Faustyn Kulczycki

ur. 15.02.1894 r. w Seredyni na Wołyniu (obecnie Ukraina), zm. 19.01.1960 r. w Warszawie – dyrygent, pedagog, kompozytor, rektor Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach.

Imię i nazwisko	Faustyn Kulczycki
Data i miejsce urodzenia	15.02.1894, Seredyna
Data i miejsce śmierci	19.01.1960, Warszawa
Zawód	dyrygent, pedagog, kompozytor, pracownik akademicki

Faustyn Kulczycki wychowywał się w rodzinie ziemiańskiej. Jego prapradziadek – Jerzy Kulczycki był szlachcicem walczącym w szeregach wojsk króla Jana III Sobieskiego. Tradycje szlacheckie były niezwykle ważne w domu rodzinnym, gdzie spędzał dzieciństwo. W tym okresie w okolicy stacjonowały wojska rosyjskie, posiadające własną orkiestrę, której występy niezwykle fascynowały chłopca. Osobą która odkryła zdolności muzyczne F.K. oraz umożliwiła kształcenie w tym kierunku był Jan Karetnikow – kapelmistrz, którego F.K. poprosił o przyjęcie do orkiestry. Brak wsparcia dla muzycznych aspiracji syna ze strony konserwatywnych rodziców poskutkował ucieczką z domu.

Jan Karetnikow pomógł 13-letniemu wówczas chłopcu, uczył go podstawowych zasad muzyki oraz gry na klarnecie. Dzięki niemu F.K. rozpoczął w 1908 r. naukę w Konserwatorium w Kijowie. W 1912 r. kontynuował edukację w Instytucie Muzycznym w Warszawy w klasie klarnetu Stanisława Lessera. Wybuch I wojny światowej i mobilizacja wojskowa przerwała studia. W okresie czynnej służby wojskowej F.K. poznał Walerię Raczkowską-Litwinowicz z którą wziął ślub w 1917 r. Po zakończeniu I wojny światowej kontynuował naukę w kijowskim Konserwatorium Muzycznym. W 1919 r. urodziła się jego córka Renata, a rok później F.K. wraz z rodziną przeniósł się na stałe do Warszawy. Tam w latach 1921–1924 studiował w Państwowym Konserwatorium Muzycznym, gdzie dyrygentury uczył go Emil Młynarski, Henryk Melcer i Stanisław Kazura, kompozycji Roman Statkowski, a gry na klarnecie Walenty Schnapper. Po uzyskaniu dyplomu w 1924 r. wyjechał do Lublina. Przez pięć lat zajmował się organizacją tamtejszego życia muzycznego. Był kapelmistrzem wojskowym, współzałożycielem, dyrektorem i dyrygentem tamtejszego Towarzystwa Filharmonicznego (1924–1929), dyrygentem orkiestry Wielkiego Teatru Miejskiego oraz nauczycielem w Szkole Muzycznej im. St. Moniuszki. W 1928 r. zorganizował i prowadził przez rok Towarzystwo Śpiewacze „Echo”.

Działalność F.K. w Lublinie zakończyła się w 1929 r. wraz z przyjazdem na Śląsk i objęciem stanowiska profesora przedmiotów teoretycznych i dyrygentury w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Katowicach. W latach 1930–1934 był komendantem powstałej z jego inicjatywy i działającej przy Konserwatorium Wojskowej Szkoły Muzycznej – jedynej tego typu placówce w Europie. W 1933 r. został powołany na stanowisko dyrektora Konserwatorium, które prowadził aż do wybuchu II wojny światowej. Niemniej ważnym aspektem działalności F.K. w tym okresie była dyrygentura. Aktywnie udzielał się jako dyrygent licznych koncertów symfonicznych, organizowanych przez Konserwatorium i Wojskową Szkołę Muzyczną. Jako dyrektor artystyczny Towarzystwa Muzycznego w Katowicach założył orkiestrę tego towarzystwa, z którą prowadził regularne koncerty, przyczyniając się do rozwoju kultury muzycznej na Śląsku. Idea upowszechniania i popularyzacji muzyki wśród szerokich rzesz społeczeństwa przyświecała F.K. także podczas komponowania. Tworzenie muzyki, często inspirowanej melodiami i tańcami ludowymi wynikało z potrzeb pedagogicznych i społecznych. Dzięki wieloletniemu doświadczeniu w prowadzeniu orkiestr wojskowych posiadał świetną znajomość właściwości instrumentów dętych, która pozwoliła mu świadomie wykorzystywać ich możliwości w swoich utworach. Kompozycje te przyczyniły się do zwiększenia literatury muzycznej dla instrumentów dętych. F.K. prowadził również ożywioną działalność publicystyczną. Redagował oraz zamieszczał swoje artykuły w czasopiśmie „Orkiestra”, a także założył miesięcznik „Śląskie Wiadomości Muzyczne”, w którym stale publikował artykuły omawiające kluczowe kwestie związane z życiem muzycznym regionu. Był też inicjatorem pierwszego w Polsce Liceum Muzycznego, które powstało w 1938 r. przy Śląskim Konserwatorium. Podczas pobytu na Śląsku udzielał się także w Towarzystwie Miłośników Dawnej Muzyki Polskiej i Towarzystwie Przyjaciół Teatru w Katowicach.

W czasie II wojny światowej przebywał w Warszawie gdzie prowadził tajne lekcje, komponował, pisał, a także opracowywał plany ustroju przyszłego szkolnictwa muzycznego. Brał również czynny udział w Powstaniu Warszawskim. Tuż po zakończeniu działań wojennych w 1945 r. F.K. wrócił do Katowic. W tym samym roku został rektorem Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej – przekształconej z Konserwatorium. Ponadto sprawował opiekę merytoryczną nad instytucjami muzycznymi województwa śląsko-opolskiego i dolnośląskiego. Stale współpracował też z Filharmonią Śląską. Chcąc na nowo rozbudzić powojenne życie muzyczne na Śląsku pomagał w organizacji oraz dyrygował koncertami organizowanymi w różnych miastach tego regionu. W 1946 r. przeniósł się do Warszawy po objęciu stanowiska dyrektora Departamentu Muzyki Ministerstwa Kultury i Sztuki. Z jego inicjatywy powstały wówczas Zjednoczone Zakłady Przemysłu Muzycznego. W 1947 r. objął klasę dyrygentury warszawskiej Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej, której był prorektorem (1947-1953). W 1953 r. na krótko wrócił jako profesor do PWSM w Katowicach. Pogarszający się stan zdrowia zmusił go do ograniczenia licznych obowiązków i wycofania się z życia muzycznego.

Odznaczony: Srebrnym Krzyżem Zasługi (1937 r.), Brązowym Medalem za długoletnią służbę (1938 r.), Złotym Krzyżem Zasługi (1946 r.), Nagrodą Muzyczną Miasta Katowice (1947 r.). Pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Bibliografia podmiotowa

Kulczycki F., Solfeggio (solfeż). Cz. I i II, Warszawa 1948.

Kulczycki F., Druciorz. Taniec śląski na wielką orkiestrę dętą, Kraków 1951.

Kulczycki F., Krzesany ratułowiański, Kraków 1951.

Kulczycki F., Mała suita polska na małą orkiestrę dętą, Warszawa 1951.

Kulczycki F., Tańce podhalańskie na średnią orkiestrę dętą, Kraków 1951.

Bibliografia przedmiotowa

Błaszczyk L. T., Dyrygenci polscy i obcy w Polsce działający w XIX i XX wieku, Kraków 1964, s. 150-151.

Leksykon polskich muzyków pedagogów urodzonych po 31 grudnia 1870 roku. pod red. K. Janczewskiej-Sołomko, Kraków 2008, s. 255-256.

Mitscha A., Komponujące Konserwatorium, „Śląskie Wiadomości Muzyczne” 1938, nr 6, s. 45-46.

Tobiszewska J., Faustyn Kulczycki – organizator życia muzycznego na Śląsku. Praca dyplomowa, Katowice 1967 [niepublikowana].

30 lat Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach, red. L. Markiewicz, Kraków 1960, s. 117-118.

XXXV lat Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach, oprac. L. Markiewicz, Katowice 1965 (Zeszyty Naukowe PWSM w Katowicach, nr 6).

Autor hasła

Ewa Mrokwa [październik 2022 r.]