Tekst źródłowy strony Nadanie obywatelstwa polskiego expatriantom

'''ustanowienie przepisów prawnych umożliwiających zmianę obywatelstwa osobom przesiedlanym (ekspatriowanym) do Polski po 1945 r.'''
<gallery class="galeria" colspan="2" perrow="1" mode="slideshow" caption="Akta dot. nadań i uznań obywatelstwa polskiego">

Plik: Obywatelstwa-rejestr-01.jpg|alt=Rejestr poświadczeń i aktów uznania obywatelstwa - teczka|Rejestr poświadczeń i aktów uznania obywatelstwa - teczka
Plik: Obywatelstwa-rejestr-02.jpg|alt=Rejestr poświadczeń i aktów uznania obywatelstwa - zawartość teczki|Rejestr poświadczeń i aktów uznania obywatelstwa - zawartość teczki
</gallery>
Państwowemu Urzędowi Repatriacyjnemu powierzono „techniczną” stronę ekspatriacji ludności w oparciu o zawarte już 9 i 22 września 1944r. umowy pomiędzy PKWN 

a republikami radzieckimi: litewską, białoruską i ukraińską. Umowy, niemal jedno-brzmiące, przewidywały pełną dobrowolność w podejmowaniu decyzji o ekspatriacji. Określono, że prawo do ekspatriowania się do Polski uzyskiwały osoby narodowości polskiej i żydowskiej, które do 17 września 1939 r. posiadały obywatelstwo polskie. Równocześnie układy te określały zasady ''„ewakuacji z'' ''obszarów państwa polskiego obywateli polskich narodowości ukraińskiej,'' ''białoruskiej, litewskiej, rusińskiej i rosyjskiej”''.

Po konferencji poczdamskiej, gdzie ostatecznie zdecydowano o przyznaniu Polsce ziem północnych i zachodnich, została zawarta umowa z dnia 6 lipca 1945 r. między Tymczasowym Rządem Jedności Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej i rządem ZSRR o prawie zmiany obywatelstwa radzieckiego osób narodowości polskiej i żydowskiej, mieszkających w ZSRR i o ich ewakuacji do Polski i o prawie zmiany obywatelstwa polskiego osób narodowości rosyjskiej, ukraińskiej, białoruskiej, rusińskiej i litewskiej, mieszkających na terytorium Polski i o ich ewakuacji do ZSRR. Rząd ZSRR wyraził zgodę na zamianę obywatelstwa osób narodowości polskiej i żydowskiej mających obywatelstwo polskie do dnia 17 września 1939 r., a także na ich przesiedlenie na terytorium Polski.

Umowa ta przewidywała również możliwość zmiany obywatelstwa przez wszystkie inne osoby narodowości polskiej, które w jakikolwiek sposób ''„przysłużyli się do dzieła niepodległości Polski, bądź'' ''udziałem w armii bądź też w organizacjach polskich”''. Każdy expatriant otrzymał prawo zabrania z sobą zarówno najbliższej rodziny (mąż, żona, dzieci bez względu na wiek, rodziców, wychowanków) jak i innych krewnych niezależnie od ich narodowości.

Ostatnia umowa z ZSRR z 1957 r. dotycząca expatriacji została zawarta między rządem PRL a rządem ZSRR w sprawie terminu i trybu dalszej expatriacji z ZSRR osób narodowości polskiej. 

== Bibliografia przedmiotowa ==
Archiwum Państwowe w Opolu, zespół nr 228 Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Opolu, sygn. 806.

Dziennik Ustaw 1951, nr 4, poz. 25.

Markowski H., ''Wojewódzki Oddział Państwowego Urzędu Repatriacyjnego w Katowicach'', Katowice 2007.

Szymańska M., ''Restytucja nieruchomości rolnych pozostawionych poza granicami Polski po II wojnie światowej'', Lublin .

<nowiki>https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/handle/11320/1733</nowiki> [dostęp: 1.12.2022].

Kasprzak P., ''Weryfikacja narodowościowa ludności rodzimej i rehabilitacja tzw. „volksdeutschów” w latach 1945-1949,'' „Czasopismo Prawno-Historyczne''” t.'' LXIII — 201, Z 2, s. 151.

== Autor hasła ==
Mariola Majowicz 
[[Kategoria:Lista haseł]]