Jan Łopuszański

ur. 21.10.1923 we Lwowie, zm. 8.04. 2008 we Wrocławiu, długoletni dyrektor Instytutu Fizyki Teoretycznej UWr, pedagog, redaktor.

Imię i nazwisko	Jan Łopuszański
Data i miejsce urodzenia	21.10.1923, Lwów
Data i miejsce śmierci	8.04.2008, Wrocław
Zawód	pracownik akademicki, fizyk

Urodził się we Lwowie jako syn Władysława i Wandy z domu Kuźmicz. Edukację rozpoczął w prywatnej szkole Jana Niemca, kontynuował następnie w IV Gimnazjum i IX Gimnazjum. Po wybuchu II wojny światowej i rozpoczęciu okupacji sowieckiej uczęszczał do dziesięcioletniej szkoły. 7.02. 1941 r. został aresztowany. W czasie rozprawy 13.06.1941 r. został skazany na dziesięć lat więzienia. Nie został wywieziony w głąb ZSRR ponieważ 23.06. 1941 r. wkroczyła do Lwowa armia niemiecka. Uciekł z więzienia i podjął pracę w Instytucie Weigla jako karmiciel wszy. Kontynuował też naukę uczęszczając na tajne komplety. Edukacja zakończyła się uzyskaniem świadectwa dojrzałości, które zweryfikowała pozytywnie specjalna komisja przy Kuratorium Okręgów Szkolnych. W czasie ponownej okupacji sowieckiej rozpoczął studia na Wydziale Drogowo-Wodnym Politechniki Lwowskiej.

W 1945 roku wyjechał do Wrocławia, gdzie zachęcony przez prof. dr. Stanisława Lorię, zapisał się na Wydział Matematyczno-Fizyczno-Chemiczny Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej. Zajęcia rozpoczęły się w połowie listopada 1945 r. Jednocześnie od 1.12. do 31 12. 1945 r. pracował jako wolontariusz w Katedrze Fizyki Doświadczalnej. Od października 1946 r. był regularnym pracownikiem naukowym i przeszedł na Uniwersytecie Wrocławskim w Instytucie Fizyki UWr wszystkie szczeble kariery naukowej. Praca magisterska “Rozwiązanie równania Thomasa Fermiego dla molekuł o symetrii osiowej” została oceniona bardzo dobrze i wydana drukiem.

Po ukończeniu studiów Łopuszański otrzymał nominację na młodszego asystenta przy Katedrze Fizyki Teoretycznej na okres od 1.09. 1950 r. do 31. 08. 1951 r. Pracował następnie od 1.01. 1951 jako starszy asystent w Katedrze Fizyki Teoretycznej. W tej placówce w latach 1953-1956 był adiunktem. 15.12. 1956 r. Centralna Komisja Kwalifikacyjna podjęła uchwałę o nadanie mu tytułu docenta, a 23.03.1959 r. został profesorem nadzwyczajnym. 1.09. 1960 r. nastąpiło przeniesienie Łopuszańskiego z Katedry Fizyki Teoretycznej do Katedry Fizyki Statystycznej. Rok później został kierownikiem tej placówki. Funkcję tę pełnił do 1965 r. 24.04.1966.

Uchwałą Rady Państwa z dnia 28 grudnia 1968 r. otrzymał tytuł profesora zwyczajnego. 2.09. 1969 roku po reorganizacji Uniwersytetu Wrocławskiego objął stanowisko kierownika Zakładu Metod Matematycznych Fizyki i pełnił je do przejścia na emeryturę w 1994 r. 17.07. 1970 roku otrzymał także nominację na stanowisko Dyrektora Instytutu Fizyki Teoretycznej. Funkcję tę piastował do 31.08. 1984 roku. Po 1956 roku i odbyciu licznych staży naukowych zainteresował się kwantową teorią pola i dołączył do grona naukowców rozwijających tę dziedzinę. Problematyka zainteresowań badawczych Łopuszańskiego dotyczyła także teorii pola kwantowego a w szczególności jego aksjomatycznej i matematycznej struktury, statystycznych metod teorii kaskad kosmicznych, zagadnień statystycznych fizyki.

Przez cały okres swojej działalności Łopuszański zajmował się również dydaktyką. Był promotorem szesnastu prac magisterskich, dwóch doktoratów oraz opiekunem pięciu habilitacji. Pełnił funkcje prodziekana Wydziału Mat-Fiz-Chem (1957-1958), oraz dziekana Wydziału Mat-Fiz-Chem (1962-1964). W latach 1954 -1968 pracował także w Instytucie Niskich Temperatur PAN na teorią pola kwantowego. Od 1976 roku był członkiem korespondentem PAN, od 1986 członkiem rzeczywistym PAN, Polskiego Towarzystwa Fizycznego, Polskiego Towarzystwa Matematycznego, Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego oraz American Physical Society. Został odznaczony m.in.: Medalem 10-lecia PRL (1954), Odznaką XV-Lecia Wyzwolenia Dolnego Śląska (1960), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1965), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1991) oraz Nagrodą Ministra Edukacji Narodowej (1994).

Był żonaty z Barbarą z domu Pidek, następnie z Barbarą zd. Zasłonka.

Zmarł 30 kwietnia 2008 roku i został pochowany na cmentarzu św. Rodziny (ul. Smętna)

Bibliografia podmiotowa

Jan Łopuszański, Wstęp do aksjomatycznej teorii pola kwantowego, Wrocław 1964

Jan Łopuszański, O symetrii w kwantowej teorii pola, Wrocław 1983

Jan Łopuszański, Rachunek Spinorów, Warszawa 1985

Bibliografia przedmiotowa

Archiwum Uniwersytetu Wrocławskiego, Akta personalne prof. Jana Łopuszańskiego, sygn.. 368/4464

Jan Łopuszański (w:) Album dwudziestolecia Uniwersytetu Wrocławskiego im. Bolesława Bieruta we Wrocławiu (1945-1965), sygn. 0734/I, s. 629

Rozmowa z Janem Łopuszańskim profesorem fizyki teoretycznej Uniwersytetu Wrocławskiego (w:) Studia i Materiały z Dziejów Uniwersytetu Wrocławskiego, t.5 (2004), s.201 -246.

Autor hasła

Halina Okólska