Artur Metal

ur. 01.01.1907 we Lwowie, zm. 24.01.1997 w Poznaniu – inżynier elektryk, profesor politechnik w Szczecinie i Poznaniu, wykładowca Politechniki Wrocławskiej, Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Zielonej Górze, specjalista metrologii elektrycznej, organizator przemysłu przyrządów pomiarowych na Dolnym Śląsku i Ziemi Lubuskiej, zasłużony współpracownik Głównego Urzędu Miar.

Imię i nazwisko	Artur Metal
Data i miejsce urodzenia	01.01.1907, Lwów
Data i miejsce śmierci	24.01.1997, Poznań
Zawód	inżynier elektryk, pracownik akademicki, współpracownik Głównego Urzędu Miar, specjalista metrologii elektrycznej

Syn Dawida, urzędnika prywatnego i Róży z domu Fiedlander. Dzieciństwo spędził we Lwowie, Wiedniu i Drohobyczu, gdzie uczęszczał do szkół. W latach 1926–1932 studiował elektrotechnikę w Politechnice Lwowskiej. W latach 1932–1939 pracował tam jako asystent u prof. Włodzimierza Krukowskiego w Katedrze Pomiarów Elektrotechnicznych. Jednocześnie pracował w fabrykach liczników we Lwowie. W czerwcu 1939 r. objął kierownictwo techniczne fabryki mierników elektrycznych „Chauvin Arnoux” w Warszawie.

Po wybuchu II wojny światowej wrócił do Lwowa, gdzie zatrudnił się w fabryce liczników „Kontakt” i powrócił do pracy jako wykładowca tematyki konstrukcji elektrycznych przyrządów pomiarowych w Politechnice Lwowskiej, którą wówczas Sowieci przekształcili w Lwowski Politechniczny Instytut. W maju 1941 r. wyjechał z grupą studentów jako kierownik praktyki do Krasnodaru, do fabryki liczników. Dzięki temu uniknął tragicznego losu całej swojej rodziny, zamordowanej przez Niemców z powodu pochodzenia żydowskiego. Jesienią ewakuowano go do Omska, gdzie pracował w fabryce liczników elektrycznych, pod koniec jako zastępca głównego konstruktora. W latach 1943–1945 był sekretarzem i członkiem Zarządu obwodu omskiego Związku Patriotów Polskich. Do Polski wrócił w 1945 r., włączając się w odbudowę fabryk Dolnego Śląska. W latach 1945–1946 był kierownikiem biura studiów w fabryce „Askania” w Jeleniej Górze, a w latach 1947–1951 był głównym konstruktorem w Fabryce Liczników Elektrycznych w Świdnicy. W 1948 r. rozpoczął pracę w Politechnice Wrocławskiej, jako kontraktowy wykładowca konstrukcji elektrycznych przyrządów pomiarowych. Od 1954 r. zastępca profesora, od 1955 r. docent. Jednocześnie zatrudniony był w odrębnej instytucji Instytucie Elektrotechniki w Warszawie, w Zakładzie Automatyki i Miernictwa Elektrycznego, z miejscem pracy we Wrocławiu. Zorganizował i kierował oddzielną Pracownię Przyrządów Masowych podległą Instytutowi Elektrotechniki, w której opracował projekty wielu elektrycznych przyrządów pomiarowych. Odegrał dużą rolę w powstaniu Lubuskich Zakładów Aparatów Elektrycznych LUMEL w Zielonej Górze. Po 11 latach pracy we Wrocławiu w 1959 r. objął Katedrę Miernictwa Elektrycznego  Politechniki Szczecińskiej. Przeniósł tam także Pracownię Przyrządów Masowych, którą kierował do 1962 r. W 1962 r. nominowany na profesora nadzwyczajnego. W latach 1963–1965 był prorektorem ds. nauki Politechniki Szczecińskiej. Zainicjował tam wówczas nową dziedzinę pomiarów – miernictwo dynamiczne. Od 1965 r. zatrudnił się w Wyższej Szkole Inżynierskiej w Zielonej Górze. W 1972 r. został konsultantem naukowym Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Metrologii Elektrycznej w Zakładach LUMEL. W 1968 r. został przeniesiony służbowo z Politechniki Szczecińskiej do Politechniki Poznańskiej, gdzie uzyskał stanowisko Kierownika Katedry Miernictwa Elektrycznego. W 1970 r. został kierownikiem Zakładu Metrologii Elektrycznej, a od 1975 r. organizatorem i pierwszym dyrektorem Instytutu Elektroniki Politechniki Poznańskiej w której pracował 9 lat, bo w 1977 r. przeszedł na emeryturę.

Bardzo ważna była jego współpraca z Głównym Urzędem Miar, rozpoczęta jeszcze w 1934 r. Był promotorem ośmiu prac doktorskich. Był autorem licznych publikacji, w tym pionierskich podręczników jak np. Wstęp do pomiarów dynamicznych (1962), a także wspólnie z Adamem Żuchowskim monografii Mierniki elektryczne (1969) i z Stefanem Kubisą książki Miernictwo elektryczne (1984). Jeszcze przed wojną należał do Komunistycznej Partii Polski, po wojnie do PPR i PZPR, legitymację partyjną złożył w 1982 r. Miał rozległe zainteresowania humanistyczne, tłumaczył na niemiecki wiersze polskich poetów, był rozmiłowany w turystyce górskiej i nizinnej. Licznie odznaczony.

Był żonaty z Anną Nowak, z którą miał córkę Katarzynę, jubilerkę.

Bibliografia podmiotowa

Książki

Mierniki Elektryczne, skrypt, Politechnika Wrocławska, Wrocław 1957

Wstęp do teorii miernictwa dynamicznego, „Zeszyty Naukowe Politechniki Szczecińskiej” 1963, nr 48, Prace Monograficzne, 15 (wraz z A. Żuchowskim i innymi).

Mierniki elektryczne, PWN, Warszawa 1969 (wraz z A. Żuchowskim).

Miernictwo elektryczne, Wydawnictwo Normalizacyjne „Alfa”, Warszawa 1984 (wraz z S. Kubisą).

Artykuły

Induktive Wechselspannungs-regler, „Elektrotechnik und Maschinenbau” 1937, nr 34 (wraz z I. Rosenzweigiem).

Die Anwendung des Kathodenstrahl-oszillographen zur Prufung von Stromwandlern, „Biulletin SEV” 1939, nr 3.

Fehlergrossen des Stromwandlers, „Archiv für Technisches Messen” 1939, nr 4.

Prace polskie nad wzorcami wielkości elektrycznych w latach 1932–1941, „Przegląd Elektrotechniczny” 1949, nr 2-3.

O kryteriach jakości mierników elektrycznych, „Pomiary, Automatyka, Kontrola” 1958, nr 8.

Bibliografia przedmiotowa

A. Barański, A. Podemski, METAL Artur (1907–1997), [w:] Słownik biograficzny techników polskich, t. 12, Warszawa 2001, s. 113-115.

Z. Siciński, S. Sokolnicki, METAL Artur (1907–1997), [w:] Słownik biograficzny zasłużonych elektryków wrocławskich, t. II, Wrocław 2001, s. 33.

K. Klukiewicz, Artur Metal (1907–1997), [w:] Historia i Pamięć: Włodzimierz Krukowski (1887–1941): Twórca lwowskiej szkoły pomiarów elektrycznych, red. J. Hickiewicz, Radom 2020, s. 252-267.

Autor hasła

Piotr Rataj, Jerzy Hickiewicz