Michał Hałkowski

ur. 01.10.1912 r. w Tarnopolu (obecnie Ukraina), zm. 10.03.2002 r. w Opolu – nauczyciel, piłkarz, żołnierz AK, działacz społeczny

Imię i nazwisko	Michał Hałkowski
Data i miejsce urodzenia	1.10.1912, Tarnopol
Data i miejsce śmierci	10.03.2002, Opole
Zawód	nauczyciel, piłkarz

Michał Hałkowski urodził się w patriotycznej rodzinie kolejarskiej w Tarnopolu. Był synem Jana Hałkowskiego i Karoliny z domu Klimczuk. Ojciec był żołnierzem Armii Krajowej (AK). Ożenił się w Tarnopolu w 1920 r. z Eleonorą z domu Ginalska, z którą miał troje dzieci: córki Małgorzatę i Annę oraz syna Jacka (ur. w Opolu).

Michał Hałkowski ukończył w Tarnopolu szkołę powszechną i gimnazjalną, a następnie Państwowe Seminarium Nauczycielskie. Pracował jako nauczyciel. Był również piłkarzem Klubu Sportowego „Kresy” w Tarnopolu. W latach 1942 – 1944 działał w konspiracji jako żołnierz Obwodu Armii Krajowej w Tarnopolu. Ukończył kurs podchorążych. W domu jego rodziców przy ul. Łuczakowskiego mieścił się punkt kontaktowy komendanta Okręgu AK Tarnopol, ppłk. Franciszka Studzińskiego (1893-1964). W związku ze zdradą żołnierza AK Ludwika Sawickiego, 10.09.1944 r. został aresztowany wraz z grupą 20 członków AK w Tarnopolu. Skazano go we lwowskim procesie tarnopolskiego AK w dniu 10.04.1944 r. na 10 lat łagru i osadzono w punkcie „pieresylnym” we Lwowie przy ul. Pełtawnej (pieresyłka – synonim punktu wywózek do obozów o zaostrzonym rygorze na dalekiej północy Rosji).

Czekając na zesłanie, był zatrudniony w warsztacie samochodowym usytuowanym nad przepływającą pod nim rzeką Pełtawą. Wykorzystał ten fakt do zorganizowania ucieczki.

[Cyt.: ] – „Przebili otwór w dnie kanału warsztatowego (zrzucając urobek do rzeki). Michał znalazł się w grupie uciekinierów, która otworem wykonanym przez wtajemniczonych wydostała się do rzeki. Tym sposobem dotarli do rodzin, które czekały na nich poza miastem w miejscu, gdzie rzeka wypływa na zewnątrz”. Informacje córki Michała Hałkowskiego - Anny Karasińskiej, Opole, listopad 2023 r.

W czasie, gdy Michał Hałkowski był uwięziony, jego żona Eleonora, która była w tym czasie w ciąży przyjechała do Lwowa, aby być blisko męża. Spotkała się z Katarzyną Paudyn, której mąż był również w grupie aresztowanych. Zamieszkały w pobliżu kościoła św. Wojciecha, ukrywały się w piwnicy domu rodziny Dziewońskich. W pobliskiej klinice w dniu 09.03.1945 r. urodziła się ich druga córka Anna. Córka Michała Hałkowskiego Anna Karasińska tak przedstawia wydarzenia związane z aresztowaniem w 1944 r. jej ojca i babki (które zna z opowiadań rodziców i dziadków):

„Po aresztowaniu ojca moja mama przyjechała z Tarnopola do Lwowa. Mama była w ciąży ze mną. Tam urodziłam się i zostałam ochrzczona w kościele św. Wojciecha. Gdy pojechałam w latach 80 – tych, w odwiedziny do Lwowa, chciałam uzyskać w kancelarii parafialnej tego kościoła wypis z mojego aktu chrztu, ale go nie otrzymałam, gdyż mnie tam nie odnaleziono. Po powrocie dowiedziałam się, że źle szukaliśmy, gdyż podane zostało nazwisko mojej matki. Nie wiedziałam, że mamy szukać Anny Ginalskiej, a nie Anny Hałkowskiej.”

„Moja babcia Eleonora też została aresztowana przez UB i wywieziona do tego samego więzienia we Lwowie, gdzie osadzony został jej zięć Michał. Ponieważ brakowało miejsca dla wszystkich aresztowanych, zagospodarowano w tym celu piwnice kilku budynków mieszkalnych. Ze Lwowa przewieziona została do Zamku w Czortkowie, a następnie do Donbasu. Gdy byłam we Lwowie zaglądnęłam do piwnicy budynku, w którym przetrzymywana była babcia. Na ścianach tej piwnicy wyryte zostały przez kobiety, które tam przebywały ich nazwiska, wśród których dostrzegłam nazwisko babci. Babcia Eleonora zmarła w wieku 100 lat i trzech miesięcy. W wywiadzie telewizyjnym emitowanym z okazji 100 rocznicy jej urodzin, na pytanie - co najbardziej ceni w życiu, odpowiedziała patriotyzm. Pochowana została wraz z mężem Ignacym w Niemodlinie.”

Michał Hałkowski wyjechał transportem ekspatriacyjnym wraz z rodziną jesienią 1945 r. na Śląsk, osiadł w Opolu, gdzie ukrywał się przed aresztowaniem. Nie wiedział o tym, że we Wrocławiu żył zdrajca z Tarnopola. Do Opola przybyli również: brat Michała Józef oraz siostra ojca Jana Hałkowskiego – Helena Zarańska z mężem Dominikiem. Michał kontynuował w Opolu swoją piłkarską pasję sportową. Był aktywnym działaczem sportowym, założycielem klubu sportowego KS „Lwowianka” w Opolu, po zmianie nazwy KS „Budowlani”, a następnie „Odra Opole”.

Przewodniczył, aż do czasu przejścia na emeryturę kołu Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego (PTTK) przy Zakładzie Budownictwa Miejskiego (ZBM) w Opolu.

Za swą działalność konspiracyjną i społeczną został uhonorowany licznymi medalami i odznaczeniami.

Pochowany na cmentarzu komunalnym w Opolu-Półwsi.

Bibliografia przedmiotowa

Blicharski Cz., Śp. Michał Hałkowski (1913 – 2002), „Semper Fidelis” 2002 nr 3 (68), s. 54.

Informacje córki Michała Hałkowskiego - Anny Karasińskiej, Opole, listopad 2023 r. Autoryzacja: Anna Karasińska (z d. Hałkowska)

Autor hasła

Jerzy Hubicki