Romuald Cyganik

ur. 4.02.1895 r. we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 21.01.1954 w Bytomiu – śpiewak, reżyser.

Imię i nazwisko	Romuald Cyganik
Data i miejsce urodzenia	4.02.1895, Lwów
Data i miejsce śmierci	21.01.1954, Bytom
Zawód	śpiewak, reżyser

Romuald Cyganik uczęszczał do VI Gimnazjum im. Stanisława Staszica we Lwowie i w 1914 r. zdał tam z odznaczeniem egzamin dojrzałości. Następnie podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Franciszkańskim (od 1919 r. Uniwersytet Jana Kazimierza) we Lwowie. Zatrudnił się również w Radzie Szkolnej Krajowej. Edukację muzyczną rozpoczął prawdopodobnie jeszcze w czasach gimnazjalnych; najpierw w konserwatorium Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego uczył się gry na skrzypcach pod kierunkiem Maurycego Wolfsthala, w późniejszych latach pobierał lekcje śpiewu u szwajcarskiej śpiewaczki Emmy Roth, Czesława Zaremby we Lwowie i wreszcie u Mieczysława  Horbowskiego w Wiedniu.

W czasie I wojny światowej, do końca maja 1917 r. przebywał w Białej (obecnie Bielsko-Biała), dokąd przeniesiono Radę Szkolną. Z polskim chórem amatorskim pod dyrekcją Henryka Zbijewskiego, sformowanym z ewakuowanych członków lwowskich towarzystw śpiewackich, występował na wielu uroczystościach narodowych na Śląsku Cieszyńskim, m.in. w marcu 1917 r. śpiewał w Cieszynie, 13 maja tego roku na koncercie z okazji rocznicy Konstytucji 3 maja w Oświęcimiu, a 24 maja na pożegnalnym wieczorze chóru w Białej. Krytycy chwalili jego „doskonały” głos barytonowy. Po powrocie do Lwowa kontynuował studia prawnicze i muzyczne, pracę zawodową w Radzie Szkolnej Krajowej (od 1921 r. Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego) oraz działalność koncertową. W marcu 1918 r. uczestniczył w koncercie Towarzystwa Muzycznego na rzecz ubogich uczniów oraz w wykonaniu Stabat Mater G. Rossiniego w czasie Wielkiego Tygodnia. 18 grudnia 1919 r. śpiewał utwory Stanisława Moniuszki na koncercie „Lutni” upamiętniającym stulecie urodzin kompozytora.

15 kwietnia 1920 r. R.C. zadebiutował w Teatrze Wielkim we Lwowie w partii Tonia w Pajacach R. Leoncavalla. Recenzentom podobał się głos i warunki sceniczne śpiewaka, drobne uwagi mieli jedynie do techniki wykonania, którą solista z czasem udoskonalił. W trzy lata po debiucie krytyk Władysław Gołębiowski pisał na łamach „Dziennika Ludowego” 1923 nr 266: „Z prawdziwą przyjemnością konstatuję piękny rozwój jego talentu oraz dojrzałość artystyczną”. W zespole opery lwowskiej R.C. pracował przez wiele sezonów jako czołowy śpiewak barytonowy, a od 1926 r. także reżyser przedstawień operowych. Występował w najważniejszych inscenizacjach, m.in. w operach Wagnerowskich: Walkirii jako Wotan, Lohengrinie jako Fryderyk von Telramund, Złocie Renu jako Alberyk, Tannhäuserze jako Wolfram. W Rigoletcie G. Verdiego wykonywał partię tytułową, w Trubadurze G. Verdiego – Hrabiego Luny, a w Cyruliku sewilskim G. Rossiniego – Figara. Śpiewał na koncertach Towarzystwa Muzycznego (m.in. 17.11.1920 r. na pomnik Orląt Lwowskich, z Ewą Didur) oraz innych instytucji kulturalnych, brał także udział w audycjach muzycznych rozgłośni lwowskiej Polskiego Radia. W czerwcu 1923 r. wystąpił dwukrotnie w Poznaniu, w 1924 r. uczestniczył w letnim stagione opery lwowskiej w Krakowie, gościnnie śpiewał również w Warszawie, Katowicach (24.01 i 12.06.1928) oraz w Wiedniu, Pradze i Berlinie. Był aktywnym działaczem Związku Artystów Scen Polskich (ZASP), pełnił funkcję prezesa Gniazda Lwów ZASP.

Po wybuchu II wojny światowej, po wkroczeniu wojsk sowieckich, w sezonie 1940/1941 pracował w ukraińskim Lwowskim Państwowym Teatrze Opery i Baletu, w którym zatrudnienie znalazło wielu polskich i żydowskich artystów. Śpiewał tam nadal po zajęciu Lwowa przez Niemców. Po ponownym wkroczeniu Sowietów zaangażował się w działalność Lwowskiego Obywatelskiego Komitetu Pomocy Warszawie i podpisał drukowany apel do mieszkańców Lwowa.

W październiku 1945 R.C. wraz z grupą polskich muzyków wyjechał ze Lwowa z transportem ekspatriacyjnym, który dotarł do Bytomia. Przewodniczył delegacji do wojewody śląskiego gen. Aleksandra Zawadzkiego w sprawie osiedlenia się lwowian na Śląsku. Otrzymał angaż jako śpiewak i reżyser w Operze Śląskiej pod dyrekcją Adama Didura w Bytomiu i w przedstawieniu inauguracyjnym 9 grudnia 1945 r. śpiewał partię Tonia w Pajacach oraz Alfia w Rycerskości wieśniaczej P. Mascagniego (we własnej reżyserii). Po raz ostatni wystąpił na bytomskiej scenie 31 maja 1947 r. jako Amonastro w Aidzie G. Verdiego (we własnej reżyserii). W następnych sezonach zajmował się już tylko reżyserią. Przygotował inscenizacje oper: Don Pasquale G. Donizettiego, Lakme L. Delibesa, Opowieści Hoffmana J. Offenbacha, Rusałka A. Dargomyżskiego, Faust Ch. Gounoda, Sprzedana narzeczona B. Smetany oraz Hrabina S. Moniuszki (30 XII 1953), która była jego ostatnim dziełem reżyserskim. W ostatnich latach życia chorował i zmarł przedwcześnie w wieku 59 lat.

Po przyjeździe do Bytomia R.C. mieszkał w kamienicy przy ul. Oświęcimskiej 14.

Pochowany został na cmentarzu Mater Dolorosa w Bytomiu.

Bibliografia przedmiotowa

Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965, Warszawa 1973, s. 100.

Brzeźniak M., Znad Pełtwi nad Bytomkę, „Tak i Nie” 1988, nr 11, s. 58-65.

Jaworski L., Gimnazjum VI im. Stanisława Staszica we Lwowie. 1902–1927. Dzieje i ludzie, Lwów 1927.

Komorowska M., Jak upadała opera lwowska (1919–1933), [w:] Teatr polski we Lwowie, pod red. L. Kuchtówny, Warszawa 1997.

Komorowska M., Za kurtyną lat. Polskie teatry operowe i operetkowe 1918–1939, Kraków 2008.

Linert A., Romuald Cyganik, [w:] Bytomski słownik biograficzny, pod red.  J. Drabiny, Bytom 2004, s. 36–37.

Opera Śląska w dwudziestoleciu, red. Z. Keller, Bytom 1964.

Opera Śląska. 1945–1955, red. Z. Hierowski, Stalinogród [Katowice] 1956.

Pół wieku Opery Śląskiej. Księga jubileuszowa Teatru z lat 1945-2000, pod red. i w oprac. T. Kijonki, Bytom 2001.

Romuald Cyganik, „Teatr” 1954, nr 7, s. 23.

Rosner K., Z życia teatralnego we Lwowie, „Comoedia” 1926, nr 20, s. 3.

Szwarcówna M., Z teatru, „Gazeta Wieczorna” 1920, nr 5185, s. 5.

Świtała T., Opera Poznańska 1919-1969. Dzieje teatru muzycznego, Poznań 1973.

Wysiński K.A., Związek Artystów Scen Polskich 1918-1950, Wrocław i in., 1979.

https://encyklopediateatru.pl/osoby/23367/romuald-cyganik[dostęp 11.12.2023].

Autor hasła

Mariola Szydłowska