Leon Markiewicz
ur. 23.09.1928 r. w Wilnie (obecnie Litwa), zm. 4.02.2024 r. w Katowicach – muzykolog, teoretyk muzyki, pedagog, publicysta.
| Imię i nazwisko | Leon Markiewicz |
| Data i miejsce urodzenia | 23.09.1928, Wilno |
| Data i miejsce śmierci | 4.02.2024, Katowice |
| Zawód | muzykolog, teoretyk muzyki, pedagog, publicysta |
Leon Markiewicz był trzecim dzieckiem, po córkach Irenie i Helenie, Piotra Markiewicza, agronoma oraz Bronisławy z d. Borkowskiej. Wczesną młodość spędził w Wilnie. W 1934 r. rozpoczął tam edukację w szkole powszechnej, od 1940 r. kontynuował w gimnazjum. Potem we wsi Wasiliszki w powiecie lidzkim pracował w urzędzie gminnym na stanowisku młodszego kancelisty (lata 1943–1944). W muzyczny świat wkroczył za sprawą umuzykalnionej matki, która w młodości grała na kontrabasie w kapeli ojca oraz na gitarze, a także śpiewała w amatorskim chórze. Znała bogaty repertuar piosenek ludowych, pieśni Stanisława Moniuszki i romansów Aleksandra Wertyńskiego i uczyła syna gry na gitarze.
Po zakończeniu II wojny światowej rodzina zdecydowała się wyjechać z Wilna. L.M. tak wspomina ten okres:
Dlaczego ja, wilnianin, znalazłem się na Śląsku? Decyzja o wyjeździe z Wilna zapadła w rodzinie, kiedy ogłoszono decyzję konferencji jałtańskiej o przejęciu po ostatniej wojnie wschodnich ziem polskich przez Sowietów. Wtedy to Ojciec mój – wykształcony w Rosji carskiej i mając w pamięci okropności Rewolucji Październikowej – stwierdził, że więcej nie chce żyć ani pod Rosjanami ani bolszewikami. Ja jako 13-letni chłopiec z radością przyjąłem tę decyzję, traktując wyjazd z Wilna jako przygodę. W rezultacie opuściliśmy miasto w kwietniu 1945 roku wraz z kuzynostwem, (czyli „sami swoi”), transportem „repatriacyjnym” w wagonie bydlęcym przeznaczonym dla sześciu innych rodzin ulokowanych dosłownie pokotem. W tych warunkach luksusem okazał się piecyk „koza”, który nam w kwietniowym chłodzie dawał jakże pożądane ciepło i możliwość sporządzenia gorącego posiłku. Jeszcze dziś pamiętam wspaniały smak kartoflanki ze skwarkami, którą przedsiębiorcza Mama ugotowała po cierpliwym odczekaniu w solidarnej kolejce… Nasza podróż „do Polski” – uciążliwa przez długotrwałe postoje z powodu pierwszeństwa pociągów z ładunkami wojskowymi jadącymi na front – lub przepełnionych rannymi żołnierzami – trwała około dwóch tygodni. [Markiewicz L., Nasza podróż „do Polski”, [w:] Między Śląskiem a Wileńszczyzną, red. K. Heska-Kwaśniewicz, J. Januszewska-Jurkiewicz, E. Żurawska, Katowice 2019, s. 311].
Rodzina najpierw trafiła do Krakowa, a stamtąd (za namową znajomego z Wilna) osiedliła się w Gliwicach. L.M. mieszkał tam do 1953 r. Uczęszczał do liceum ogólnokształcącego, w którym zdał maturę w 1949 r. oraz do Niższej i Średniej Szkoły Muzycznej (1945–1949). Kolejnymi etapami jego edukacji były studia muzyczne w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach (PWSM) na Wydziale Pedagogiczno-Instruktorskim (1949–1952) oraz na Wydziale Kompozycji, Teorii i Dyrygentury (1952–1955). W tym czasie rozpoczął też działalność artystyczną prowadząc chóry, m.in. w Liceum Chemicznym w Gliwicach, Technikum Hutniczym w Katowicach, Liceum im. Mikołaja Kopernika w Katowicach. Po ukończeniu w 1952 r. pierwszego kierunku studiów podjął pracę w Państwowym Liceum Muzycznym w Katowicach, Liceum Kulturalno-Oświatowym w Katowicach, a następnie w eksperymentalnej Szkole Muzycznej Stopnia Podstawowego i Licealnego w Bytomiu (1955–1960). Prowadził zajęcia z teoretycznych przedmiotów muzycznych oraz przedmiotów ogólnomuzycznych. Zwieńczeniem studiów w zakresie teorii muzyki było uzyskanie w 1955 r. pierwszego na tym kierunku dyplomu z odznaczeniem, na podstawie pracy „Kunst der Fuge Jana Sebastiana Bacha”, napisanej pod kierunkiem prof. Adama Mitschy. W tym samym roku zatrudniony został jako asystent w PWSM w Katowicach i z tą uczelnią związał się zawodowo na długie lata. Osiągał tam kolejne stopnie zawodowe: asystent (1955 r.), starszy asystent (1957 r.), adiunkt (1959 r.), wykładowca (1965 r.), starszy wykładowca (1967 r.), docent (1973 r.). W 1984 r. otrzymał, nadany przez Radę Państwa, tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego sztuki muzycznej. Pełnił funkcje kierownika Katedry Teorii Muzyki (1968–1970), kierownika Katedry Problematyki Wychowania Muzycznego (1972–1976), kierownika Międzywydziałowej Katedry Teorii i Pedagogiki (1976 r.) oraz kierownika Katedry Wychowania Muzycznego (1981–2004). Był promotorem licznych prac magisterskich, kilka z nich zostało nagrodzonych na ogólnopolskich konkursach, jak również prac doktorskich. Inicjował organizację wykładów publicznych oraz sesji i konferencji naukowych. W latach 1975–1979 sprawował stanowisko prorektora, a w 1979–1981 rektora PWSM w Katowicach. Równolegle, obok stopni zawodowych, uzyskiwał stopnie naukowe. W 1970 r. otrzymał tytuł doktora nauk humanistycznych Uniwersytetu Warszawskiego na Wydziale Historycznym (Instytut Muzykologii), na podstawie dysertacji „Forma fugi u klasyków wiedeńskich” napisanej pod kierunkiem prof. dr Zofii Lissy. W 1997 r. uzyskał tytuł doktora habilitowanego w Instytucie Sztuki PAN na podstawie rozprawy „Bolesław Szabelski – życie i dzieło”. Prócz katowickiej Uczelni związany był także zawodowo z wieloma placówkami w kraju m.in.: Instytutem Muzycznym Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, PWSM w Warszawie, Uniwersytetem Śląskim w Katowicach, Ludowym Instytutem Muzycznym w Łodzi, Wyższą Szkołą Pedagogiczną TWP (Towarzystwa Wiedzy Powszechnej) w Warszawie (Wydział w Katowicach), Polską Akademią Nauk, Śląskim Instytutem Naukowym w Katowicach, Katowickim Towarzystwem Społeczno-Kulturalnym, redakcją „Poradnika Muzycznego”, Instytucją Promocji i Upowszechniania Muzyki Silesia, Wyższą Szkołą „Humanitas” w Sosnowcu.
Będąc ekspertem ds. teorii muzyki Rady Wyższego Szkolnictwa Muzycznego recenzował dorobek naukowy osób ubiegających się o kwalifikacje I i II stopnia, habilitacje i tytuły naukowe profesora. Jest członkiem wielu organizacji muzycznych m.in.: Sekcji Muzykologów Związku Kompozytorów Polskich, Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków, Międzynarodowego Towarzystwa Muzykologicznego, Stowarzyszenia Wychowania Muzycznego – Polskiej Sekcji ISME (International Society for Music Education), Towarzystwa im. Fryderyka Chopina. Wielokrotnie uczestniczył w pracach jury konkursów i festiwali, w tym m.in. Ogólnopolskiego Konkursu Chórów a Cappella Dzieci i Młodzieży w Bydgoszczy, Ogólnopolskiego Przeglądu Muzyki Dawnej Schola Cantorum w Kaliszu. Pełnił funkcję dyrektora oraz sekretarza jury Międzynarodowego Konkursu Dyrygentów im. Grzegorza Fitelberga w Katowicach (1987–2003). Współinicjował organizację Międzynarodowego Konkursu Muzycznego im. M. Spisaka w Dąbrowie Górniczej.
Jest autorem licznych prac badawczych oraz publicystycznych: monografii, przyczynków, rozpraw, sprawozdań, recenzji i esejów publikowanych na łamach fachowych czasopism muzycznych, wydawnictw uczelnianych, periodyków społeczno-kulturalnych i w prasie codziennej. W 1991 r. jako pierwszy podjął temat działalności muzycznej kresowiaków na Śląsku publikując tekst pt. Udział Lwowian w życiu muzycznym Śląska. Jako prelegent popularyzował muzykę wśród słuchaczy koncertów, recitali, spektakli operowych. Zajmował się publicystyką radiową i telewizyjną. W ostatnich latach aktywnego życia zawodowego dzielił się swoją muzyczną wiedzą ze studentami Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Katowicach.
Odznaczony: Złotą Odznaką SPAM (1970 r.); Złotą Odznaką Polskiej Sekcji ISME (1979 r.); Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1979 r.); Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1997 r.).
Nagrodzony m.in.: Doroczną Nagrodą SPAM (1971 r.), Nagrodą Ministra Kultury i Sztuki II st. (1975 i 1982 r.), I st. (1980 i 1988 r.), Nagrodą Zespołową Prezesa Rady Ministrów (1985 r.), Nagrodą Zespołową Ministra Kultury i Sztuki I st. (1987 r.), Nagrodą Prezydenta Katowic w Dziedzinie Kultury (2003 r.).
Pochowany przy głównej alei cmentarza przy ul. Francuskiej w Katowicach.
Bibliografia podmiotowa
Markiewicz L., Cechy stylistyczne muzyki Bolesława Szabelskiego, [w:] Zeszyty Naukowe PWSM w Katowicach nr 1. Katowice 1962, s. 1-29.
Markiewicz L., Stabat Mater Karola Szymanowskiego, [w:] Zeszyty Naukowe PWSM w Katowicach nr 2. Katowice 1963, s. 3-47.
Markiewicz L., Ryszard Wagner a chopinowska myśl harmoniczna, [w:] Zeszyty Naukowe PWSM w Katowicach nr 5. Katowice 1964, s. 43-68.
Markiewicz L., Biblioteka Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach 1945–1965, Katowice 1965.
Markiewicz L., Formy krzyżowane u Beethovena, „Muzyka” 1971, nr 4 (63), s. 44-53.
Markiewicz L., Śląskie tradycje regionalne i ich odbicie w twórczości kompozytorów środowiska katowickiego, [w:] Zeszyty Naukowe PWSM w Katowicach nr 11, Katowice 1974, s. 3-13
Markiewicz L., Fuga w twórczości klasyków wiedeńskich, Katowice 1978.
Markiewicz L., Karol Szymanowski a pedagogika muzyczna, Katowice 1984.
Markiewicz L., Udział Lwowian w życiu muzycznym Śląska, [w:] Udział lwowian w życiu społecznym Górnego Śląska. Wszechnica Górnośląska, t. 2, red. M. Lubina, Katowice 1991, s. 61-70.
Markiewicz L., 25 lat Archiwum Śląskiej Kultury Muzycznej przy Bibliotece Głównej Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach, Katowice 1995.
Markiewicz L., Bolesław Szabelski – życie i twórczość, Kraków 1995.
Markiewicz L., Grzegorz Fitelberg – życie i dzieło, Katowice 1995.
Markiewicz L., Karol Szymanowski – o Chopinie - o własnej twórczości - o pedagogice, Katowice 1995.
Markiewicz L., O ideałach, teoriach i praktyce pedagogiki sztuki odtwórczej, „Kwartalnik Polskiej Sekcji ISME”, 1996, nr 3-4, s. 3-17.
Markiewicz L., Zdenko Karol Rund (1889–1962) kapelmistrz, kompozytor, pedagog, Katowice 1997.
Markiewicz L., Kronika Śląskiego Oddziału Polskiego Związku Chórów i Orkiestr, 1975-1986, Katowice 1998.
Markiewicz L., Miliczek R., Viva il Maestro, Katowice 1998.
Markiewicz L., Z historii Filharmonii Zabrzańskiej. Pół wieku muzyki, Zabrze 1999.
Markiewicz L., Wybrane zagadnienia pedagogiki muzycznej. Materiały pomocnicze dla kandydatów na nauczycieli gry instrumentalnej, Katowice 2000.
Markiewicz L., Karol Stryja 1915–1918, Katowice 2004.
Markiewicz L., Michał Spisak 1914–1965, Dąbrowa Górnicza 2005.
Markiewicz L., Nasza podróż „do Polski”, [w:] Między Śląskiem a Wileńszczyzną, red. K. Heska-Kwaśniewicz, J. Januszewska-Jurkiewicz, E. Żurawska, Katowice 2019, s. 311-313.
Bibliografia przedmiotowa
30 lat Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach 1929–1959, red. L. Markiewicz, Kraków 1960, s. 127.
Spis kompozycji oraz bibliografia prac naukowych i publicystycznych pracowników Akademii Muzycznej w Katowicach, Katowice 1980, s. 51-63.
Darłak G., Profesor Leon Markiewicz w 85 rocznicę urodzin, [w:] „Kto chce zapalać innych, sam musi płonąć”. O relacji mistrz – uczeń, Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi dr. hab. Leonowi Markiewiczowi w osiemdziesiąte piąte urodziny, Katowice 2014, s. 7-15.
Darłak G., Profesor Leon Markiewicz Wilnianin współtwórcą życia muzycznego na Śląsku, [w:] Między Śląskiem a Wileńszczyzną, red. K. Heska-Kwaśniewicz, J. Januszewska-Jurkiewicz, E. Żurawska, Katowice 2019, s. 267-275.
Dziadek M., Jubileusz Leona Markiewicza, „Ruch Muzyczny” 1998, nr 19, s. 34.
Dziadek M., Pracowita siedemdziesiątka, „Śląsk” 1998, nr 9, s. 69.
Dziadek M., Jubileusz Leona Markiewicza, „Śląsk” 2008, nr 9, s. 3.
Dziadek M., Jubileusz profesora Leona Markiewicza, „Śląsk” 2013, nr 12, s. 60.
Encyklopedia Muzyczna PWM, red. E. Dziębowska, Kraków 2000, [M], s. 96.
Kolago L., Profesorowi Leonowi Markiewiczowi na siedemdziesięciolecie urodzin, „Kwartalnik Polskiej Sekcji ISME” 1999, nr 1, s. 45-52.
Leksykon Polskich Muzyków Pedagogów urodzonych po 31 grudnia 1870 roku, red. K. Janczewska-Sołomko. Kraków 2008, s. 313-314.
Trudno jest być nauczycielem muzyki… Rozmowa z prof. dr. hab. Leonem Markiewiczem o edukacji muzycznej i autorytetach [rozm. przeprowadziła G. Darłak], „Wychowanie Muzyczne”, 2013, nr 4, s. 26-35.
Wybraniec E., Leon Markiewicz, „Poglądy” 1978, nr 15, s. 2.
Życie w służbie muzyki. Rozmowa z prof. Leonem Markiewiczem [rozm. przeprowadziła M. Sławska-Bonarska]. „Kwartalnik Polskiej Sekcji ISME” 1994, nr 1-2, s. 83-89.
Leon Markiewicz, nagranie z cyklu „Filmoteka Śląskich Portretów Mówionych”, Katowice 2014, w zbiorach Biblioteki Śląskiej w Katowicach.
Programy i afisze z udziałem Leona Markiewicza ze zbioru Archiwum Śląskiej Kultury Muzycznej przy Bibliotece Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach
[dostęp 20.11.2022]
Autor hasła
Monika Bieda [listopad 2022 r.]