Jan Goniowski
ur. 19.04.1922 r. w Wicyniu, pow. złoczowski (obecnie Ukraina), zm. 20.10.2001 r. w Głubczycach – księgowy, żołnierz Armii Krajowej.
| Imię i nazwisko | Jan Goniowski |
| Data i miejsce urodzenia | 19.04.1922, Wicyń |
| Data i miejsce śmierci | 20.10.2001, Głubczyce |
| Zawód | księgowy, wojskowy |
Jan Goniowski był synem Józefa i Katarzyny z d. Pilipiak, rolników z Wicynia. W 1938 r. po ukończeniu szkoły powszechnej w rodzinnej wsi, szesnastoletni J. Goniowski zapisał się do Związku Strzeleckiego. W tym samym roku zapisał się również na kursy przysposobienia rolniczego i handlu w Złoczowie i ukończył dwumiesięczny kurs instruktorów oświatowych na Uniwersytecie Wiejskim w Ohladowie, pow. brodzki. W kwietniu 1939 r. został przyjęty do Wojskowej Szkoły dla Małoletnich w Śremie, lecz naukę w niej przerwał mu wybuch II wojny światowej. 2 września 1939 r., na mocy rozporządzenia starosty złoczowskiego, J. G. z kilkunastoma innymi członkami Związku Strzeleckiego, został wezwany w mundurze na posterunek policji w Remizowcach, pow. złoczowski, gdzie pełnił służbę wartowniczą i patrolową. Wraz z kolegą pomagał organizować furmanki dla polskich żołnierzy wycofujących się do granicy rumuńskiej. 15 września pozwolono mu wrócić do Wicynia, gdzie Ukraińcy napadli na posterunek opuszczony przez polską policję. Od października 1939 do czerwca 1941 r. J. Goniowski prowadził sklep w Wicyniu. Przystąpił do miejscowej grupy zbrojnej „Wilk”, która podlegała ZWZ. Walczył z niemieckimi okupantami i ukraińskimi nacjonalistami. W 1943 r. w Wicyniu został powołany oddział Kedywu AK, w którym J. Goniowski został dowódcą tzw. „szóstki”. Wicyń stał się głównym punktem oporu w okolicy, bronionym przez 4 Kompanię 52 Złoczowskiego Pułku AK i przybywali do niego szukający schronienia Polacy. Latem 1943 r. dowodzona przez J. Goniowskiego grupa Akowców rozbroiła żołnierza niemieckiego, który jechał konno z Dunajowa do Pomorzan, a we wrześniu, przebywającego na urlopie w Żukowie oficera SS-Galizien. Przebrany w mundur niemiecki J. G. wziął udział w napadzie na straż UPA w Nowosiółkach. Podczas tego napadu zostały zdobyte karabiny i sowiecki rewolwer Nagant. W 1944 r. był uczestnikiem akcji „Burza”. Na rozkaz swojego dowództwa, w lutym, wraz z kolegą nawiązał kontakt z sowieckimi partyzantami, z którymi potem żołnierze AK zlikwidowali strażnika i wysadzili most w Białej koło Dunajowa. J. Goniowski uczestniczył w tej akcji. Potem były wysadzane kolejne mosty, co utrudniało Niemcom przemieszczanie się. Gdy w lipcu 1944 r. Sowieci zajęli Wicyń, J. Goniowski w stopniu plutonowego stawił się z kolegami w wojenkomacie w Pomorzanach, gdzie przydzielono ich do istriebitelnego batalionu. Batalion ten walczył z nacjonalistami ukraińskimi do grudnia 1944 r., lecz gdy J. G. został ciężko ranny w nogę, trafił do szpitala w Złoczowie. Przebywał w nim do maja 1945 r., następnie w czerwcu, wraz z rodziną, został przesiedlony transportem do Głubczyc na Śląsku Opolskim. Po dwóch tygodniach koczowania pod gołym niebem, Goniowscy zostali skierowani do Nowej Wsi Głubczyckiej. Tam J. Goniowski do 1950 r. prowadził sklep i założył rodzinę. Wstąpił do PSL, przekształconego w 1949 r. w ZSL. Z powodu wysokich domiarów podatkowych związanych z tzw. „bitwą o handel”, zrezygnował z prowadzenia sklepu i podjął pracę jako księgowy w Powiatowym Związku Gminnych Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w Głubczycach. Po ukończeniu szkoły średniej i dwuletniego studium pomaturalnego, otrzymał dyplom w dziedzinie ekonomiki i organizacji handlu. W 1960 r. został głównym księgowym i zastępcą dyrektora ds. finansowych w głubczyckiej Spółdzielni Ogrodniczo – Pszczelarskiej. W 1973 r. wstąpił do Związku Inwalidów Wojennych w Głubczycach, w którym został skarbnikiem, a potem przewodniczącym komisji rewizyjnej i sekretarzem. W 1982 r. przeszedł na emeryturę. W 1990 r. był współzałożycielem Stowarzyszenia Byłych Żołnierzy AK Oddział Głubczyce (przemianowanego potem na Światowy Związek Żołnierzy AK). Do swojej śmierci był jego prezesem. W 1992 r., w 50. rocznicę powstania AK, z inicjatywy kierowanego przez niego zarządu ŚZŻ AK, w kościele parafialnym w Głubczycach została odsłonięta tablica pamiątkowa, upamiętniająca ofiary nazizmu hitlerowskiego i reżimu stalinowskiego, a w 1995 r., tablica poświęcona pamięci Polaków z Kresów Południowo – Wschodnich, pomordowanych przez nacjonalistów ukraińskich z OUN-UPA. W 1998 r. w serii „Na Kresach Południowo – Wschodnich 1939-1945”, wydawanej przez ŚZŻ AK Ogólnopolski Okręg Żołnierzy AK Obszaru Lwowskiego im. „Orląt Lwowskich” w Krakowie, ukazało się, napisane przez niego opracowanie pt. Armia Krajowa w Wicyniu – tarnopolskiej wsi, Kraków 1998.
Odznaczony: Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Partyzanckim, Krzyżem AK, Medalem Wojska Polskiego, Odznaką „Akcji Burza” i Odznaką Weterana Walk o Niepodległość.
Spoczął na cmentarzu w Głubczycach.
Bibliografia podmiotowa
Goniowski J., Armia Krajowa w Wicyniu – tarnopolskiej wsi, Kraków 1998.
Bibliografia przedmiotowa
Łoziński M., Podporucznik Jan Goniowski, „Kalendarz Głubczycki” 2002, s. 320.
Złota Księga Związku Inwalidów Wojennych Oddział Głubczyce, Głubczyce brw.
Szymczyna A., Maler K., Głubczyccy Kresowianie i Sybiracy, Głubczyce 2015, s. 506-509.
Autor hasła
Katarzyna Maler