Jadwiga Andrzejewska

z domu Żamojta, ur. 20.11.1923 r. w Dąbrowie w powiecie oszmiańskim, w województwie wileńskim (obecnie na Białorusi), zm. 21.01. 2010r. we Wrocławiu -  pedagog, bibliotekoznawca, nauczyciel akademicki.

Imię i nazwisko	Jadwiga Andrzejewska
Data i miejsce urodzenia	20.11.1923, Dąbrowa
Data i miejsce śmierci	21.01.2010, Wrocław
Zawód	nauczycielka akademicka

Jadwiga Andrzejewska pochodziła z rodziny inteligenckiej. Jej rodzice Piotr i Jadwiga byli właścicielami ziemskimi. W ich domu mieściła się czteroklasowa szkoła, w której Jadwiga rozpoczęła swoją edukacje. Była zdolnym dzieckiem, jeszcze przed pójściem do szkoły  nauczyła się czytać, czemu sprzyjała atmosfera domu rodzinnego oraz zainteresowanie książką. Rodzice widząc jej zapał do nauki, posłali ją do szkoły powszechnej w Oszmianie. Po jej ukończeniu, od czasu wybuchu II wojny światowej w 1939 r. kontynuowała naukę  w  gimnazjum, które zamieniono wówczas na białoruską dziesięcioletnią szkołę średnią. Uczyła się tam języka rosyjskiego oraz poznawała dzieła najwybitniejszych klasyków rosyjskiej literatury. W latach 1941-1944, podczas okupacji niemieckiej, samodzielnie kontynuowała naukę na poziomie programu gimnazjum i liceum, korzystając z podręczników pochodzących ze składowisk zlikwidowanych przez władze sowieckie bibliotek. W czerwcu 1944 r. zdała egzamin maturalny przed tajną komisją złożoną z przedwojennych polskich profesorów. Następnie, w latach 1944–1945 podjęła prace  w Oszmianie jako sekretarka i bibliotekarka w tamtejszej szkole średniej, a w latach 1945–1946 - jako kierowniczka referatu szacunkowego w Urzędzie Pełnomocnika Rzeczypospolitej Polskiej ds. Ewakuacji. W ramach tej instytucji wyjechała na Zachód, do nowej Polski. Już w 1946 r. rozpoczęła studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Interesowała się szczególnie naukami  filologicznymi, należała do wyróżniających się seminarzystów – polonistów, wybitnego mickiewiczologa prof. Konrada Górskiego (1895-1990). W czasie studiów pracowała  jako nauczycielka w szkołach powszechnych i średnich w Toruniu oraz w Chełmży, Inowrocławiu i Bydgoszczy.

W 1952 r. uzyskała dyplom magistra filologii polskiej. Dzięki doskonałym wynikom w nauce zaproponowano jej pozostanie na Uczelni.

„Całą noc biłam się z myślami — mówiła w jednym z wywiadów — zostać w szkole, w której polubiłam pracę z młodzieżą , czy wybrać na całe życie ślęczenie nad analizami utworów literackich? Zwyciężyła pierwsza opcja: praca wychowawcza, praca pozalekcyjna. Uważałam, że skoro mnie się udało wydostać z ciemnej analfabetycznej wsi, to moim obowiązkiem jest wprowadzić młodzież ze wsi i małych miasteczek w świat wysokiej kultury — teatru, muzeów, koncertów”
Z. Gaca-Dąbrowska, Jadwiga Andrzejewska (20 XI 1923-24 I 2010), „Roczniki Biblioteczne” 2010, nr 54,s.270-275

Zdecydowała się jednak wyjechać do Gdańska, aby oddać się pracy w oświacie, co było jej  ulubionym zajęciem. Początkowo, w latach 1952-1960, była zatrudniona jako polonistka  w Liceum Pedagogicznym w Gdańsku-Oliwie, a od 1957 r. także na etacie bibliotekarki. Od 1960 do 1963 r. wykładała przedmioty polonistyczne oraz opiekowała się biblioteką w Zaocznym Studium Nauczycielskim w Gdańsku. W 1960 r. uzyskała pełne kwalifikacje do pracy w bibliotece.

W 1952 r. założyła rodzinę,  wyszła za mąż za Bernarda Andrzejewskiego, absolwenta Politechniki Gdańskiej, w małżeństwie miała dwoje dzieci: córkę Hannę (1953-) oraz syna Marka (1956-). Po przeniesieniu służbowym męża do Wrocławia, rodzina przeprowadziła się na Dolny Śląsk. We Wrocławiu w latach 1963-1971 podjęła pracę w I Studium Nauczycielskim, przez rok - jako bibliotekarka, potem polonistka. Następnie w latach 1972–1975 wykładała przedmioty bibliotekarskie w Wyższym Studium Nauczycielskim Uniwersytetu Wrocławskiego. Od 1967 r. uczeszczała na seminarium doktoranckie w Instytucie Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego. W 1972 r. obroniła rozprawę doktorską na temat:  Kultura czytelnicza nauczycieli szkoły podstawowej, napisaną pod kierunkiem prof. Antoniego Knota (osobne hasło).

„Wnioski z badań ukazywały w tak ciemnych barwach poziom czytelniczej kultury nauczycieli, że rozprawa w skróconej wersji wydana została w 1976 r. z nadrukiem „Do użytku wewnętrznego”. Dr Andrzejewska nadmienia, że „cenzura PRL zakazała rozpowszechniania jej w handlu księgarskim”
Z. Gaca-Dąbrowska, Jadwiga Andrzejewska (20 XI 1923-24 I 2010), „Roczniki Biblioteczne” 2010, nr 54,s.270-275

W 1974 r. została zatrudniona na  etacie adiunkta w Instytucie Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego. Dała się poznać jako znakomity dydaktyk i teoretyk bibliotekarstwa oświatowego. Dzięki jej zaangażowaniu została utworzona specjalizacja „Biblioteki szkolne i pedagogiczne” na studiach stacjonarnych, zaocznych i podyplomowych. Kierunek cieszył się dużym zainteresowaniem wśród studentów oraz nauczycieli i bibliotekarzy szkolnych. W kolejnych latach,1978–1984 pełniła funkcję kierownika Zakładu Historii i Socjologii Książki w Instytucie Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego. Wypromowała w tym czasie 74 magistrów bibliotekoznawstwa. Jednocześnie pracowała na 1/2 etatu w Instytucie Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych (1977–1984) i na 1/4 etatu w Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej (1999–2000), zajmowała się m.in. szkoleniami pracowników.   

W 1989 r. przeszła na  emeryturę, utrzymując kontakt z Uczelnią. W różnym wymiarze godzin pracowała w Instytucie Bibliotekoznawstwa oraz prowadziła  zajęcia na kursach dla bibliotekarzy szkolnych. Praca dydaktyczna była dla niej zawsze bardzo ważna.

W swoich badaniach koncentrowała się na rozwoju kultury czytelniczej uczniów oraz nauczycieli. Jest autorką ponad 150 publikacji, w tym książek, artykułów, recenzji, itp.

Dwutomowy podręcznik Bibliotekarstwo szkolne. Teoria i praktyka uhonorowany został Nagrodą Naukową Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich  im. Adama Łysakowskiego.

Opracowywała także programy studiów i przewodniki metodyczne dla studentów kierunków bibliologicznych. Wyniki swoich badań zamieszczała m. in. w fachowych czasopismach: „Biblioteka w Szkole” oraz „Nowe w Szkole”. Współpracowała z resortami nauki i szkolnictwa wyższego oraz oświaty i wychowania. Tworzyła  projekty organizacyjne i dydaktyczne przede wszystkim pracy bibliotek szkolnych.

Wygłosiła ponad 270 odczytów w około 100 miastach Polski.

„Jej działalność prelegencka budziła podziw. Nawet w podeszłym już wieku nie wahała się podróżować z jednego krańca Polski na drugi, aby sprostać wystosowanym w tym samym czasie zaproszeniom i zapotrzebowaniu na jej wystąpienia”
Z. Gaca- Dąbrowska, Jadwiga Andrzejewska (20 XI 1923-24 I 2010), „Roczniki Biblioteczne” 2010, nr 54,s.270-275

Była także autorką haseł zamieszczonych w Wielkiej Encyklopedii PWN: czytelnictwo, medioteka, mediateka oraz biblioteki szkolne.

Członek: Związku Nauczycielstwa Polskiego (1947–1980), PZPR (1955-1981),  Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich (1975–1983), w którym pełniła funkcję przewodniczącej Sekcji Bibliotek Szkolnych i Pedagogicznych we wrocławskim Zarządzie Okręgu. Od 1979 r. współpracowała z Ministerstwem Oświaty i Wychowania, Departamentem Organizacji Badań i Prognoz Oświatowych w przygotowaniu koncepcji biblioteki w reformowanej szkole. Brała udział jako członek w posiedzeniach Państwowej Komisji Egzaminów Kwalifikacyjnych dla bibliotekarzy (1978–1991) oraz należała do członków komitetu redakcyjnego „Poradnika Bibliotekarza” (1990–2000). Od 1981 r. należała do grona ekspertów Zespołu Problemowego ds. Bibliotek przy Krajowej Sekcji Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność”, brała udział w spotkaniach z Sejmową Komisją Oświaty, uczestniczyła także w zebraniach roboczych w Poznaniu i w Warszawie.

Odznaczona:

• Srebrnym Krzyżem Zasługi (1953),
• Złotym Krzyżem Zasługi (1968),
• Złotą Honorową Odznaką Związku Młodzieży Polskiej (969),
• Medalem Legnickiego Tow. Przyjaciół Nauk (1977),
• Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury" (1978),
• dwukrotnie Nagrodą III stopnia Ministra Szkolnictwa Wyższego i Techniki  (1979, 1982),
• Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1983),
• Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1993),
• Złotą Honorową Odznaką Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich (1995),
• Złotą Odznaką „Zasłużony dla Województwa Wrocławskiego i Miasta Wrocław” (1980),
• Nagrodą Naukową Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich im. Adama Łysakowskiego (1996).
• Otrzymała tytuł „Honorowego Członka Towarzystwa Nauczycieli Bibliotekarzy Szkół Polskich” (2002).

Pochowana na cmentarzu Świętej Rodziny w dzielnicy Sępólno we Wrocławiu.

Bibliografia podmiotowa (wybór)

Andrzejewska J., Pojęcie kultury czytelniczej. Przegląd literatury i propozycja definicji funkcjonalnej, "Roczniki Biblioteczne" 1973, R. 17 z. 1/2 s. 397-415.

Andrzejewska J., Plan pracy biblioteki szkolnej, „Poradnik Bibliotekarza" 1974, R. 26, nr ½, s. 26-33.

Andrzejewska J., Aktywność czytelnicza uczniów starszych klas szkoły podstawowej w środowisku wielkomiejskim, „Roczniki Biblioteczne" 1975, R. 19 z. ¾, s. 705-723.

Andrzejewska J., Jak oceniać stan czytelnictwa w szkole, „Poradnik Bibliotekarza" 1975, R. 27, nr 11/12, s. 274-280.

Andrzejewska J., Biblioteki szkolne w perspektywie powszechnej szkoły średniej, „Roczniki Biblioteczne" 1977, R. 21, z. ½, s. 391-425.

Andrzejewska J.,  Kultura czytelnicza nauczycieli szkoły podstawowej, Warszawa  1976.

Andrzejewska J., Model biblioteki dziesięcioletniej szkoły średniej, Wrocław, 1979.

Andrzejewska J., Biblioteki szkolne w perspektywie powszechnej szkoły średniej, [W:] Podstawy bibliotekoznawstwa i informacji naukowej, red. K. Bednarska-Ruszajowa, M. Kocójowa, W. Pindlowa, Kraków 1980, s. 144-156.

Andrzejewska J., Biblioteki szkolne i pedagogiczne. Przewodnik metodyczny dla studentów bibliotekoznawstwa i informacji naukowej, Wrocław 1981, wyd. 2: 1984, wyd. 3: 1986.

Andrzejewska J., Koncepcja przysposobienia czytelniczego i informacyjnego w świetle projektu programu pracy biblioteki szkolnej,  „Polonistyka" 1982,  R. 35, nr 5, s. 387-395.

Andrzejewska J., Wybrane zagadnienia czytelnictwa, [W:] Czytelnictwo - bibliotekoznawstwo - informacja naukowa, red. nauk. J. Szocki,  Warszawa 1982, s. 27-45.

Andrzejewska J., Przysposobienie czytelnicze i informacyjne. Program liceum ogólnokształcącego i technikum, Warszawa 1985.

Andrzejewska J., Badania czytelnictwa w Polsce do 1939 r., „Studia o Książce" 1986, T. 16, s. 73-139.

Andrzejewska J., System edukacji czytelniczej i informacyjnej w szkole,  „Bibliotekarz" 1988, nr 10/11, s. 3-14.

Andrzejewska J., Kultura czytelnicza jednostki jako program edukacji czytelniczej i przedmiot badań, „Studia o Książce" 1989,  T. 18, s. 23-63.

Andrzejewska J., Przysposobienie czytelnicze i informacyjne w szkołach ponadpodstawowych. Wzory tablic i foliogramów, Warszawa 1990.  

Andrzejewska J., Metodyka pracy biblioteki szkolnej i pedagogicznej. Przewodnik metodyczny dla studentów bibliotekoznawstwa i informacji naukowej, Wrocław 1991.  

Andrzejewska J., Kształcenie bibliotekarzy szkolnych w Polsce. Przeszłość, stan obecny, propozycje, [W:]  Kształcenie bibliotekarzy szkolnych, red. J. Jarowiecki,  Kraków 1990, s. 9-29. Uwagi: zob. też 490

Andrzejewska J., Technika czytania uczniów młodszych klas szkoły podstawowej, „Acta Universitatis Wratislaviensis" no 1726. "Bibliotekoznawstwo" 1995, T. 19, s. 145-163.

Andrzejewska J., Bibliotekarstwo szkolne, teoria i praktyka. T. 1, Organizacja biblioteki. T. 2, Praca pedagogiczna biblioteki, Warszawa 1996 .

Andrzejewska J., Ewolucja roli biblioteki szkolnej w dydaktyce, „Nowe w Szkole”1997/98, nr 4, s. 9-10.

Więcej: http://www.ibi.uni.wroc.pl/wp-content/uploads/2016/09/b1.htm [dostęp: 19.03.2023 r.].

Bibliografia przedmiotowa

Gaca-Dąbrowska Z., Jadwiga Andrzejewska (20 XI 1923-24 I 2010), „Roczniki Biblioteczne” 2010, s. 270-275.

Miodek T., Jadwiga Andrzejewska (1923-2010), [W:] Teoretycy i praktycy polskiego bibliotekarstwa, Warszawa 2012, s. 7-16. (Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych, t. 12).

Rusińska-Giertych H., Andrzejewska Jadwiga,  [W:] Słownik pracowników książki polskiej, Suplement III, Warszawa  2010, s. 9-10.

10 rocznica śmierci Jadwigi Andrzejewskiej,

http://www.sbp.pl/artykul/?cid=22046 [dostęp:19.03.2023 r.].

Autor hasła

Maria Kalczyńska