Stanisław Marek Bac (junior)
ur. 9.01.1929 r. we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 18.07.2013 r. we Wrocławiu, – inżynier rolnictwa, agroklimatolog, profesor Akademii Rolniczej we Wrocławiu (obecnie Uniwersytet Przyrodniczy).
| Imię i nazwisko | Stanisław Marek Bac (junior) |
| Data i miejsce urodzenia | 9.01.1929, Lwów |
| Data i miejsce śmierci | 18.07.2013, Wrocław |
| Zawód | inżynier rolnictwa, agroklimatolog, wykładowca akademicki |
Stanisław Marek Bac (junior) pochodził z rodziny inteligenckiej, ojciec Stanisław (1887- 1970) był wybitnym uczonym, meliorantem, profesorem zwyczajnym w Wyższej Szkole Rolniczej we Wrocławiu, matka - Izabella z domu Osmołowska. Do szkoły powszechnej uczęszczał w Białymstoku, Olkuszu oraz Puławach. Podczas II wojny światowej, przebywał w Puławach gdzie już jako kilkunastoletni chłopiec podjął fizyczną pracę zarobkową w warsztatach PINGW (Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego), w którym Jego ojciec od 1937 r. kierował działem hydrologicznym i stacją meteorologiczną. Od sierpnia 1944 do lutego 1945 r. pełnił funkcję obserwatora meteorologicznego i strażnika mienia tego Instytutu. Od 1946 r. mieszkał z rodziną we Wrocławiu. Tu ukończył II Liceum Ogólnokształcącego o profilu przyrodniczym.
Kontynuował naukę w latach 1947-1948 na Wydziale Matematyczno-Fizyczno-Chemicznym Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej, a następnie po wyodrębnieniu się z Uniwersytetu Wyższej Szkoły Rolniczej (WSR) – na Wydziale Rolnym tej uczelni (1948-1952). W 1952 r. uzyskał stopień inżyniera w zakresie ogrodnictwa, a w 1953 – stopień magistra inżyniera rolnictwa. W 1952 r. rozpoczął pracę dydaktyczną i organizacyjną w powstającej na Wydziale Melioracji WSR Katedrze Hydrometeorologii, którą kierował doc. dr hab. Adam Schmuck (1904-1971, osobne hasło), także promotor jego rozprawy doktorskiej. Stopień naukowy doktora uzyskał w 1958 r. na Wydziale Rolnym Wyższej Szkoły Rolniczej we Wrocławiu, na podstawie rozprawy „Wpływ mikroklimatu na fenofazy drzew owocowych”. Habilitował się w roku 1968 na Wydziale Melioracji WSR we Wrocławiu na podstawie rozprawy „Badania nad współzależnością parowania z wolnej powierzchni wodnej, parowania terenowego i ewapotranspiracji potencjalnej”. W 1978 r. otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w roku 1990 profesora zwyczajnego.
Po śmierci prof. Schmucka w latach 1971–1992 był kierownikiem Katedry Agro- i Hydrometeorologii wrocławskiej Akademii Rolniczej. W latach 1984–1992 kierował Zakładem Meteorologii i Klimatologii Instytutu Geografii Uniwersytetu Wrocławskiego. Odbywał zagraniczne staże naukowe m.in. w: ZSRR, NRD, RFN, Holandii, Jugosławii i Czechosłowacji.
[Cyt.:] – „Rozległe kontakty międzynarodowe Profesora w latach 70. i 80. XX w. owocowały licznymi wyjazdami i stażami. To dzięki Niemu mieliśmy możliwość bezpośrednio poznać i pracować z takimi tuzami ówczesnej europejskiej hydrometeorologii, jak prof. J. Czirkow z Akademii im. Timiriazewa w Moskwie, prof. A. Konstantinow z Leningradzkiego Instytutu Hydrometeorologicznego, profesorowie P. Miusskij i A. Sinicyna z Instytutu Hydrometeorologii w Odessie, profesorowie A. Romanow i I. Budyko z Głównego Obserwatorium Geofizyki ZSRR, profesorowie A. Miller i U. Wendling z Lipska i Halle oraz wielu innych”. [biogram-Bac.pdf, dostęp:28.04.2023r.].
S. B. prowadził badania w zakresie problematyki bilansów wodnych obszarów rolniczych, różnych rodzajów parowania, agrometeorologii, klimatologii. W roku 1996 opracował aktualną do dzisiaj rejonizację agroklimatyczną Polski.
[Cyt.:] „W latach 1955-1963 prof. Stanisław Bac zorganizował sieć pomiarów meteorologicznych i prowadził badania w zlewni źródliskowej Bobru. Założył także pływające stacje ewaporometryczne na Wyspie Szczytnickiej, Zaciszu i Bartoszowicach. Ogółem założył 21 stacji pomiarowych. Na zlecenie byłego Instytutu Gospodarki Wodnej opracował program badań i wyposażenia aparaturowego stacji badawczych bilansów wodnych. W 1960 roku prof. Schmuck i prof. Bac zorganizowali istniejące do dnia dzisiejszego Obserwatorium Agro i Hydrometeorologii Wrocław-Swojec, będące unikatowym ośrodkiem w skali europejskiej, stanowiącym zaplecze badawcze dla licznych prac magisterskich, doktorskich i habilitacyjnych oraz grantów naukowych. To On kontynuował wspólne badania z Instytutem Gospodarki Wodnej nad wpływem intensyfikacji produkcji roślinnej na elementy bilansu wodnego i cieplnego”. [biogram-Bac.pdf, dostęp:28.04.2023r.].
W roku 1999 przeszedł na emeryturę. Był jednym z najwybitniejszych polskich agrometeorologów. Wyniki badawcze zaprezentowane zostały w kilkudziesięciu monografiach oraz licznych artykułach specjalistycznych, opublikowanych w naukowych czasopismach krajowych i zagranicznych. Jego autorstwa jest 150 prac naukowych, w tym ponad 50 w językach obcych, 7 podręczników akademickich i 12 podręczników dla techników rolniczych i ogrodniczych. Zajmował się też doskonaleniem aparatury naukowej – był autorem 4 patentów, 52 ekspertyz.
Od roku 2022 Obserwatorium Agro- i Hydrometeorologii Wrocław-Swojec nosi imię prof. Stanisława Baca.
Członek: honorowy Polskiego Towarzystwa Geofizycznego, Rady Naukowej Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej oraz komitetów Polskiej Akademii Nauk. Od 1956 r. działał aktywnie w Polskim Towarzystwie Geofizycznym, m. in. w latach 1986-1990 pełnił funkcję przewodniczącego Zarządu Oddziału Wrocławskiego, a w latach 1981-1988 przewodniczącego Sekcji Meteorologii przy tym Oddziale.
Odznaczony: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Medalem Rodła, Złotą Odznaką ZNP oraz Złotą Odznaką Polskiego Towarzystwa Geofizycznego. Wyróżniony pięcioma nagrodami ministra i 23 nagrodami Rektora Uczelni. Za osiągnięcia naukowe i prace na rzecz gospodarki narodowej został odznaczony Odznaką XV-lecia a Dolnego Śląska oraz Złotą Odznaką Zasłużony dla Dolnego Śląska. Za organizację badań meteorologicznych na Dolnym Śląsku – odznaczony Medalem Rodła. Otrzymał medal z okazji 200-lecia pomiarów meteorologicznych w Polsce a także Medale 50- i 70-lecia służby meteorologicznej w Polsce.
Pochowany został na cmentarzu Św. Rodziny na wrocławskim Sępólnie.
Pozostawił jedną córkę. Dr hab. inż. Joanna Bac-Bronowicz jest kartografem, przew. Stowarzyszenia Kartografów Polskich, pracownikiem naukowym Politechniki Wrocławskiej, specjalistką od modeli topograficznych w systemach informacji geograficznej.
Bibliografia podmiotowa: (wybór)
Bac S., Wpływ mikroklimatu na fazy fenologiczne drzew owocowych, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Rolniczej we Wrocławiu”, nr 19, „Melioracja” 1958, nr. 19, z. 4, s. 3-49.
Bac S., Badania terenowe Katedry Meteorologii i Klimatologii, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Rolniczej we Wrocławiu” 1960, nr 27, s. 93-98 (wspólnie z A. Schmuckiem).
Bac S., Badania bilansu wodnego obszarów leśnych prowadzone przez laboratorium hydrologiczne na Wałdaju, „Sylwan” 1962, t.106, nr 2, s. 65-73.
Bac S., Ćwiczenia z meteorologii. Dla studentów Wydziału Rolnego, Wrocław 1963 (wspólnie z A. Zipser).
Bac S., Badania nad określeniem wartości parowania terenowego z wolnej powierzchni wodnej za pomocą ewaporometrów, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Rolniczej we Wrocławiu" nr 61, „Melioracja” 1965, z. 10, s. 74-91.
Bac S., Metody określania ewapotranspiracji rzeczywistej i potencjalnej w warunkach polowych, „Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych” 1968, z. 88, s. 45-55.
Bac S., Określenie elementów bilansu cieplnego dla wyznaczania parowania terenowego, „Prace i Studia Komitetu Gospodarki Wodnej” 1968, t. 9, s. 383-427 (wspólnie z K. Matulem i S .Baranowskim).
Bac S., Studia nad parowaniem z wolnej powierzchni wodnej, parowaniem terenowym i ewapotranspiracją potencjalną, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Rolniczej we Wrocławiu” nr 80, „Melioracja” 1968, z. 13, s. 7-68.
Bac S., Badania nad współzależnością parowania z wolnej powierzchni wodnej, parowania terenowego i ewapotranspiracji potencjalnej, „Prace i Studia Komitetu Gospodarki Wodnej” 1970, t. 10, s. 287-366.
Bac, S., Uprawa roślin. Podręcznik dla techników rolniczych, t.1, Warszawa 1970 (wspólnie z T. Bartoszkiem i B. Dobrzańskim.
Bac, S., Metodyka pomiarów parowania terenowego za pomocą ewaporometrów, „Prace i Studia Komitetu Gospodarki Wodnej” 1970, t. 10, s. 259-285.
Bac, S., Uprawa roślin : podręcznik dla techników rolniczych, t.1, wyd.2, Warszawa 1971 (wspólnie z T. Bartoszkiem i B. Dobrzańskim).
Bac, S., Uprawa roślin : podręcznik dla techników rolniczych, t.1, wyd. 3, Warszawa 1972 (wspólnie z T. Bartoszkiem i B. Dobrzańskim).
Bac, S., Uprawa roślin. Podręcznik dla techników rolniczych, t.1, wyd. 4, Warszawa 1973 (wspólnie z T. Bartoszkiem i B. Dobrzańskim).
Bac S., Wpływ poziomu wody gruntowej i zróżnicowanego nawożenia azotowego pastwiska na plony siana i jego wartość pokarmową, „Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych” 1973, z. 140, s.451-460 (wspólnie ze S. Bieszczadem i K. Panek).
Bac S., Matematyczne modele zlewni. Praca zbiorowa, Wrocław 1974 (wspólnie z : C.J. Dooge, B. Kordas, L.I. Kuczment).
Bac S., Problemy wody w górach, „Rolnictwo Dolnośląskie” 1974, z. 16, s. 24-30.
Bac S., Agrometeorologia: przewodnik do ćwiczeń i wykładów dla studentów Wydziału Rolniczego, wyd. 3 uzup. i rozszerzone, Szczecin 1975 (wspólnie z Cz. Koźmińskim i K. Prawdzicem).
Bac S., Kryteria klimatyczne lokalizacji nawodnień w Polsce, „Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych” 1976, z. 181, s. 617-636.
Bac, S., Uprawa roślin.Podręcznik dla techników rolniczych, t.1, wyd. 8, Warszawa 1977 (wspólnie z T. Bartoszkiem i B. Dobrzańskim).
Bac S., Dynamika parowania terenowego roślin uprawnych w okresach dekadowych, „Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych” 1978, z. 205, s. 45-54.
Bac S., Parowanie terenowe roślin uprawnych - przegląd literatury, „Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych” 1978, z. 205, s. 137-151.
Bac S., Agrometeorologia: przewodnik do ćwiczeń i wykładów dla studentów Wydziału Rolniczego, wyd. 4 uzup. i rozszerzone, Szczecin 1979 (wspólnie z Cz, Koźmińskim i K. Prawdzicem).
Bac S., Klimatyczny bilans wodny a odpływy w Polsce, „Przegląd Geofizyczny” 1979, z. 3-4, s. 293-298 (wspólnie z Marianem Rojkiem).
Bac S., Meteorologia i klimatologia, Warszawa 1979 (wspólnie z M. Rojkiem).
Bac, S., Uprawa roślin : podręcznik dla techników rolniczych, t.1, wyd. 9, Warszawa 1981 (wspólnie z T. Bartoszkiem i B. Dobrzańskim).
Bac S., Meteorologia i klimatologia, wyd. 2 popr., Warszawa 1981 (wspólnie z M. Rojkiem).
Bac S., Nawodnienia w klimacie Polski, „Wiadomości Melioracyjne” 1981, nr 11, s. 307-308.
Bac S., Opady i parowanie terenowe podczas okresu zimowego, „Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej we Wrocławiu” nr 142, „Melioracja” 1983, nr 24, s. 81-90.
Bac S., Parowanie z wolnej powierzchni wody jako podstawa oceny wielkości parowania potencjalnego, „Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych” 1983, z. 277, s.187-194.
Bac S., Warunki klimatyczne Dolnego Śląska, „Roczniki Dolnośląskie” 1984, t. 11, s. 25-42 (wspólnie z Marianem Rojkiem).
Bac S., Metodyka oceny celowości nawodnień na podstawie kryterium posuch atmosferycznych, „ Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych” 1985, z. 294, s.199-208.
Bac S., Ograniczenia w wykorzystaniu zasobów energii słonecznej i cieplnej przez niedobory wodne na obszarze Polski, „Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych” 1986, z. 268, s. 67-87.
Bac S., The effect of solar radiation on evapotranspiration, „Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych” 1989, z. 369, s. 239-244 (wspólnie ze Z. Pasierskim).
Bac S., Uwarunkowania przyrodnicze produkcji roślinnej w Sudetach, „Fragmenta Agronomica” 1989, nr 2, s. 7- 23 (wspólnie z J. Borkowskim).
Bac S., Ewapotranspiracja rzeczywista i polowe zużycie wody przez pszenicę jarą w zróżnicowanych warunkach wilgotności gleby, „Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych” 1990, z. 390, s. 49-58 (wspólnie z A. Żyromskim).
Bac S., Próba określenia zależności pomiędzy dobowymi sumami ewapotranspiracji potencjalnej i parowania z wolnej powierzchni wody, „Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej we Wrocławiu” nr 195, „Melioracja” 1990, nr 38, s. 125- 134 (wspólnie z E. Musiał i M. Rojkiem).
Bac S., Wyniki badań empirycznych nad sumami dobowymi parowania z wolnej powierzchni wody i ewapotranspiracji rzeczywistej, „Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych” 1990, z. 390, s. 35-42 (wspólnie ze Zbigniewem Pasierskim).
Bac S., Agroklimaty terenów sudeckich, „Wiadomości Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych” 1991, t.16, z. 4, s. 29-42.
Bac S., Warunki agroklimatyczne w produkcji rolniczej w Sudetach, „Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej we Wrocławiu. Rolnictwo” 1992, z. 56, s. 7-31 (wspólnie z J. Bac-Bronowicz i Z. Wzorkiem).
Bac S., Agrometeorologia, Warszawa 1993 (wspólnie z Cz. Koźmińskim i M. Rojkiem).
Bac S., Eksperymentalny monitoring zmian obiegu wody w zróżnicowanych warunkach klimatu i antropopresji, [W:] Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego w Polsce : funkcjonowanie i monitoring geoekosystemów, red. A. Kowalkowski, Warszawa 1995, s. 91-98 (wspólnie ze Z. Pasierskim i A. Żyromskim).
Bac S., Estimate of the reliability of information of atmospheric precipitation, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prace Instytutu Geograficznego, Seria C, Meteorologia i Klimatologia” 1997, voll. 4, s. 163-170.
Bac S., Agrometeorologia, wyd. 2 zmienione, Warszawa 1998 (wspólnie z Cz. Koźmińskim i M. Rojkiem).
Bac S,. Zagadnienie określenia granic regionów klimatycznych, „Folia Universitatis Agriculturae Stetinensis. Agricultura” 1999, t. 79, s. 9-14 (wspólnie z J. Bac-Bronowicz).
Bac S,. Modyfikacja wzoru do obliczania wielkości parowania potencjalnego według Turca, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio B” 2001, vol. 55-56, s. 42-49 (wspólnie z L. Kucharem).
Bac S,. Ocena parowania potencjalnego w latach 1990-2030 szacowanego według Wzoru Turca i scenariusza zmian klimatu GISS na podstawie danych z obserwatorium agro- i hydrometeorologicznego Akademii Rolniczej we Wrocławiu, „Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej we Wrocławiu. Inżynieria Środowiska” 2001, t.12, s.129-138 (wspólnie z L. Kucharem).
Bac S,. Porównanie wybranych modeli do szacowania parowania potencjalnego w okresie zimowym dla potrzeb modelowania hydrologicznego, „Acta Agrophisica” 2008, vol. 12, s. 305-314 (wspólnie ze S. Iwańskim i L. Kucharem).
Bac S,. Wyniki badań empirycznych z okresu lat 1981–2005 nad parowaniem terenowym podczas półrocza zimowego, Warszawa 2008 (wspólnie ze Zbigniewem Pasierskim).
Bac S,. Parowanie potencjalne w wybranych obszarach Sudetów i Niżu Dolnośląskiego - prosta analiza dla potrzeb modelowania hydrologicznego, „Woda - Środowisko - Obszary Wiejskie” 2012, t. 12, nr 29380, s. 7-18 (wspólnie ze S. Iwańskim i L. Kucharem).
Bibliografia przedmiotowa
Bac Stanisław Marek, [W:] Współcześni uczeni polscy. Słownik biograficzny, t. 5, Suplement: A-Ż, Warszawa 2006, s. 43.
Bryś K., Rojek M., Stanisław Bac jr (1929-2013), [W:] https://klimatolodzy.pl/images/attachements/biogramy/biogram-Bac.pdf, [dostęp 28.04.2023].
Dzieje Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, wyd. 2 rozszerzone, pod red. A. Koteckiego, T. Szulca, J. Tyszkiewicza, Wrocław 2011.
Kowalczyk T., Uroczystość nadania Obserwatorium Agro- i Hydrometeorologii Wrocław-Swojec imienia prof. dra hab. inż. Stanisława Baca jun., [W:] https://wiksig.upwr.edu.pl/aktualnosci/uroczystosc-nadania-obserwatorium-agro--i-hydrometeorologii-wroclaw-swojec-imienia-prof-dra-hab-inz-stanislawa-baca-jun-307.html, [dostęp: 7.05.2023].
Plywaczyk Ł., Instytut Kształtowania i Ochrony Środowiska Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu. (Rys historyczny), „Wiadomości Melioracyjne i Łąkarskie” 2007, t. 50, nr 3, s. 142-146.
Profesorowie: Bac Stanisław (jr.), [W:] http://muzeum.upwr.edu.pl/muzeum/2_2/index.php?_pcid=2&_rid=&_sb=&_emid=61, [dostęp: 8.05.2023].
Rojek M., Zmarł Profesor Stanisław Bac, „Głos Uczelni. Czasopismo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu” 2013, nr 215, s. 34-35.
Ropuszyński P., Bac Stanisław (1929-2013), [W:] Geografowie polscy. Słownik biograficzny, t.1 A-J, Kraków 2018, s. 68-70.
Stanisław Bac jr, [W:] Teczka akt osobowych, Archiwum Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu (sygn. akt 8014).
Stanisław Bac, [W:] Teczka akt osobowych, Archiwum Uniwersytetu Wrocławskiego (sygn. 222/10).
Autor hasła
Maria Kalczyńska