październik 2022 r.]