Hipolit Fajkosz

ur. 26.07.1912 r. w Czortkowie, woj. tarnopolskie (obecnie Ukraina), zm. 04.05.2002 r. w Jeleniej Górze – inżynier elektroenergetyk, budowniczy elektrowni Turów.

Imię i nazwisko	Hipolit Franciszek Fajkosz
Data i miejsce urodzenia	26.07.1912, Czortków
Data i miejsce śmierci	04.05.2002, Jelenia Góra
Zawód	inżynier elektroenergetyk

Hipolit Fajkosz urodził się w Czortkowie, niedługo potem jego rodzice przenieśli się do Krynicy, a następnie do Zakopanego. W Krynicy Hipolit rozpoczął naukę szkolną. Kolejnym miejscem zamieszkania była Kołomyja. Fajkoszowie zamieszkali w budynku obok ratusza, pod ich oknami, jeździły pociągi z cysternami wożącymi ropę naftową z kopalni w Słobodzie Rongurskiej. W Kołomyi Hipolit kontynuował naukę w 4-tej klasie gimnazjum klasycznego (humanistycznego). Tu w 1930 r. po ukończeniu 8. klasy zdał maturę i rozpoczął studia na Politechnice Lwowskiej na Oddziale Elektrotechnicznym Wydziału Mechanicznego. Kiedy w 1994 r. obchodzono 150 lecie najstarszej polskiej politechniki nazwano ją Macierzą Polskich Politechnik, bowiem kształciła kadry dla wszystkich polskich politechnik powstałych po II wojnie, a przede wszystkim dla Politechniki Śląskiej w Gliwicach, Politechniki Wrocławskiej, Politechniki Gdańskiej, Politechniki Krakowskiej, Akademii Górniczo - Hutniczej w Krakowie, Akademii Rolniczej we Wrocławiu i innych pozostałych uczelni technicznych. Studia były okresem beztroskiego życia, wypełnionego wieloma przyjemnościami, jak turystyka, wyprawy narciarskie, itp. Wśród studentów lwowskich było wielu czołowych narciarzy, reprezentantów krajowych i międzynarodowych zawodów sportowych. Hipolit startował początkowo w barwach klubu „Czarni Lwów", słynnego polskiego klubu piłkarskiego (1903-1939), z sekcjami: hokeja na lodzie, lekkoatletyczną, narciarską, tenisa ziemnego i bokserską. W latach międzywojennych H.F. był także członkiem Sekcji Narciarskiej Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (SNPTT) we Lwowie. Został mistrzem okręgu lwowskiego w zjazdach zimowych. Brał też udział w reprezentacji Polski w akademickich rozgrywkach narciarskich Polska - Niemcy w Zakopanem. Po skończeniu studiów z dyplomem mgr inż. Politechniki Lwowskiej w czerwcu 1938 r. H. F. odbył obowiązkową służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Łączności w Zegrzu koło Warszawy. Następnie jako plutonowy został wysłany na praktykę do 11 Karpackiej Dywizji Piechoty w Stanisławowie. W sierpniu 1939 r. z rozkazu dowództwa Pułku Radiotelegraficznego oddziału łączności Wojska Polskiego II RP, otrzymał przydział służbowy na stanowisko dowódcy radiostacji w 163 pp w 36 DP. Walczył w rejonie Iłży, w powiecie radomskim, 11 września 1939 r. dostał się do niewoli niemieckiej. Początkowo przebywał w Stalagu II A w Neubrandenburgu (Meklemburgia-Pomorze Przednie), a później w Oflagu II C w Woldenbergu (obecnie Dobiegniew, woj. lubuskie).

W czasie niewoli zajmował się tłumaczeniem korespondencji prowadzonej przez jeniecki Komitet Imprez Artystycznych (KIA) z komendanturą obozu, oraz z niemieckim organem wywiadu i kontrwywiadu wojskowego - Abwehrą. Przekładał także w ramach KIA sztuki teatralne oraz inne dokumenty z wydarzeń kulturalnych. W oflagu działał teatr oraz prowadzono zajęcia sportowe. Niemcy żądali przekazywania im streszczeń sztuk dramatycznych, jako warunek wydania zezwolenia na ich wystawienie.

Jednym z zajęć w obozie była rekreacja sportowa. Działały tu specjalne kluby: „Orlę" Warszawa, „Warta" Poznań, „Wawel" Kraków, „Kresy" Wilno i klub dla żołnierzy szeregowych „Skra".

Po wyzwoleniu z obozu przez Armie Czerwoną, w marcu 1945 r. H. F. udał się do Zakopanego, gdzie odnalazł swoją rodzinę. Odcinek od Nowego Targu do Zakopanego przebył na piechotę. W czerwcu 1945 r. wyruszył ze swoim szkolnym przyjacielem ze Lwowa Staszkiem Bialikiewiczem (1905-1982) znanym mistrzem sportów zimowych i jego żoną Krystyną, córką znanego malarza Kazimierza Sichulskiego na Ziemie Odzyskane. Przybyli do zrujnowanego Wrocławia, w którym wojsko sowieckie paliło ocalałe obiekty. H.F. podjął pracę w Grupie Operacyjnej, powołanej przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów, jako kierownik transportu. Wypisywał po rosyjsku tzw. „komandirowki" (pozwolenia na wyjazd) dla członków Grupy delegowanych do miejscowości Dolnego Śląska w celu przejmowania obiektów, ratowania ich przed dewastacją i kradzieżami.

1 czerwca 1945 r. zostało utworzone Zjednoczenie Energetyki Okręgu Dolnośląskiego z siedzibą w Legnicy. Dowództwo wojsk sowieckich, stacjonujące w Legnicy nie wyraziło zgody na działanie tego typu instytucji na „swoim" terenie. W tej sytuacji Jelenia Góra została wybrana na nową siedzibę Zjednoczenia.

H. F. po spotkaniu kolegi z Politechniki Lwowskiej Tadka Winiarskiego, dowiedział się o organizowaniu się Zjednoczenia Energetyki Okręgu Dolnośląskiego w Jeleniej Górze. Podjął decyzję o osiedleniu się i podjęcia pracy w tym rejonie. Pierwszym naczelnym dyrektorem Zjednoczenia został prof. Jerzy Skowroński z Humania (1901-1986), a naczelnym inżynierem znany polarnik i pisarz inż. Czesław Centkiewicz (1904-1996). Nieliczna grupa energetyków zajęła się przejmowaniem obiektów energetycznych, ich remontami, odbudową i uruchamianiem.

Jelenia Góra nie miała zbyt wielu zniszczeń wojennych, bowiem front zatrzymał się na linii Bolesławiec - Lwówek - Lubań – Zgorzelec, na północ od tej linii sieć energetyczna była zniszczona. H.F. początkowo pracował w Dyrekcji Zjednoczenia na stanowisku kierownika Działu Ogólnotechnicznego, a gdy Zjednoczenie przeniesiono do Wrocławia został kierownikiem Działu Inwestycji i Remontów ówczesnego Podokręgu Jelenia Góra. Gdy utworzono Zakład Energetyczny Jelenia Góra, zajął stanowisko kierownika Działu Sieci, a następnie Głównego Inżyniera.

W 1958 r. podjęta został państwowa decyzja o wykorzystaniu bogatych zasobów węgla brunatnego w rejonie Bogatyni i budowy Kombinatu Górniczo - Energetycznego Turów: kopalni węgla brunatnego i elektrowni cieplnej (na terenie Zakładu Energetycznego Jelenia Góra). Jednocześnie rozpoczęła się budowa węzła energetycznego Mikułowa - stacji 400/220/110 kV oraz linii wyprowadzających energię o tych napięciach z elektrowni Turów i przesyłających ją w głąb kraju i za granicę. Inżynier Fajkosz został mianowany Pełnomocnikiem Dyrektora Zakładu do spraw stacji Mikułowa.

W Historii Energetyki Dolnośląskiej, opracowanej przez Stowarzyszenie Elektryków Polskich we Wrocławiu w 1989 r. możemy przeczytać:

Należy tu wspomnieć o roli, jaką odegrał pracownik ZE Jelenia Góra, pionier energetyki dolnośląskiej, inż. Hipolit Fajkosz. Władał on biegle językami francuskim, angielskim i niemieckim, dzięki czemu był nieocenionym łącznikiem między specjalistami zagranicznego fabrycznego nadzoru przy montażu i uruchamianiu nowej aparatury, a załogą budującego rozdzielnię „Elbudu - Katowice" oraz ekipami rozruchowymi i eksploatacyjno - ruchowymi, przejmującymi nowe urządzenia. Inż. Fajkosz poświęcił Mikułowej niezliczoną liczbę godzin i nadgodzin pracy. Uczestniczył we wszystkich odbiorach i uruchomieniach budowanej Mikułowej. Był pełnomocnikiem dyrektora Zakładu Energetycznego Jelenia Góra do budowy Mikułowej. Dzięki niemu obiekt ten został sprawnie przejęty z inwestycji i wprowadzony do ruchu. Za całokształt pracy w Zakładzie Energetycznym, ze szczególnym uwzględnieniem budowy Mikułowej, został jako pierwszy w Zakładzie Energetycznym Jelenia Góra odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia PRL. Wkrótce po uruchomieniu, Mikułowa stała się największym tego typu obiektem w polskiej energetyce. Do dnia dzisiejszego ściąga liczne wycieczki specjalistów krajowych i zagranicznych, uczniów szkół technicznych i pracowników energetyki. [s. 154-156].

Budowa elektrowni Turów /ówcześnie największej w Polsce i największej w Europie oraz stacji Mikułowa, gdzie po raz pierwszy w Polsce wprowadzone zostało napięcie 400 kV, została zakończona w 1971 r. .

W Jeleniej Górze H. F. założył rodzinę, tu urodzili się jego synowie Jacek i Piotr.

1 kwietnia 1979 r. H. Fajkosz przeszedł na emeryturę.

W czasie obchodów 50. Energetyki Jeleniogórskiej w 1995 r. H. F. został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta.

Pochowany w Jeleniej Górze.

Bibliografia przedmiotowa

[b.a], Hipolit Franciszek Fajkosz, „Semper Fidelis” 2000, nr 5(58), s. 45-47.

Banach F., Życie jeńców polskich w obozie Woldenberg 1940–1945, Dobiegniew–Warszawa 1996.

Historii Energetyki Dolnośląskiej, oprac. Stowarzyszenie Elektryków Polskich, Wrocław 1989.

https://odlwowadojeleniejgory.pl.tl/Lwowskie-Sylwetki-Jeleniog%F3rzan.htm, dostęp: wrzesień 2023 r.

Autor hasła

Jerzy Hubicki, Maria Kalczyńska.