Roman Horoszkiewicz
pseudonim „Woynicz”, ur. 5.01.1892 r. w powiecie czortkowskim (obecnie Ukraina), zm. 11.12.1962 r. w Opolu – legionista Wojska Polskiego, powstaniec śląski, działacz kulturalny, dziennikarz.
| |
|---|---|
| Imię i nazwisko | Roman Horoszkiewicz |
| Data i miejsce urodzenia | 5.01.1892, powiat czortkowski |
| Data i miejsce śmierci | 11.12.1962, Opole |
| Zawód | wojskowy, dziennikarz |
Roman Horoszkiewicz pochodził z rodziny inteligenckiej: ojciec Tadeusz, matka Helena z domu Dobek-Zarębów. Ukończył gimnazjum w Krakowie. Następnie w 1910 r. podjął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim z dziedziny heraldyki i historii sztuki. Ukończył je w 1925 r. Wcześniej zaciągnął się na służbę do Legionów Polskich, służył u boku Józefa Piłsudskiego. W Legionach dosłużył się stopnia porucznika, jako żołnierz 1. pułku piechoty i 1. pułku Ułanów Legionów Polskich. 18 listopada 1918 r. generał Bolesław Roja przydzielił go do Biura Prasowego w Polskiej Komendzie Wojskowej w Krakowie. W Wojsku Polskim został zweryfikowany w stopniu kapitana z dniem 1 czerwca 1919 r. w korpusie oficerów rezerwy piechoty. Później brał udział jako ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej. W bitwie warszawskiej zwanej "Cudem nad Wisłą" został ranny. W maju 1921 r. pojechał na Górny Śląsk, brał udział w III powstaniu śląskim, walczył w rejonie Strzelec Opolskich (Góra św. Anny). Został dowódcą taktycznym pułku królewskohuckiego Karola Gajdzika.
W okresie międzywojennym, w latach 1923–1925 studiował archeologię na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza we Lwowie. Pracował jednocześnie w Muzeum Dzieduszyckich we Lwowie, placówka miała duże zasługi dla nauki i kultury polskiej, dzięki fundatorowi hrabiemu Włodzimierzowi Dzieduszyckiemu. W 1926 r. administracja polska doprowadziła do powołania w Pińsku (na Polesiu, obecnie Białoruś) Muzeum Poleskiego.
Energiczna działalność regionalistów z Pińska doprowadziła do stworzenia w mieście Muzeum Poleskiego. Jesienią 1924 r. w wyniku starań miejscowego historyka Romana Horoszkiewicza powstało Towarzystwo Krajoznawcze. Do Zarządu weszli: starosta F. Tomaszewski, ppłk W. Konas, inż. Przybytowski oraz R. Horoszkiewicz. 17 października 1924 r. w lokalu magistratu R. Horoszkiewicz wygłosił obszerny referat na temat celów i zadań powstałej organizacji. Horoszkiewicz nie tylko popularyzował lokalne zabytki, interesował się głęboko także historią miejscowej szlachty. Ten problem przedstawił w następujących pracach: Szlachta zaściankowa na ziemiach wschodnich (Warszawa, 1936), Spis rodów szlachty zaściankowej ziemi pińskiej (Warszawa, 1937), Notatki Heraldyczne Wschodniego Polesia (Miesięcznik Heraldyczny, 1930 R. IX, nr 8). [https://polesie.org/8630/z-historii-muzeum-poleskiego dostęp 26.10.2022]
R. Horoszkiewicz podarował Muzeum dwa dokumenty z lat 1600–1840 oraz kilkadziesiąt cennych wydawnictw historycznych [https://polesie.org/8630/z-historii-muzeum-poleskiego, dostęp 26.10.2022].
W latach 1926–1929 R. Horoszkiewicz by redaktorem i wydawcą pisma „Ziemia Pińska. Tygodnik polityczno-społeczny”. W latach 1925–1928 współtworzył dwutygodnik: Gazeta Poleska. Pismo oświatowo-społeczne. W latach 1934–1939 pracował w administracji Polskiego Radia Lwów. Miasto było do 1939 r. najlepiej zradiofonizowanym miastem w Polsce, z 45 tysiącami abonentów radiowych. Rozgłośnia była niezwykle popularna ze względu na audycje rozrywkowe dla dzieci i dorosłych, nadawane w zasięgu ogólnopolskim, w tymWesołą Lwowską Falę.
Kiedy wybuchła II wojna światowa, walczył w wojnie obronnej w 1939 r., został zmobilizowany do 20. Dywizji Piechoty. W kampanii wrześniowej wziął udział w stopniu kapitana, biorąc udział w obronie Warszawy. Po kapitulacji Polski, doczekał końca wojny jako jeniec wojenny.
Po wojnie zamieszkał czasowo w Krakowie, następnie przeniósł się do Katowic, zajmował się zabezpieczaniem ocalałych po wojnie zabytków na terenie całego województwa śląskiego.
W 1946 r. podjął się organizowania polskiego życia kulturalnego i naukowego w Opolu. Pracował w Urzędzie Miasta, Wydziale Kultury i Sztuki Wojewódzkiej Rady Narodowej, Muzeum Okręgowym (obecnie Muzeum Śląska Opolskiego). Był organizatorem Komitetu Organizacji Wykopalisk Prehistorycznych w Opolu na Pasiece. Działał w regionalnych towarzystwach naukowych.
Był publicystą, zajmującym się głównie tematyką krajoznawczą. Opublikował ponad sto książek, szkiców historycznych, opowiadań i esejów.
Odznaczony: Krzyżem Niepodległości (1931), Krzyżem Walecznych (trzykrotnie), Srebrnym Krzyżem Zasługi (1929), Śląskim Krzyżem Powstańczym, Medalem Zwycięstwa i Wolności ( 1945), Srebrnym Wawrzynem Akademickim (1936).
Jego imię noszą ulice w Opolu i Kędzierzynie-Koźlu.
Pochowany został na cmentarzu przy ulicy Wrocławskiej, następnie prochy przeniesiono na Cmentarz komunalny w Opolu, na Półwieś.
Bibliografia podmiotowa
Horoszkiewicz R., Kościoły drewniane na terenie województwa opolskiego, Opole 1958.
Horoszkiewicz R., Opole – przewodnik. Informator z planem miasta, Opole 1957.
Opole i Opolszczyzna. Monografia krajoznawcza, oprac. J. Zembaty, R. Horoszkiewicz, S. Arczyński et. al., Warszawa 1955.
Horoszkiewicz R., Polski teatr w Opolu, Warszawa 1955.
Horoszkiewicz R., Z przeszłości Opola, Opole 1947.
Horoszkiewicz R., Słowo o trzecim powstaniu górnośląskim, b.m., 1946.
Horoszkiewicz R., Ród Józefa Piłsudskiego i jego dom rodzinny w Zułowie, Warszawa 1938.
Horoszkiewicz R., Na ziemiach wschodniego pogranicza (notatki historyczne), Warszawa 1937.
Horoszkiewicz R., Spis rodów szlachty zaściankowej ziemi pińskiej, Warszawa 1937.
Horoszkiewicz R., Szlachta zaściankowa na ziemiach wschodnich, Pińsk 1937.
Woynicz (Horoszkiewicz) R., Na kwaterze, Warszawa 1936.
Horoszkiewicz R., W trzecim powstaniu śląskim, Warszawa 1936.
Szczawiej J., Horoszkiewicz R., Ochotnicy. Widowisko popularne w 3 odsłonach, [w:] „Biblioteczka Teatralna Związku Teatrów Ludowych” nr 22 , Warszawa 1936.
Horoszkiewicz R., W pierwszym pułku. Notatki legjonisty, Warszawa 1935.
Horoszkiewicz R., Tradycje ziemi pińskiej, Warszawa 1935.
Horoszkiewicz R., Krótki rys historii powiatu brzesko-nadbużańskiego, Brześć nad Bugiem, 1930.
Horoszkiewicz R., Powiat stoliński. Notatki historyczne, Brześć nad Bugiem, 1930.
Woynicz-Horoszkiewicz R., Fragment wspomnień (1914–1918), Brześć nad Bugiem, 1929.
Horoszkiewicz R., Pińsk i jego okolice, Pińsk 1929.
Horoszkiewicz R., Krótki zarys dziejów Brześcia, Brześć nad Bugiem, 1926.
Woynicz (Horoszkiewicz) R., Wiersze, Łowicz 1922.
U zachodnich granic Polski 1918–1922, red. R. Horoszkiewicz, Lwów 1922.
Bibliografia przedmiotowa
Kwaśniewski R., Roman Horoszkiewicz - życie i dzieło. Seria wydawnicza pt. „Jeńcy wojenni 1939–1945. Fakty, Dokumenty, Sylwetki”, red. Cz. Wawrzyniak, Opole 2003.
Autor hasła
Milena Jędrzejewska