Kazimierz Kobiałko

ur. 25.01.1944 r. w Szarakowszczyźnie, na Wileńszczyźnie (obecnie obwód witebski, Białoruś), zm. 12.07.1991 r. w Opolu – nauczyciel, pedagog, działacz społeczny, polityk.

Imię i nazwisko	Kazimierz Kobiałko
Data i miejsce urodzenia	25.01.1944, Szarkowszczyzna
Data i miejsce śmierci	12.07.1991, Opole
Zawód	nauczyciel, pedagog, polityk

Kazimierz Kobiałko przyszedł na świat na Wileńszczyźnie jako trzecie dziecko Jana i Julii Kobiałków. Jego ojciec z zawodu był organistą (amatorsko też kompozytorem) i bibliotekarzem, matka zaś oddała się ciężkiej pracy domowej oraz wychowaniu i kształceniu ośmiorga dzieci.

Po II wojnie światowej, w 1945 r., Szarakowszczyzna znalazła się granicach ZSRR. Rodzina Kobiałków w ramach wysiedlenia Polaków z Kresów Wschodnich przeniosła się do Wsoli (obecnie woj. mazowieckie, pow. radomski, gm. Jedlińsk). Kolejne lata przynosiły także kolejne przeprowadzki i podróże w poszukiwaniu własnego miejsca i odnalezieniu się w nowej rzeczywistości, spowodowane tęsknotą za utraconym domem. Częsta zmiana miejsca zamieszkania rodziny wiązała się także z charakterem wykonywanej przez Jana Kobiałkę pracy organisty, który jeździł po różnych parafiach, zakładając chóry kościelne.

W roku 1947 Kobiałkowie powędrowali do kolejne wsi – przenieśli się do Ryczywołu w woj. poznańskim (obecnie woj. wielkopolskie, pow. obornicki, gm. Ryczywół). Już w trzy lata po tej przeprowadzce, w roku 1950, zamieszkali w Grzymałkowie położonym w woj. kieleckim (obecnie Grzymałków woj. świętokrzyskie, pow. kielecki, gm. Mniów). To tam Kazimierz w wieku 7 lat rozpoczął edukację w szkole podstawowej. Wraz z sierpniem 1956 r. przenieśli się do Żeszczynki (obecnie woj. lubelskie, pow. bialski, gm. Sosnówka), stamtąd dalej – na Dolny Śląsk do Pastuchowa (obecnie Pastuchów województwie dolnośląskim, w powiecie świdnickim, w gminie Jaworzyna Śląska), gdzie ukończył naukę w szkole podstawowej. Wtedy też rozpoczął naukę w Państwowym Liceum Pedagogicznym w Świdnicy (obecnie III Liceum Ogólnokształcące). W czasach licealnych należał do Związku Harcerstwa Polskiego, gdzie pełnił funkcję instruktora. Już w tamtym okresie zrodziło się jego zamiłowanie do aktorstwa, grywał w teatrze szkolnym, mimo marzeń o karierze aktorskiej nie podjął studiów w tym kierunku, wymagających przeprowadzki do Warszawy – nie pozwalała na to sytuacja materialna rodziny. Maturę K. Kobiałko zdał w 1963 r. Jak wielu młodych ludzi w tamtych czasach, jeszcze przed uzyskaniem świadectwa dojrzałości wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). Jak wielu innych, także on w kolejnych latach pozbył się złudzeń co do komunistycznych idei i partyjnej polityki.

Po ukończeniu Liceum, K. Kobiałko, zawdzięczający wychowanie w duchu patriotycznym swojemu ojcu, a także podążający za swoimi zainteresowaniami, przystąpił do egzaminów wstępnych na kierunek historyczny w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu, gdzie po ich zdaniu wkrótce rozpoczął studia. Jako student żywo uczestniczył w życiu kulturalnym uczelni. Już w I semestrze przystąpił do Zrzeszenia Studentów Polskich (ZSP), tam poznał studentkę polonistyki – Danutę Żylską, swoją przyszłą małżonkę. W 1967 r. Kobiałko stanął na czele Rady Uczelnianej ZSP jako jej przewodniczący. Także w tym roku, 27 października, wraz z narzeczoną stanęli przed ołtarzem. Ślub Kazimierza i Danuty zawarty został w kościele w Sławatyczach nad Bugiem, gdzie niegdyś ojciec Kazimierza grał na organach, a rodzeństwo śpiewało w chórze. Niedługo potem, nastąpiła fala wydarzeń marca 1968 r., które zaważyły na karierze Kobiałki i stały się ważną cezurą w jego życiu. Był on wówczas na ostatnim semestrze studiów, pisał pracę magisterską dotyczącą kształtowania się władzy ludowej w Raciborzu. Podczas tych wydarzeń, był jednym z najaktywniejszych działaczy studenckich na opolskiej uczelni. Mimo aktywnego udziału w protestach nie został usunięty z uczelni, jednak skutkiem jego postawy w trakcie ich trwania był kierunek jaki został nadany jego dalszemu życiu zawodowemu.

16 lipca 1968 r. Kobiałko obronił dyplom magistra historii z wynikiem dobry, pomimo bardzo dobrych wyników w nauce i jego zaangażowaniu w studenckie życie kulturalne oraz działalność w organizacjach uczelnianych, nie mógł liczyć na tak dobrą posadę, jaką powinien był dostać. Został skierowany do pracy w charakterze nauczyciela w szkole zawodowej w Krapkowicach, w międzyczasie uczył także Gogolinie i Głogówku, rozdzielając czas pracy pomiędzy te trzy szkoły. „Karany” za przewodniczenie strajkowi był także w życiu prywatnym, niedługo przed narodzinami syna Radosława został wysłany na szkolenie wojskowe. Żeby móc zobaczyć dziecko po narodzinach oraz odwiedzić żonę, musiał samowolnie opuścić jednostkę, by przyjechać do nich na jeden dzień. Przez jakiś czas był śledzony przez milicję, która obserwowała jego mieszkanie i wypytywała o niego jego rodzinę sąsiadów, by zaszkodzić ich reputacji w oczach otoczenia K. Kobiałko doczekał się posady położonej bliżej miejsca zamieszkania – w 1969 r. przeniesiono go do Liceum Ogólnokształcącego dla Dorosłych w Opolu, nie musiał już dojeżdżać do oddalonych od miasta placówek. Tutaj przepracował trzy lata. W 1972 zapamiętany przez władze jako świetny organizator z ZSP, został skierowany z jej ramienia do pracy w Wydziale Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Opolu na stanowisku kierownika oddziału pracy kulturalno-oświatowej, bibliotek i szkolnictwa artystycznego. Dobrze sobie radząc i zyskując zaufanie oraz przychylność zarówno innych pracowników, jak i przełożonych, został awansowany na zastępcę dyrektora Wydziału Kultury. Rozpoczął też wtedy na Uniwersytecie Wrocławskim dwuletnie studia podyplomowe z administracji i zarządzania na Wydziale Prawa i Administracji. Pomimo sukcesów w pracy zawodowej, Kobiałko jako człowiek asertywny, wysoce moralny, posiadający własny światopogląd oparty na chrześcijańskich wartościach i poszanowaniu jednostki, niejednokrotnie kłócący się z wartościami wyznawanymi przez partię, został odwołany przez ówczesnego wojewodę Józefa Masnego z piastowanej prestiżowej funkcji i przeniesiony do Państwowego Studium Kulturalno-Oświatowego i Bibliotekarskiego w Opolu (PSKOiB) by objął po Józefie Klimczaku posadę dyrektora tej placówki, co oznaczało niejako degradację. Kobiałko lubił pracę z młodymi ludźmi, doskonale się odnalazł w PSKOiB, kształcącym przyszłych pracowników instytucji kulturalnych i oświatowych, a także podnoszącym kwalifikacje osób pracujących już w tym sektorze. Mimo, że jego poprzednik był człowiekiem lubianym i szanowanym w swoim środowisku, K. Kobiałko szybko odnalazł się na swoim stanowisku, zyskując uznanie współpracowników i uczniów. Został zapamiętany jako świetny pedagog. Uczył pedagogiki, ruchu wydawniczego, ekonomiki kulturalnej oraz podstaw nauk politycznych. Nawiązywał bardzo dobre, długotrwałe relacje ze swoimi uczniami, którzy wspominają go jako człowieka zawsze służącego dobrą radą. Żywo uczestniczył w życiu kulturalnym i chętnie współpracował z młodzieżą. Jako znawca i miłośnik teatru, nierzadko występował jako członek jury w amatorskich konkursach teatralnych i recytatorskich.

Drugie dziecko Kazimierza i Danuty Kobiałków, córka Dorota przyszła na świat w 1977 r. Trzy lata później przyszły wydarzenia Sierpnia '80 i rozpoczął się tzw. „karnawał Solidarności”, której Kobiałko nie był członkiem ale otwarcie z nią sympatyzował. Był organizatorem i uczestnikiem spotkań i dyskusji dotyczących bieżącej sytuacji politycznej oraz społecznej, konspiracyjnie pomagał w pisaniu tekstów do prasy drugiego obiegu. Wsparł plan utworzenia Regionalnej Komisji Kultury mającej działać w imieniu „Solidarności” w celu nadzoru nad funkcjonowaniem instytucji kulturalnych Opolszczyzny. Nieskrywane poparcie dla „Solidarności” nie współgrało z jego przynależnością do partii, z której to wystąpił jesienią 1981 r. 13 grudnia ogłoszono w kraju stan wojenny, dla którego wprowadzenia Kobiałko nie okazał wyrazów poparcia. Połączenie tego faktu z jego wystąpieniem z szeregów partii, stało się powodem zwolnienia go 30 czerwca 1982 r. z obejmowanego stanowiska dyrektora PSKOiB, zgodnie z decyzją Eugeniusza Broczkowskiego. Tę decyzję, która nabrała mocy prawnej już 31 października 1982 r. uzasadniono uwagą, jakoby Kobiałko jako dyrektor nie dawał gwarancji odpowiedniego kierowania szkołą socjalistyczną. Kobiałko pozostał w dalszym ciągu pracownikiem PSKOiB w Opolu, zdegradowany z pełnionej funkcji dyrektora do pracy na posadzie nauczycielskiej. Mimo jego próśb o uchylenie decyzji o odwołaniu (czuł się nią pokrzywdzony), podjętej w nagłym trybie i bez rzeczowych podstaw, władze pozostawały nieugięte w swoim postanowieniu. Poczucie niesprawiedliwości było uzasadnione, gdyż jeszcze w tym samym roku, w czerwcu, PSKOiB i jego dyrekcja, była wizytowana przez zespół Ministerstwa Kultury i Sztuki, otrzymując bardzo zadowalające oceny. Sam dyrektor Kobiałko był już wcześniej nagradzany – dwa razy otrzymał nagrodę Ministerstwa Kultury i Sztuki, w 1981 r. został nagrodzony przez kuratora oświaty i wychowania oraz przez opolskiego dyrektora Wydziału Kultury i Sztuki – tego samego który przyczynił się do jego zwolnienia.

W 1989 r. wojewoda Andrzej Zydek, uznając decyzję podjętą przez poprzedników za niesłuszną i krzywdzącą dla K. Kobiałki, ponownie zaproponował mu posadę dyrektora PSKOiB, ten jednak jej nie przyjął. W tamtym okresie działał aktywnie w Opolskim Komitecie Obywatelskim „Solidarność”, nie znajdował czasu na dodatkowe obowiązki. Ponowne przyjęcie posady dyrektorskiej, której pozbawiono go ze względów politycznych kłóciłoby się też z jego zasadami. Niewykluczone było też, to, że mogły to być celowe działania władz, które angażując go jako dyrektora, liczyły na ograniczenie jego działań u boku opozycji. Do końca jednak nie opuścił progów PSKOiB, pełniąc rolę nauczyciela w tej placówce. Od połowy lat 80. K. Kobiałko z coraz większym zaangażowaniem włączał się w działalność społeczną i polityczną. Jego działalność w opolskim Klubie Inteligencji Katolickiej stała się powodem inwigilowania go przez Służbę Bezpieczeństwa.

Wiosną 1989 r., obrady Okrągłego Stołu, poskutkowały zawarciem umowy między władzą a przedstawicielami „Solidarności”. W Polce powstawały regionalne komitety Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”, miały one za zadanie wyłonić kandydatów związkowych do sejmu i senatu i przeprowadzenie ich kampanii wyborczych. Jan Całka namówił Kobiałkę do działalności w OKO „S” (Opolskim Komitecie Obywatelskim „Solidarność”). Sam Całka był wtedy jednym z najprężniej działających związkowców w regionie, od 15 kwietnia 1989 r. został przewodniczącym Tymczasowego Zarządu Regionu Śląska Opolskiego NSZZ „Solidarność”. Utworzony 19 kwietnia 1989 r. OKO „S” zyskał dzień wcześniej jednogłośnie wybranego przewodniczącego w osobie K. Kobiałki. Komitet po wielu trudnościach znalazł odpowiednie lokum przy ul. 1 Maja. Początkowo mierzono się z trudami zaktywizowania mieszkańców, stopniowo jednak na spotkaniach wyborczych pojawiało się coraz więcej ludzi. Podstawą kampanii wyborczej prowadzonej przez OKO „S”, poprzedzonej zbieraniem podpisów pod listami kandydatów – było spotykanie się z wyborcami, rozpowszechnianie plakatów, i zyskiwanie rozgłosu za pośrednictwem mediów. 17 maja odbyła się relacjonowana przez „Trybunę Opolską” i miesięcznik „Opole” i miejscową rozgłośnię PR konferencja prasowa z udziałem kandydatów do sejmu: Bronisława Wilka, Józefa Góralczyka, Wojciecha Solarewicza i przewodniczącego OKO „S” K. Kobiałki oraz wiceprzewodniczącego Janusza Sanockiego. Po kampanii, mimo trudnych warunków, w jakich się odbywała, wybory zakończyły się sukcesem kandydatów OKO „S”, uzyskali oni mandaty już w pierwszej turze. Komitety po spełnieniu swoich zadań, zaczęły się przekształcać w inne organizacje. Działacze komitetów obywatelskich w regionie opolskim powołali Ruch Obywatelski Śląska Opolskiego, który powstał po OKO „S”. K. Kobiałko został prezesem tego stowarzyszenia. ROŚO zostało oficjalnie zarejestrowane 25 września 1989 r., pod jego patronatem (oraz „Solidarności”) w październiku tego roku zaczęto wydawać czasopismo „Nowiny Opolskie” .Pomiędzy 24 a 25 lutego 1990 r., podczas obrad - na III Walnym Zebraniu NSZZ „Solidarność” Regionu Śląska Opolskiego, K. Kobiałko został wytypowany do grona 10 delegatów na kwietniowy krajowy zjazd „Solidarności”, na którym ustalano program związku. Zaangażowany w działalność polityczną Kobiałko wstąpił do Unii Demokratycznej (UD), gdzie objął stanowisko pierwszego przewodniczącego Rady Regionalnej UD w Opolu, należał także do władz centralnych tejże partii. Tadeusz Mazowiecki, ówczesny premier Polski i przewodniczący UD, widział w Kobiałce duży potencjał jako polityka. Sam Kobiałko uważał się bardziej za społecznika niż polityka, zaangażowanie w politykę odbijało się mocno na jego zdrowiu. Nie zależało mu na awansach, toteż odrzucał podobne propozycje. Sam Mazowiecki złożył mu ofertę przejścia na stałe do władz centralnych UD, na stanowisko blisko rządu, Kobiałko jednak odmówił, obawiając się, że wypłynie to na jego życie prywatne.

Kazimierz Kobiałko zmarł w wyniku ataku serca, w nocy z 12 na 13 lipca 1991 r. Został pochowany w Alei Zasłużonych na cmentarzu komunalnym w Opolu Pólwsi, wśród uczestników pogrzebu obecny był także sam premier Tadeusz Mazowiecki.

Bibliografia przedmiotowa

Bereszyński Z., Rewolucja "Solidarności" w województwie opolskim 1980–1990.Historia ilustrowana regionu w czasie przełomu. T. 2, Opole 2020.

Bereszyński Z., Rewolucja "Solidarności" w województwie opolskim 1980–1990. Historia ilustrowana regionu w czasie przełomu. T. 3, Opole 2020.

Nicieja S. S., Wilnianie w Opolu, „Nowa Trybuna Opolska” 2020, nr 266, dodatek Magazyn, s. 20-21.

Krowicki S. L., Mój opolski Marzec' 68 : (część I), „Indeks” 2019, nr 1/2, s. 27-31.

Krowicki S. L., Mój opolski Marzec' 68 : (część II), „Indeks” 2019, nr 3/4, s. 48-54.

Marcinkowski D., „Kazimierz Kobiałko (1944–1991) – przede wszystkim pedagog, [w:] Opolanie znani i nieznani. Cz. 5, Czasy po II wojnie światowej. Cz. 2, red. M. Świder, Opole 2018.

Górny Śląsk w Polsce Ludowej. Tom 1. Przełomy i zwroty, red. A. Dziurok, B. Linek, Opole 2016.

Bereszyński Z., NSZZ „Solidarność” i rewolucja solidarnościowa na Śląsku Opolskim 1980–1990. od stanu wojennego do zmian ustrojowych w kraju, Wrocław 2014.

Bereszyński Z., Wybory w latach 1972-1989 oraz referendum społeczne w 1987 r. na Śląsku Opolskim. Działania aparatu władzy i środowisk opozycyjnych, akcje antywyborcze oraz spontaniczne przejawy postaw opozycyjnych wśród mieszkańców regionu, [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Szczecin 2014.

Sowa A.L., Historia polityczna Polski 1944–1991, Kraków 2011.

Patelski M., Niezależne Zrzeszenie Studentów w Opolu 1980–1990: zarys działalności na tle lokalnego środowiska akademickiego, Opole 2010.

Solidarność 1980–1989. T. 6, Polska południowa, red. Ł. Kamińskiego, Grzegorz Waligóra, Warszawa 2010.

Zuba K., Komitety obywatelskie niezasłużenie w cieniu, „Gazeta Wyborcza” 2009, nr 130, dodatek Gazeta Wyborcza Opole, s. 8.

Bereszyński Z., marzec '68 w opolskim środowisku akademickim, [w:] Marzec '68 z czterdziestoletniej perspektywy, red. D. Kisielewicz, M. Świder, Opole 2008.

Tarka K., Strajk opolskich studentów w marcu 1968 roku, [w:] Marzec '68 z czterdziestoletniej perspektywy, red. D. Kisielewicz, M. Świder, Opole 2008.

Gurgul W., Kazimierz Kobiałko był moralnym autorytetem, „Nowa Trybuna Opolska” 2005, nr 220, s. 13.

Nicieja S.S., Alma Mater Opoliensis. Ludzie, fakty, wydarzenia, Opole 2004.

Spiegel J., Kazimierz Kobiałko. Wspomnienia – 25 styczeń 1944 – 12 lipiec 1991, „Gazeta Wyborcza” 2002, nr 138, dodatek „Gazeta Wyborcza Opole”, s. 4.

Nowicka D., W złotych ramach. 13 lipca 1991 odszedł Kazimierz Kobiałko, „Nowa Trybuna Opolska” 2001, nr 163, s. 11.

Zuba K., Komitety Obywatelskie na Śląsku Opolskim (1989–1991), Opole 2000.

Gurgul W., Wspomnienie o Kaziku. Pożegnania : Kazimierz Kobiałko, „Gazeta Wyborcza” 1997, nr 254, „dodatek Gazeta w Opolu” 1997, nr 254, s. 5.

Gurgul W., Dziękuje za "Kazika" , „Nowa Trybuna Opolska” 1996, nr 174, s. 3.

Pszon J. [i in.], Kazik: pięć lat temu zmarł Kazimierz Kobiałko, „Nowa Trybuna Opolska” 1996, nr 162, s. 16-17.

Kosma F., Kazimierz Kobiałko. 25 I 1944 - 12 VII 1991, „Kalendarz Opolski” 1992, s. 163.

Wierciński A., Głowy opolskie (2), „Opole” 1992, nr 10-11-12, s. 4-6.

Olszewski M., Bez zgrzytania zębami. Kazimierz Kobiałko szefem Unii Demokratycznej na Opolszczyźnie, „Gazeta Opolska” 1991, nr 25, s. 1-3.

Wierciński A., Kazio, „Trybuna Opolska”, 1991, nr 165, s. 2.

Kobiałko K., Zaczynamy pracę organiczną. [Wywiad.]. M. Olszewski, „Gazeta Opolska” 1990, nr 16/17, s. 2.

Powyborcze głosy i odgłosy. [Wypow. K. Kobiałko [i in.], oprac. (bro) [i in.], „Trybuna Opolska” 1990, nr 125, s. 1, 11.

Kobiałko K., Głód elit: (rozmowa z Kazimierzem Kobiałką, prezesem Stowarzyszenia Ruchu Obywatelskiego Śląska Opolskiego). [Wywiad Zbigniew Górniak], „Tygodnik Kulturalny” 1989, nr 47, s. 14. Toż. „Trybuna Opolska” 1989, nr 279, s. 3.

"Solidarności" nie należy idealizować. [Wypow. J. Całka, K. Kobiałko, oprac. D. Nowicka], „Opole” 1989, nr 6, s. 6-7.

Klimczyk J., Przedstawiamy Państwowe Studium Kulturalno-Oświatowe i Bibliotekarskie w Opolu, „Kwartalnik Nauczyciela Opolskiego” 1973, nr 1.

Autor hasła

Beata Stępniak