Bronisław Wiktor

ur. 21.07.1886 r. w Markowcach, pow. sanocki, woj. lwowskie (obecnie woj. podkarpackie), zm. 15.09.1961 r. we Wrocławiu – architekt, artysta malarz.

Imię i nazwisko	Bronisław Wiktor
Data i miejsce urodzenia	21.07.1886, Markowce
Data i miejsce śmierci	15.09.1961, Wrocław
Zawód	architekt, artysta malarz, pracownik akademicki

Bronisław Wiktor szkołę ludową ukończył w Felsztynie. Naukę kontynuował w Cesarsko-Królewskim Gimnazjum Arcyksiężniczki Elżbiety w Samborze, gdzie zdał maturę w 1905 r. Jego kolegami z gimnazjalnej klasy byli m.in.: Mieczysław Małek (późniejszy burmistrz Leska) czy Roman Pollak ­(profesor literaturoznawstwa). W tym samym roku rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki Lwowskiej (PL). Jednocześnie, by móc się utrzymać, pracował na budowach oraz jako korepetytor, a od marca 1909 do listopada 1910 r. w biurach architektonicznych: Jana Lewińskiego, Jana Popieleckiego, Karola Richtmana-Rudniewskiego, Józefa Sosnowskiego, Stanisława Ulejskiego i Juliana Zachariewicza.

W latach 1910–1913 uczęszczał do Wolnej Akademii Sztuki – prywatnej szkoły malarstwa prowadzonej we Lwowie przez Stanisława Batowskiego Kaczora. Zdobywał kolejne szczeble w karierze naukowej . W roku akademickim 1913/1914 był asystentem w Katedrze Form Architektonicznych PL, a w roku 1923/1924 – starszym asystentem w Katedrze Budownictwa Utylitarnego PL. Rozpoczął także służbę rządową w gubernialnym Departamencie X Architektury byłego Namiestnictwa na stanowisku architekta kontraktowego. W 1916 r. obronił pracę dyplomową. Niedługo po tym mianowany został adiunktem budownictwa (1917 r.), komisarzem (1919 r.) i ostatecznie starszym komisarzem (1920 r.) w Urzędzie Wojewódzkim. Równocześnie objął posadę nauczyciela w Państwowej Szkole Przemysłu Artystycznego we Lwowie, gdzie w 1929 r. został mianowany stałym nauczycielem. Tutaj, w 1932 r., ukończył kurs grafiki prowadzony przez Ludwika Tyrowicza. W 1936 r. szkoła została podniesiona do rangi uczelni wyższej jako Państwowy Instytut Sztuk Plastycznych (PISP). B.W. pracował tam do wybuchu II wojny światowej. Jako cywilny inżynier architekt i budowniczy w 1934 r. otrzymał prawo do kierowania wszelkimi robotami związanymi z budownictwem i architekturą, został także zaprzysiężony, jako rzeczoznawca.

Lata II wojny światowej spędził we Lwowie. Podczas okupacji sowieckiej pracował w PISP, który przetrwał tylko do końca 1939 r., a następnie został zdegradowany do poziomu szkoły zawodowej. Pozostawiono jednak bez zmian skład osobowy kadry nauczycielskiej. W czasie okupacji niemieckiej zatrudnienie znalazł w Nadzorze Technicznym Zarządu Miejskiego. Po ponownym wkroczeniu do Lwowa Armii Czerwonej i ustanowieniu władzy radzieckiej wiosną 1944 r. przywrócono działalność Szkoły Rzemieślniczo-Przemysłowej. B.W. wrócił do nauczania i pozostał w tej szkole do końca 1945 r.

W 1946 r. w jednym z transportów ekspatriacyjnych wyjechał na Dolny Śląsk, do Wrocławia, gdzie został zatrudniony na Politechnice Wrocławskiej (PWr). Pracował w Katedrze Rysunku Odręcznego na Wydziale Architektury jako starszy asystent, a od 21.06.1951 r – adiunkt. Równolegle do pracy na PWr prowadził kursy rysunku odręcznego, malarstwa, kompozycji oraz liternictwa w Państwowym Ognisku Kultury Plastycznej.

Bardzo lubił pracę dydaktyczną i studentów, m.in. w 1951 r. wziął udział w wycieczce zorganizowanej po południowej Polsce. Odwiedzili wówczas Kraków, Biecz, Rzeszów, Łańcut, Jarosław, Sandomierz, Zamość, a B.Z. wykazał się dogłębną znajomością zwiedzanych miast i budowli zabytkowych. Wspominano go, jako człowieka życzliwego i uczynnego. Dysponował ogromną wiedzą o architekturze zabytkowej, rysunku, grafice i fotografice.

Brał aktywny udział w licznych konkursach architektonicznych. Jeszcze przed wojną, we Lwowie, na potrzeby konkursowe przygotował projekty: rozbudowy pawilonu wystawowego „Targów Wschodnich we Lwowie” (1922 – I nagroda), nowego gmachu biblioteki PL (1928 – II nagroda), sanatorium Kasy Chorych we Lwowie (1927 – I nagroda), typowego domu mieszkalnego (III nagroda), kościoła w Rudniku (II nagroda) oraz reprezentacyjnego pawilonu miasta Lwowa na PWK – II nagroda. Ponadto zaprojektował i kierował budową kolonii mieszkaniowej „Kresowy dom” na Filipowce i Kwiatkówce we Lwowie oraz szkoły w Felsztynie. Dokonał rekonstrukcji pałaców w Narolu i Obroszynie, a także rozbudowy kościołów zabytkowych w Wyżniankach, Kolbuszowej, Olesku, Starej Soli oraz św. Mikołaja we Lwowie. Zaprojektował i podjął się kierownictwa budowy kościołów w Ciemierzyńcach, Czarnuszowicach, Dmytrowie, Gródku Jagiellońskim, Olszanicy, Wołkowie oraz wieży kościoła św. Anny we Lwowie (ul. Gródecka). Warto wspomnieć także o pracach rzeźbiarskich, wśród których należy wymienić m.in. nagrobki na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie: Olgi Schmelkesowej, Wilhelma Konstantego Stanica, ks. Stanisława Sokołowskiego, Zygmunta Gorazdowskiego, rodziny Glattych, Müldnera, tablicę pamiątkową Romualda Traugutta w ścianie dzwonnicy kościoła o.o. Bernardynów we Lwowie. Pozostawił po sobie 30 obrazów akwarelowych i olejnych, 30 grafik (linoryt, drzeworyt, sucha igła, akwaforta, akwatinta) oraz tekę karykatur. Jego pasją była także fotografia. Zachowało się kilkadziesiąt prac, które prezentowane były na wystawach dorocznych Salonów Fotografii, a wiele z nich zostało nagrodzonych. Reprodukcje jego zdjęć zamieszczane były w książkach i wydawnictwach fotograficznych.

Po wojnie najważniejszym jego dziełem było kierowanie odbudową Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Wziął udział w 40 wystawach plastycznych w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu i okolicy.

Należał do Lwowskiego Związku Artystów Polskich (członek zwyczajny), a po 1946 r. do wrocławskiego oddziału Związku Polskich Artystów Plastyków (ZPAP). Uczestniczył we wszystkich wystawach organizowany przez te związki w kraju (Lwów, Wrocław, Kraków, Poznań, Katowice) i za granicą (Kijów, Leningrad, Moskwa). Był także członkiem Stowarzyszenia Architektów Polskich.

Tak wspomina go były student Wydziału Architektury PWr Zenon Prętczyński:

Bronisław Wiktor – potomek Lwowskich przodków

Architekt, malarz oraz akwarelista znakomity

Autor pięknych na Łyczakowskim cmentarzu nagrobków

Jego twórczość zaliczana była do lwowskiej elity.

[Z. Prętczyński, Wspomnienia o profesorach Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej (z lat studiów 1947–1952), Wrocław 2005, s. 111].

Odznaczony brązowym „Medalem za Długoletnią Służbę” w szkolnictwie artystycznym (1938 r.), a także wyróżniony wojewódzką nagrodą artystyczną Dolnego Śląska (1952 r.).

Pochowany na cmentarzu św. Wawrzyńca przy ul. Bujwida we Wrocławiu.

Bibliografia podmiotowa

Twórczość architektoniczna i plastyczna (wybór): Prętczyński Z., Wspomnienia o profesorach Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej (z lat studiów 1947–1952), Wrocław 2005, s. 113.

Bibliografia przedmiotowa

Architekci Wrocławia 1945–1995, wybór i oprac. J. Zasada i A. Zwierzchowski, Wrocław 1996.

Prof. arch. Bronisław Wiktor, [w:] In memoriam. Pamięci architektów polskich, https://www.archimemory.pl/pokaz/bronislaw_wiktor,10373  [dostęp: 28.11.2023].

Prętczyński Z., Mistrzom mojej edukacji architektonicznej – na 60-lecie, „Pryzmat” 2008, nr 221, s. 46–48.

Prętczyński Z., Wspomnienia o profesorach Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej (z lat studiów 1947–1952), Wrocław 2005, s. 111–114.

Sprawozdanie Dyrekcji C. K. Gimnazyum Arcyksiężniczki Elżbiety w Samborze za rok szkolny 1905, Sambor 1905, s. 48–50.

Politechnika Wrocławska w mojej pamięci, Wrocław 2010.

Wrocławskie środowisko akademickie. Twórcy i ich uczniowie 1945–2005, Wrocław 2007.

Autor hasła

Anita Tomanek