Edward Tomenko
pseud. Tom; ur. 29.01.1934 r. w Czortkowie, woj. tarnopolskie (obecnie Ukraina) zm. 15.11.2021 r. w Bytomiu – rysownik, karykaturzysta, aforysta.
| Imię i nazwisko | Edward Tomenko |
| Data i miejsce urodzenia | 29.01.1934, Czortków |
| Data i miejsce śmierci | 15.11.2021, Bytom |
| Zawód | rysownik, karykaturzysta, aforysta |
Edward Tomenko był synem Pawła Tomenki (1900-1958), zegarmistrza. Dzieciństwo spędził w Czortkowie nad Seretem. Tak wspominała po latach początki swojej pracy artystycznej:
Byłem kilkuletnim chłopcem, kiedy wykonałem pierwszy rysunek, kredą na płocie domu w Czortkowie. Dostałem za niego honorarium, wypłacone przez ojca, jego ulubionym pasem. To był mój nieoficjalny debiut. Potem jeszcze wiele razy odbierałem podobną „wypłatę”, jako że byłem dzieckiem psotnym i niegrzecznym. W mojej dziecięcej główce rodziły się przeróżne figle, które w połączeniu z zamiłowaniem do rysunków mogły wskazywać, co też ze mnie w przyszłości wyrośnie, chociaż przez jakiś czas spodziewano się, że pójdę w ślady ojca i zostanę zegarmistrzem. [E. Tomenko, Ze mną nie ma żartów, Chorzów 2009, s. 4]
W jednym z wywiadów tak mówił o swoim dzieciństwie:
Oczywiście, debiutowałem w 1936 roku rysując palcem po piasku nad Seretem w rodzinnym Czortkowie. Inni łapali ryby, a ja kreśliłem znaki niczym jakiś prorok. Lat wtedy miałem niewiele, ale przyznam, że na te rysuneczki można było wybornie dziewczęta podrywać. [M. Hałaś, Tomenki portret własny, „Życie Bytomskie” 1992, nr 30, s. 3]
Po 1945 r. trafił jak wielu wysiedleńców z ziem wschodnich na Śląsk. Razem z ojcem zamieszkał w Kluczborku. Ukończył we Wrocławiu trzyletnią Szkołę Sztuk Plastycznych. W 1955 r. z żoną Alicją przeprowadził się do Bytomia. Mieszkając na Górnym Śląsku krótko był zatrudniony w kopalni, a później jako plastyk został zaangażowany w Centrali Rybnej, gdzie do jego obowiązków należało dekorowanie wnętrz i przygotowywanie wystaw sklepowych. Zadebiutował jako rysownik-satyryk w katowickim czasopiśmie „Kocynder” w 1956 r. Rysował przede wszystkim dla gazet, jego prace podziwiali czytelnicy m.in.: „Szpilek”, „Karuzeli”, „Życia Bytomskiego”, „Chorzowianina”, „Expresu Wieczornego”, „Trybuny Robotniczej”, „Wieczoru”, „Trybuny Ludu”, „Chłopskiej Drogi”, „Trybuny Odrzańskiej”, „Żołnierza Polskiego”, „Górnika”, „Detektywa”, „Trybuny Śląskiej”, „Katowickiego Informatora Kulturalnego”, „Super Kontaktów”, „Spojrzeń”, „Samego Życia”, a nawet „Dziennika Zachodniego”. Trzeba podkreślić, że przez całe życie zawodowe związany był z „Życiem Bytomskim” gdzie opublikował tysiące rysunków, a z jego dowcipu śmiało się kilka pokoleń mieszkańców Bytomia i Radzionkowa. Edward Tomenko był aktywnym artystą przez ponad 60 lat swojego życia. Najchętniej śmiał się z polityków, urzędników, stróży prawa i zwykłych ludzi. Jego życiowy dorobek to ponad 40 tysięcy satyrycznych rysunków. Jak sam podkreślał:
Moim zdaniem rysownik satyryczny nie powinien specjalizować się wyłącznie w jednym temacie. Ktoś, kto obśmiewa tylko polityków, żartuje wyłącznie z policjantów, sportowców czy lekarzy prędzej czy później popadnie w rutynę, znudzi odbiorców, a w końcu i sam znudzi się pracą. Satyryk musi być dobrym obserwatorem otaczającej go rzeczywistości i wyłapywać śmiesznostki z każdej dziedziny życia. [E. Tomenko, Ze mną nie ma żartów, Chorzów 2009, s. 6].
Rysunki satyryczne E.T. ukazywały się również w wydaniach książkowych, zarówno w pracach zbiorowych: Rzuć okiem (1978), Koniec żartów (2012) jak i książkach autorskich: Edukacja seksualna (2005), Ze mną nie ma żartów (2009) oraz Chichot Erosa (2010). Prace E.T. prezentowano na licznych wystawach indywidualnych i zbiorowych w kraju i za granicą, a także na wystawach Muzeum Karykatury: Grzechy nasze (1984), Co kraj to obyczaj (w Muzeum Etnograficznym w Warszawie 1986), Piłka nożna w karykaturze (1987), Eros w karykaturze (1987), Polska Karykatura Współczesna (w Münster i Hanowerze 1987), Telemagia. Blaski i cienie TV (2005). Obecnie prace E.T. znajdują się w zbiorach Muzeum Karykatury i Muzeum Śląskiego.
E. T. pisał również aforyzmy, fraszki, kalambury i inne zabawne teksty, które bardzo często towarzyszyły jego rysunkom bądź były publikowane samodzielnie.
Ze swoją żoną Alicją przeżył wspólnie 55 lat. Mieli córkę Grażynę.
Otrzymał szereg nagród w konkursach krajowych i zagranicznych: w konkursie Piłka nożna w karykaturze (1978), wyróżnienie dziennika „The Daily Yomiuri” (Tokio 1971), nagroda Międzynarodowego Salonu Humoru (Bordighera 1977).
Został pochowany na cmentarzu Mater Dolorosa w Bytomiu.
Bibliografia podmiotowa
E. Tomenko, Ze mną nie ma żartów, Chorzów 2009
E. Tomenko, Edukacja seksualna. [B.m.] 2005.
Bibliografia przedmiotowa
„Głosy Podolan” 2022, nr 156, s. 51.
Drzewo wydało owoce, „Kulisy powiatu Kluczbork-Olesno” 2009, nr 7, s. 17.
Hałaś M., Człowiek, który powiesił Breżniewa, „Życie Bytomskie” 2014, nr 5, s. 12.
Hałaś M., Tomenki portret własny, „Życie Bytomskie” 1992, nr 30, s. 3.
Humor piórkiem malowany. Z Edwardem Tomenką rozmawia Jolanta Rodowska, „Merkuriusz” 1997, nr 5, s. 11.
Knas K., Z uśmiechem przez lata, „Chorzowianin” 2002, nr 49, s. 7.
Leksykon polskich artystów karykatury od 1945 do 2013, Warszawa 2013 s. 185-186.
Żyć z poczucia humoru, „Nasze Zabrze Samorządowe” 2006, nr 7-8, s. 14.
Autor hasła
Marta Kasprowska-Jarczyk