Antoni Mariański

ur. 22.03.1927 r. we wsi Zasmyki, na Wołyniu (obecnie Ukraina), zm. 27.10.2017 r. w Dąbrowie Niemodlińskiej - żołnierz 27 Wołyńskiej Dywizji AK, publicysta.

Imię i nazwisko	Antoni Mariański
Data i miejsce urodzenia	22.03.1927, Zasmyki
Data i miejsce śmierci	27.10.2017, Dąbrowa Niemodlińska
Zawód	wojskowy, publicysta

Antoni Mariański pochodził z wielodzietnej rodziny chłopskiej. Był synem Leona (1892-1967) i Bronisławy z Sakowiczów (1902-1993) – rolników ze wsi Zasmyki, położonej 15 kilometrów na południe od Kowla. Miał liczne rodzeństwo: dwóch braci i trzy siostry.

Rodzina utrzymywała się z pracy na roli, zimową pora zarabiano na handlu, na sprzedaży świń. A. M. jako dziecko musiał pomagać w gospodarce. W 1934 r. rozpoczął edukacje powszechną w szkole w Zasmykach.

Rano szkoła. Po południu pasienie krów. Książkę trzeba było brać ze sobą na łąkę. I tak co dzień, do zimy. Zimą był spokój. O ile można to nazwać spokojem. Rąbanie drewna, obrządek bydła, karmienie. Pojenie. Wieczorem przy lampie naftowej odrabianie lekcji [...] atmosfera zajęć w szkole, atmosfera w domu, spowodowały, że Józef Piłsudzki stał się dla mnie ideałem wodza i człowieka. [Wypędzenie Polaków z Kresów Wschodnich 1944-1946, red. B. Kubis, Opole 2009, s. 118-119].

Z chwilą rozpoczęcia II wojny światowej A. M. miał 12 lat. Rozpoczęła się okupacja sowiecka, a następnie niemiecka. Nacjonaliści ukraińscy wykorzystali ten moment dla budowania swojej niezależności państwowej.

Ukraińcy wzięli się za wyniszczenie Polaków. Płonęły wsie. Trup padał gęsto pod toporami, nożami i w ogniu płonących domostw. Dopiero oswobodzenie tych terenów przez Armię Czerwoną położyło kres przelewowi krwi. [Wypędzenie Polaków z Kresów Wschodnich 1944-1946, red. B. Kubis, Opole 2009, s. 121].

A. M. przystąpił do walki. Najpierw trafił razem z bratem Leonem do partyzantki, a następnie do Ludowego Wojska Polskiego na teren ZSRR.

Rodzina miała szczęście, bo przeżyła ludobójstwo ukraińskie na Wołyniu, ale koszmar wydarzeń, które rozgrywały się na jej oczach, zostawił szczególnie trwały ślad w pamięci dwóch braci Mariańskich. Czemu dali wyraz w swojej powojennej publicystyce wspomnieniowej.

Rodzina po latach ciężkich przeżyć wojennych opuściła Wołyń. Początkowo zamieszkano na Lubelszczyźnie w Kamieniu Lubelskim, w 1947 r. wyjechano na Ziemie Odzyskane, na zachód. Osiedlono się we wsi Juchowo w powiecie szczecinek, w woj. koszalińskim. Tam otrzymano 17 hektarowe gospodarstwo rolne. Antoni po demobilizacji trafił do Lublina, gdzie był wcześniej jego starszy brat. W Lublinie rozpoczął edukację w gimnazjum, a następnie w Liceum Ogólnokształcącym dla Dorosłych „Wici”. W 1949 r. zdał pomyślnie egzamin maturalny i dostał się na studia na Wydziale Budownictwa na Politechnice Warszawskiej.

Pamięć sprzed 1939 r. powodował pęd do nauki. Ludzie „uczeni” liczyli się. Inżynier mógł zarobić dużo. Inżynier miał pozycje w społeczeństwie. Ponadto sam zawód budowlańca był dla mnie atrakcyjny.. to był szczyt moich marzeń. [Wypędzenie Polaków z Kresów Wschodnich 1944-1946, red. B. Kubis, Opole 2009, s. 121].

Po ukończonych studiach otrzymał nakaz pracy do przedsiębiorstwa wojskowego do Bydgoszczy. Tam poznał swoją przyszłą żonę Bernadette (pochodzenia niemieckiego). Młoda rodzina przeniosła się do Kłodzka, gdzie oboje małżonkowie otrzymali pracę na budowie. Antoni jako kierownik, a żona jako magazynier. Po kilku latach przeniesiono się do Nysy.

Jakżeż smutny widok przedstawiało to miasto. Jedna wielka ruina [...]. Z dnia na dzień usuwane były ruiny, wyrastały nowe domy. W szybkim tempie odbudowany został rynek... [Wypędzenie Polaków z Kresów Wschodnich 1944-1946, red. B. Kubis, Opole 2009, s. 121].

Tutaj rodzina otrzymała mieszkanie, urodził się syn, zaczęło się nowe, powojenne życie. Potem przeniesiono się do Opola. A. M. zajmował się przede wszystkim renowacją obiektów sakralnych i budową świątyń na Dolnym Śląsku. Był m.in. głównym budowniczym kościoła pod wezwaniem bł. Czesława w opolskiej dzielnicy Zaodrze oraz Drukarni św. Krzyża w Opolu. Jest autorem licznych publikacji wspomnieniowych, zamieszanych w periodykach: „Na Rubieży”, „Wołyń i Polesie”, „Nasz Dziennik”, „Myśl Polska”, „Biuletyn Informacyjny Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej” oraz opracowań zwartych m. in.: cyklu Niechciana prawda ( t. 1-8).

To jest testament, który pozostawił Antoni Mariański – świadek ludobójstwa banderowskiego na narodzie polskim, żołnierz 27. Wołyńskiej Dywizji AK i publicysta kresowy. Ta publicystyka jest dowodem ogromnego zaangażowania Antoniego Mariańskiego w dokumentowanie zbrodni banderowskich na Kresach Wschodnich II RP. Wydaje się niewiarygodne, że inżynier budowlaniec wykonał taki ogrom pracy historycznej, popularyzatorskiej i polemicznej. Pracy, którą powinni wykonać zawodowi historycy – pracownicy uniwersytetów i IPN. Są to publikacje napisane z pasją i z ogromnym talentem publicystyczno-polemicznym. [Bohdan Piętka, „Myśl Polska” 2017, nr 47-48 (2163/64), 19-26.11, s. 19; https://bohdanpietka.wordpress.com/2017/10/31/odszedl-antoni-marianski-1927-2017/, dostęp: wrzesień 2023 r.].

Jego brat Leon Mariański (1923-2002) był autorem książki „Od Zasmyk do Skrobowa. Przeciw UPA na śmierć i życie. Wołyń – w szponach trzech wrogów. Wspomnienia żołnierza z oddziału »Jastrzębia«, który przeszedł szlak z 27. Wołyńską Dywizją Piechoty AK od samoobrony w Zasmykach do rozbrojenia w Skrobowie” (Opole 1994). Praca została wydana pod nazwiskiem Leon Karłowicz.

Pochowany na Cmentarzu komunalnym w Dąbrowie Niemodlińskiej.

Bibliografia podmiotowa

Mariański A., A w krzaku było mrowisko, Opole 1993.

Mariański A., Leon Karłowicz "Rydz", Opole- Lublin 2004.

Mariański A., Niechciana prawda, Lublin 2007.

Mariański A., Niechciana prawda, t. 1, Lublin 2008.

Mariański A., Niechciana prawda, t. 2, Lublin 2008.

Mariański A., Niechciana prawda, t. 3, Lublin 2009.

Mariański A., Niechciana prawda, t. 4, Lublin 2009.

Mariański A., Moje budowanie, [w:] Wypędzenie Polaków z Kresów Wschodnich 1944-1946, red. B. Kubis, Opole 2009, s. 118-141.

Mariański A., Niechciana prawda, t. 5, Lublin 2010.

Bibliografia przedmiotowa

„Myśl Polska” 2017, nr 47-48 (2163/64), 19-26.11, s. 19; https://bohdanpietka.wordpress.com/2017/10/31/odszedl-antoni-marianski-1927-2017/

Autor hasła

Maria Kalczyńska