Jan Cygan

ur. 23.10.1927r. we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 11.03.2021r. we Wrocławiu – językoznawca, anglista, nauczyciel akademicki.

Imię i nazwisko	Jan Cygan
Data i miejsce urodzenia	23.10.1927, Lwów
Data i miejsce śmierci	11.03.2021, Wrocław
Zawód	nauczyciel akademicki

Brak bliższych danych o rodzinie J. C. oraz edukacji powszechnej.

Jan Cygan został po II wojnie światowej przesiedlony na Ziemie Zachodnie, zamieszkał we Wrocławiu. Studiował na Uniwersytecie Wrocławskim, w 1950 r. uzyskał stopień magistra filozofii w zakresie filologii angielskiej, promotorem jego pracy był prof. Juliusz Krzyżanowski (1892-1950), który zaproponował mu asystenturę na uczelni. Ze względu na nagłą śmierć profesora Krzyżanowskiego do współpracy nie doszło. W roku akademickim 1950/1951 J.C. rozpoczął pracę na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej jako lektor języka angielskiego. W grudniu 1950 r., otrzymał trzyletni nakaz pracy na Uniwersytecie i Politechnice we Wrocławiu. W 1951 r., po podziale uczelni na Uniwersytet i Politechnikę, ówczesny Rektor Politechniki, prof. Dionizy Smoleński (1902-1984), utworzył Zakład Języków Obcych i na kierownika powołał magistra J.C., który sprawował tę funkcję do 1965 r. W 1953 r. decyzją Ministra Szkolnictwa Wyższego Zakład został przemianowany na Studium Praktycznej Nauki Języków Obcych. J. C. od samego początku zabiegał o należyty poziom prowadzonych zajęć, dbał o dobór wykwalifikowanej kadry lektorów. Organizował szkolenia dla pracowników, zdobywał podręczniki oraz inną literaturę potrzebną w nauczaniu i doskonaleniu warsztatu metodycznego lektorów. Przez wiele lat prowadził w Studium szkolenia dla lektorów z zakresu językoznawstwa stosowanego, organizował spotkania seminaryjne, tworzył zespoły językowe, co umożliwiało sprawniejszą organizację pracy.

[Cyt.:] – „Piętnaście lat pracy dydaktycznej na Politechnice niesłychanie poszerzyło moje horyzonty. Inaczej niż na Uniwersytecie, gdzie zarówno jako student, jak i później jako nauczyciel akademicki, miałem swój horyzont ograniczony do rozmiarów swojego Wydziału, tutaj, ucząc na różnych wydziałach, miałem okazję poznać całą różnorodność kierunków studiów politechnicznych, a także obowiązujące w naukach ścisłych empiryczne podejście i precyzję formułowania wniosków. Nabrałem też doświadczenia w kompletowaniu i organizacji pracy dość dużego organizmu, jakim było Studium liczące w dniu mojego odejścia 27 osób, podzielonych na cztery zespoły językowe. Przydało mi się to bardzo w mojej późniejszej, z górą 30-letniej pracy na stanowisku organizatora i kierownika Katedry, a następnie dyrektora Instytutu Filologii Angielskiej i kierownika Zakładu Językoznawstwa Angielskiego” [I. Modrzycka, Historia SJO w liczbach i faktach, W: [https://sjo.pwr.edu.pl/fcp/FGBUKOQtTKlQhbx08SlkAUwReUTgtCgg9ACFDC1dCTH9PFRYqCl5tDXdAGHpEQVgQaxMDOCAEDgMdLA5fRE0cLA9EHzY/ _users/code_cE14VPxYXPVI8ShEqTVcBE0MAXS0oGEMSBQ/o-sjo/galeria/70-lecie/prezentacja_historia_sjo_60lecie_skrot.pdf, dostęp: 16.05.2023 r.].

W końcu lat 50. J.C. przebywał na stypendium naukowym w Edynburgu (stolicy Szkocji), a na początku lat 60. – w Stanach Zjednoczonych. Wyjazdy zainspirowały go do podjęcia pracy naukowej. W 1965 r., po rozmowie z rektorem Uniwersytetu Wrocławskiego prof. Alfredem Jahnem (1915-1999) i dziekanem Wydziału Filologicznego prof. Władysławem Floryanem (1907-1991), przyjął propozycję reaktywowania Katedry Filologii Angielskiej i 1 października tego roku podjął pracę w Katedrze na stanowisku starszego asystenta. W grudniu 1965 r. obronił na Wydziale Filologicznym na Uniwersytecie Warszawskim rozprawę doktorska na podstawie monografii pt. The Structure of Questions in Present -day English, której promotorką była prof. dr Margaret Schlauch. Kilka miesięcy później otrzymał nominację na adiunkta, a w listopadzie 1968 r. - na docenta. Od 1 stycznia 1969 r. przejął od prof. Jerzego Łanowskiego (1919-2000) kierownictwo Katedry, a następnie w latach 1975- 1996 r. Instytutu Filologii Angielskiej.

[Cyt.:] – „Oczywiście Pan Profesor, tak jak wszyscy pracownicy i studenci, cieszył się z pozyskania dla anglistyki godnej siedziby. Jednakże Jego faktycznym priorytetem było zbudowanie zespołu badawczego i uczynienie z anglistyki wrocławskiej silnej placówki naukowej. Że ten cel był Jego priorytetem od początku, Pan Profesor potwierdził we wspomnianym opracowaniu z 2002 roku. Napisał w nim: Najważniejsi na uczelni są bowiem ludzie. Budynki i wyposażenie są na pewno bardzo istotne, ale mogą być zgromadzone stosunkowo szybko, jeśli zajmą się tym odpowiednie osoby i znajdą się środki materialne. Najwspanialsze nawet gmachy i najlepsze ich wyposażenie nie stworzą prawdziwej uczelni. [M. Post, In memoriam: prof. Jan Cygan | Uniwersytet Wrocławski, http: old.uni.wroc.pl, dostęp: 16.05.2023 r.].

W 1971 r. obronił pracę habilitacyjną na podstawie rozprawy Aspects of English Syllable Structure. W 1977 r. otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego, a w 1991 r. na profesora zwyczajnego.

[Cyt.:] – „Pan Profesor był wybitnym strukturalistą, obszarami zaś jego badań były przede wszystkim fonologia i gramatyka języka angielskiego, ale nie tylko. Trzeba też podkreślić, że Pan Profesor był jednym z ostatnich w naszym kraju znawców i autorytetów w dziedzinie językoznawstwa historycznego i językoznawstwa indoeuropejskiego. Rozległa wiedza Pana Profesora w tych dziedzinach sprawiała, że Jego głos w dyskusjach wysłuchiwany był z uwagą, a stwierdzenia uważano za autorytatywne. Wielokrotnie byłem tego świadkiem na posiedzeniach Komisji Językowej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego i międzynarodowych konferencji nt. językoznawstwa kontrastywnego, organizowanych w latach siedemdziesiątych przez Anglistykę poznańską?[M.Post, In memoriam: prof. Jan Cygan | Uniwersytet Wrocławski, http: old.uni.wroc.pl, dostęp: 16.05.2023 r.].

W latach 1972–1998 należał do założycieli i redaktorów rocznika - serii naukowej „Anglica Wratislaviensia”. Czasopismo w założeniu prezentowało rezultaty badań naukowych w języku angielskim. Tematyka dotyczyła literatury i kultury krajów angielskiego obszaru językowego, językoznawstwa angielskiego i porównawczego, translatoryki oraz przyswajania języka angielskiego jako obcego.

W 1998 r., po 33 latach pracy przeszedł na emeryturę.

J. Cygan był twórcą i wieloletnim (15 lat) Kierownikiem Studium Języków Obcych Politechniki Wrocławskiej oraz twórcą i wieloletnim (33 lata) kierownikiem i dyrektorem anglistyki na Uniwersytecie Wrocławskim. W 2012 r. otrzymał tytuł Honorowego Profesora Politechniki Wrocławskiej. Jest autorem ponad 100 publikacji naukowych.

Członek: Należał do wielu towarzystw naukowych, polskich i zagranicznych. Członek Komisji Językowej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego.

Odznaczony: W 2015 r. Rektor Uniwersytetu Wrocławskiego przyznał J. C. Złoty Medal Uniwersytetu Wrocławskiego za wybitne zasługi dla rozwoju Uczelni.

Rada Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego uchwałą nr 68/2022 z dnia 26 kwietnia 2022 r. nadała imię prof. dr hab. Jana Cygana, sali nr 208, mieszczącej się w budynku przy ul. Kuźniczej 21-22 we Wrocławiu w Instytucie Filologii Angielskiej na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego.

Pochowany na Cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu.

Bibliografia podmiotowa (wybór)

Cygan J., Współczesna brytyjska teoria gramatyki, „Kwartalnik Neofilologiczny” 1064, t.11, nr 4, s. 368-373.

Cygan J., Struktura i system w czasowniku angielskim,„Języki Obce w Szkole” 1965, nr 2, s. 81-88.

Cygan J., On the Systems of Negation in English and Polish, „Language Learning” 1965, vol. 15, nr 1-2, s. 17-27.

Cygan J. O znaczeniu kategorii gramatycznych czasownika angielskiego, „Języki Obce w Szkole”1966, nr 2, s. 65-73.

Cygan J., Gramatyka i semantyka kategorii gramatycznych rzeczownika angielskiego”, „Języki Obce w Szkole” 1967, nr 2, s. 72-80.

Cygan J., Attacking a Difficulty of English : Asyndetic Hypotaxis, „English Teaching Forum” 1967, t. 5, nr 5, s. 19-21.

Cygan, J., On The Exponents Of Question Function In English, „Language Learning” 1967, vol. 17, nr 3-4, s. 141-149.

Cygan J., A Critique of the Sieversian Theory of Old Germanic Alliterative Verse, „Germanica Wratislaviensia” 1968, t. 12, s. 147-160.

Cygan J., System zaimków osobowych w języku angielskim, „Języki Obce w Szkole” 1968, nr 2, s. 57-74.

Cygan J. Operatory w gramatyce języka angielskiego, „Języki Obce w Szkole” 1968, nr 5, s. 257-167.

Cygan J., Fonologia w ujęciu szkoły brytyjskiej, „Kwartalnik Neofilologiczny” 1969, nr 1, s. 77-84.

Cygan J., On the Functions of Syntactical Operators in English, „Germanica Wratislaviensia” 1969, t. 13, s. 125-139.

Cygan J., English Vowels and Syllable Peaks, „Studia Anglica Posnaniensia” 1970, vol. 2, s. 31-40.

Cygan J., Position of the Syllable in English, „Rozprawy Komisji Językowej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego” 1971, t. 8, s. 167-173.

Cygan J., English Sonnet Structure, „Germanica Wratislaviensia” 1971, t. 14, s. 103-118.

Cygan J.,Aspects of English syllable structure, Wroclaw 1971.

Cygan J., Tense and Aspect in English and Slavic, „Anglica Wratislaviensia” 1972, t. 2, s. 5-11.

Cygan J., Interrogation in English, Wroclaw 1973.

Cygan J., Problems of Grammar and Semantics”, cz.1-2, „AnglicaWratislaviensia” 1974, s. 5-26.

Cygan J., Miejsce gramatyki w opisie języka, „Języki Obce w Szkole” 1975, nr 4, s. 200-2006.

Cygan J., Strukturalne podstawy gramatyki angielskiej, Warszawa 1976.

Cygan J., Cechy dystynktywne w fonetyce kontrastywnej, „Studia Linguistica” 1978, t. 4, s. 3-17.

Cygan J., The Unit Group Taxonomic English Grammar of the London School, „Anglica Wratislaviensia” 1981, t. 8, s. 11-20.

Cygan J., Fleksja przymiotnika angielskiego, „Języki Obce w Szkole” 1982, nr 2, s. 67-72.

Cygan J., Prawo Lachmanna a teoretyczna fonologia, „Eos” 1986, nr 1, s. 121-127.

Cygan J.,Język angielski na tle porównawczym: komentarz historyczny do wybranych zagadnień fonologii i morfologii, Wrocław 1990.

Cygan J., Podstawowe zasady strukturalnego opisu miejsca akcentu (na przykładzie wybranych języków indoeuropejskich), „Studia Linguistica” 1991, t. 14, s. 3-18.

Cygan J., On the German Element in the Polish Dialect of Lwów, „Acta Unversitatis Wratislaviensis. Studia Neerlandica et Germanica” 1992, nr, 1356, s. 51-63.

Cygan J., Osiągnięcia nauki polskiej miasta Lwowa w latach 1918-1945: językoznawstwo indoeuropejskie, „Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego. Seria A” 1994, t. 49, s. 101-109.

Cygan J., Kod genetyczny a kod językowy: problem izomorfizmu, „Studia Linguistica” 1996, t. 17, s. 45-56.

Cygan J., Uwagi o akcencie łacińskim, greckim i polskim, „Classica Wratislaviensia” 1996, t. 20, s. 179-185.

Cygan J., Z dziejów wrocławskiej anglistyki, Wrocław 2002.

Cygan J., Papers in languages and linguistics : selected writings published in English and Polish, Wroclaw 2007.

Bibliografia przedmiotowa

Anglistyka wrocławska wczoraj i dziś, red. A. Michońska-Stadnik, Wroclaw 2003.

Festrschrift for ProfessorIan Cygan on the Occasion of His 70th Birthday, red. M. Post, Wrocław 1999.

Prof. dr hab. Jan Cygan. Wspomnienie o Profesorze, [W:] https://sjo.pwr.edu.pl/fcp/BGBUTODtYP0c5WRc5HApeDRZIBzo5CBA/_users/code_cE14VPxYXPVI8ShEqTVcBE0MAXS0oGEMSBQ/aktualnosci/wspomnienieprofjancygan.pdf, [dostęp: 16.05.2023 r.].

Studies in Memory of Jan Cygan, red. M. Garcarz, E. Kębłowska-Ławniczak, A.Michońska-Stadnik, B. Rozwadowska, Wrocław 2022.

Uroczystość w Instytucie Filologii Angielskiej, [W:] https://uwr.edu.pl/uroczystosc-w-instytucie-filologii-angielskiej/, [dostęp: 16.05.2023 r.].

Cygan Jan, Papers in Languages and Linguistics. Selected Writings Published in Polish and English, Wrocław 2007 [wybór prac J. Cygana] .

[M. Post., In memoriam: prof. Jan Cygan | Uniwersytet Wrocławski, http: old.uni.wroc.pl, dostęp: 16.05.2023 r.].

Autor hasła

Maria Kalczyńska