Antoni Adamiuk

ur. 18.12.1913 r. w Stanach Zjednoczonych w miejscowości Old Forge w hrabstwie Lackawanna w stanie Pensylwania, zm. 25.01.2000 r. w Opolu – duchowny rzymskokatolicki, biskup pomocniczy diecezji opolskiej, katecheta, kapelan opolskiej „Solidarności”, duszpasterz Kresowian, wykładowca akademicki.

Imię i nazwisko	bp Antoni Adamiuk
Data i miejsce urodzenia	18.12.1913, Old Forge
Data i miejsce śmierci	25.01.2000, Opole
Zawód	duchowny rzymskokatolicki, biskup pomocniczy diecezji opolskiej, wykładowca akademicki

Antoni Adamiuk pochodził z rodziny od pokoleń osiadłej we wsi Maksymówka (woj. tarnopolskie) k. Zbaraża (obecnie Ukraina). Wieś należała do przedwojennej archidiecezji lwowskiej. Ojciec Andrzej Adamiuk (vel Adamiak, ur. 1881 we wsi Czachary Zbaraskie) był rolnikiem, zmarł z głodu i wycieńczenia, wracając z Sybiru zimą 1945 r. Matka Józefa, z domu Krzyżanowska (ur. 1886 we wsi Góry Stryjowieckie, zm. 1976) była gospodynią domową. Przyszły biskup posiadał rodzeństwo: brata Stanisława (ur. 1907), który zmarł na tyfus w lutym 1943 r. prawdopodobnie w obozie w Buzułuku oraz siostrę Helenę Madej (ur. 1909, zm. 1991), której męża Marcina zamordowało w 1940 r. NKWD.

Aby poprawić byt rodzice z dwójką dzieci wyjechali w 1910 r. do Stanów Zjednoczonych Ameryki. Tam w znanym ośrodku górniczym Old Forge (Pensylwania) przyszedł na świat Antoni, najmłodszy z trojga rodzeństwa. Ojciec Andrzej pracował jako górnik w miejscowej kopalni antracytu, matka Józefa prowadziła dom i zajmowała się dziećmi. W lipcu 1914 r. matka wraz z dziećmi wróciła do Maksymówki, ojciec z powodu wybuchu I wojny światowej powrócił do ojczyzny dopiero kilka lat później, w 1920 r. W rodzinnej wsi Antoni spędził dzieciństwo oraz uczęszczał do szkoły powszechnej (1921–1925). W latach 1925–1933 uczył się w II Gimnazjum im. Juliusza Słowackiego w Tarnopolu, gdzie zdał maturę i uzyskał świadectwo dojrzałości. Po maturze postanowił zostać kapłanem i wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego Archidiecezji Lwowskiej we Lwowie. Równocześnie podjął studia filozoficzno-teologiczne (1933–1939) na Uniwersytecie Jana Kazimierza, także we Lwowie. Stopień magistra teologii uzyskał 26 czerwca 1939 r. na podstawie rozprawy zatytułowanej Zagadnienie pracy, traktującej o istocie pracy w nauczaniu Kościoła. Kilka dni wcześniej, 18 czerwca 1939 r. w katedrze lwowskiej otrzymał święcenia kapłańskie z rąk arcybiskupa metropolity Bolesława Twardowskiego. Pierwszą placówką duszpasterską młodego kapłana było miasteczko Busk, oddalone ok. 50 km od Lwowa. W tamtejszej parafii św. Stanisława Biskupa i Męczennika, pełnił obowiązki katechety i wikarego, posługując zarówno wiernym obrządków greckiego, jak i łacińskiego. Spędził tu prawie cały okres II wojny, od 1 sierpnia 1939 r. do 30 maja 1944 r. Przeżył okupację sowiecką i niemiecką, walki z Niemcami, Sowietami i bandami UPA. Po wkroczeniu Rosjan był prześladowany i wielokrotnie przesłuchiwany przez NKWD. Był świadkiem aresztowań i wywózki Polaków na Syberię i do Kazachstanu. W tym czasie deportowano – również jego najbliższych – matkę oraz siostrę z synkiem Mieczysławem. Został przymusowo wysiedlony z Kresów w czerwcu 1944 r., trafił najpierw na teren diecezji tarnowskiej do Strzelec Wielkich (powiat Brzesko), gdzie przebywał od 1 czerwca 1944 r. do 30 maja 1945 r., jako rezydent przy parafii, pomagając w pracy duszpasterskiej. Następnie w kurii wrocławskiej starał się o skierowanie do parafii św. Krzyża w Bytomiu. Ostatecznie w sierpniu 1945 r. przybył na Opolszczyznę i osiedlił się w Głubczycach (do 1946 r. nazwa Głąbczyce), ponieważ tu skierowano dwa transporty jego parafian z Buska. Już 6 września 1945 r. uzyskał od biskupa Józefa Nathana jurysdykcję dla ołomunieckiej części Śląska Opolskiego, do której powiat głubczycki kościelnie należał. W Głubczycach zamieszkał w klasztorze franciszkanów, obok miejskiej parafii pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, następnie przeniósł się do domu sióstr szkolnych de Notre Dame, których był spowiednikiem. W latach 1945–1957 pracował jako katecheta w głubczyckich gimnazjum i liceum, w liceum dla dorosłych i w szkole zawodowej. Był duszpasterzem w parafiach Klisino i Szonów oraz uczył w miejscowych szkołach propedeutyki, filozofii i historii. Aktywnie działał na rzecz integracji autochtonów i przesiedleńców z Kresów Wschodnich. Dnia 30 sierpnia 1946 r. administrator apostolski w Opolu ks. Bolesław Kominek powierzył księdzu Antoniemu urząd dziekana dekanatu głubczyckiego. W ramach pełnionej przez 11 lat funkcji zajmował się głównie remontem i odbudową zniszczonych w czasie wojny kościołów. W dniu 16 lipca 1957 r. mianowany został diecezjalnym wizytatorem nauki religii i referentem ds. nauczania religii w Kurii Biskupiej w Opolu, z zadaniem kierowania Wydziałem Katechetycznym. W związku z tą nominacją przeniósł się do Opola, z którym był już związany do końca życia. Z czasem powierzono mu kolejne ważne stanowiska: referenta do spraw sztuki i budownictwa kościelnego, egzaminatora prosynodalnego, cenzora ksiąg religijnych oraz konsultora diecezjalnego.

Od 17 października 1958 r., przez dwadzieścia lat, był wykładowcą katechetyki i pedagogiki w Wyższym Seminarium Duchownym Śląska Opolskiego w Nysie i Opolu. W dniu 29 lipca 1961 r. ustanowiony został kanclerzem Kurii Biskupiej w Opolu. Od 24 lutego 1962 r. piastował funkcję kapelana biskupa Franciszka Jopa (funkcja prałata). Natomiast 24 listopada 1962 r. papież Jan XXIII mianował go szambelanem papieskim. W tym okresie ksiądz A. Adamiuk organizował kursy katechetyczne dla osób świeckich i sióstr zakonnych, przygotowujące do pracy z dziećmi i młodzieżą. Bardzo blisko współpracował z siostrami szkolnymi de Notre Dame w Głubczycach oraz tymi pracującymi w kurii diecezji opolskiej i Wydawnictwie św. Krzyża w Opolu. W trudnych latach Polski komunistycznej siostry zawsze mogły liczyć na jego pomoc. Dał się poznać jako znakomity katecheta i odważny kaznodzieja, a także dobry, pracowity i skromny człowiek. Katechizacji poświęcał szczególne miejsce w swojej pracy. Był autorem licznych publikacji i pomocy katechetycznych. Opracował, znane w całej Polsce, Mały Katechizm, przygotowujący do I spowiedzi i Komunii świętej, Historię biblijną oraz Katechizm dla dorosłych. Publikacje te przez wiele lat (do poł. lat 90. XX w.) stanowiły podstawę nauki religii. Były wielokrotnie wznawiane, a łączny ich nakład wyniósł ponad 3 mln egzemplarzy. Dnia 13 września 1969 r. ksiądz Adamiuk został diecezjalnym referentem do spraw misji parafialnych i rekolekcji. Niespełna rok później, 7 czerwca 1970 r., po śmierci ks. biskupa Henryka Grzondziela, ogłoszono jego nominację na biskupa pomocniczego. Decyzją papieża Pawła VI został mianowany biskupem pomocniczym Administracji Apostolskiej Śląska Opolskiego (diecezję opolską ustanowiono w 1972 r.) ze stolicą tytularną Ala Miliaria (współcześnie w północnej Algierii). Jako zawołanie biskupie przyjął słowa: „Fiat voluntas Tua” („Bądź wola Twoja”). Sakrę biskupią otrzymał 5 lipca 1970 r. z rąk biskupa Franciszka Jopa w opolskiej katedrze Podwyższenia Krzyża św. w Opolu. Natomiast 11 lipca 1970 r. mianowany został wikariuszem generalnym. Oba te stanowiska piastował do 1989 r., do momentu przejścia na emeryturę. Do zadań nowego biskupa pomocniczego należało m. in. udzielanie sakramentu bierzmowania, uczestniczenie w jubileuszach parafii, kapłanów, kościołów czy też odbywanie wizytacji kanonicznych. W kurii biskupiej powierzono mu też zadania związane z duszpasterstwem ludzi pracy i rolników oraz - wydawnicze. Z jej ramienia kontaktował się również z przedstawicielami władzy państwowej. Przez cały czas pełnienia swoich obowiązków niósł pomoc rodakom pozostałym w granicach Ukrainy. Jako biskup A. Adamiuk był także członkiem Komisji Episkopatu Polski ds. Duszpasterstwa Ludzi Pracy, ds. Trzeźwości oraz Komisji Katechetycznej. Dnia 13 czerwca 1975 r. biskup F. Jop powierzył mu opiekę nad nowo powstałym Diecezjalnym Ośrodkiem Kształcenia Organistów. Po jego śmierci w 1976 r. A. Adamiuk rozpoczął pracę u boku biskupa Alfona Nossola. W okresie PRL biskup A. Adamiuk ofiarnie działał na rzecz środowiska opozycji niepodległościowej. Był pierwszym kapelanem opolskiej „Solidarności” (od września 1980 r.), zaangażowanym w jej działalność na Śląsku Opolskim, szczególnie w okresie stanu wojennego. Stanisław Jałowiecki, były działacz „Solidarności”, marszałek województwa opolskiego I kadencji i europoseł wspominał:

Nieczęsto używał słowa patriotyzm, ale bił od niego patriotyzm prawdziwy, taki wschodni, kresowy. On naprawdę starał się, żeby Polska była prawdziwa. Głośno się o to upominał. Mieliśmy szczęście, że się nam trafił taki sługa Pański – oddany, życzliwy, ale też bardzo tolerancyjny. To nasz Kościół opolski odróżniało i do dziś odróżnia. [Ogiolda K., Biskup dodawał odwagi ludziom „Solidarności”, „Nowa Trybuna Opolska” 2017, nr 94, s. 16].

W ramach swojej działalności solidarnościowej biskup Adamiuk święcił sztandary i pomniki stawiane z inicjatywy związku, m. in. sztandar NSZZ „Solidarność” Huty „Małapanew” w Ozimku, pomnik św. Katarzyny czy pomnik Trzech Krzyży przy Kościele Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Opolu, poświęcony poległym i pomordowanym w obronie Ojczyzny i wiary. Odprawiał nabożeństwa podczas najważniejszych uroczystości patriotycznych i związkowych, w kazaniach krytykował represyjne działania władz w komunistycznej Polsce, m. in. w 1981 r. podczas nabożeństw w intencji papieża Jana Pawła II i Ojczyzny odprawianych w opolskiej katedrze 13. dnia każdego miesiąca. Na stadionie miejskim w Raciborzu 1 maja 1981 r. koncelebrował mszę świętą za Ojczyznę. Jej uczestnicy wspominają:

Jego kazania, niepowtarzalne i jedyne w swoim rodzaju, ściągały rzesze wiernych, ale też i niewierzących uczciwych patriotów, którzy mieli okazję wysłuchać słów prawdy wielkiego kapłana. On miał odwagę głosić ją w czasach ciężkich dla polskiego narodu i świadomie narażał się na szykany i prześladowania. [Łobos R., Biskup Antoni Adamiuk w Raciborzu, „Gazeta Raciborska & Impuls” 1994, nr 6, s. 3].

Przewodniczył w 1981 r. w mszy świętej podczas największej manifestacji na Opolszczyźnie, jaką była uroczystość patriotyczno-religijna zorganizowana w rocznicę Konstytucji 3 Maja, w opolskim amfiteatrze, z inicjatywy „Solidarności”. W swoim kazaniu mówił do tysięcy zgromadzonych mieszkańców miasta i regionu:

Sami musimy swoje sprawy załatwiać. Całe społeczeństwo, cały naród chce mieć zaufanie do władzy. Chce mieć władzę silną, ale też pragnie, aby ci, którzy rządzą i będą rządzili, byli ludźmi dobrymi, uczciwymi, mądrymi i sprawiedliwymi. Taką władzę będziemy wszyscy otaczać szacunkiem i zaufaniem, ale musi sobie na to zasłużyć. [Z kazania biskupa Antoniego Adamiuka wygłoszonego w opolskim amfiteatrze 03.05.1981 r.: K. Ogiolda, Biskup dodawał odwagi ludziom „Solidarności”, „Nowa Trybuna Opolska” 2017, nr 94, s. 16].

W czasie stanu wojennego odwiedzał internowanych i więzionych działaczy opozycji, dodawał otuchy im i ich rodzinom, organizował pomoc prawną i materialną. Pomagał ukrywać zagrożonych aresztowaniem, interweniował w obronie represjonowanych. W 1982 r. wraz z ks. Alojzym Sitkiem założył Komitet Pomocy Internowanym przy Kurii Biskupiej w Opolu. Biskup A. Adamiuk jako obrońca prawdy i sprawiedliwości należał do postaci najbardziej negatywnie postrzeganych przez władze komunistyczne, szczególnie za piętnowanie oraz krytykę ateistycznego programu wychowania młodzieży. Jasno prezentował swoją opinię na temat ówczesnej rzeczywistości politycznej, wobec komunizmu przyjmował postawę bezkompromisową i stanowczą. Znany był z odważnych kazań patriotycznych w których stanowczo wypowiadał się przeciwko łamaniu praw Kościoła i praw ludzkich. Mówił:

Głosiłem prawdę i chciałem wolności. Tak rozumiem swoją rolę. [Z ostatniej, niepublikowanej i nieautoryzowanej rozmowy z D. Nowicką, Wybieram się do innej Ojczyzny, „Nowa Trybuna Opolska” 2000, nr 30, s. 9].

Pilnowała go nie tylko bezpieka, ale również Urząd ds. Wyznań i cenzura. Funkcjonariusze bezpieczeństwa nagrywali i spisywali jego kazania, był przez nich obserwowany i podsłuchiwany. Słano na niego ciągłe skargi do biskupa A.Nossola. W trzecią rocznicę śmierci ks. Jerzego Popiełuszki biskup Adamiuk mówił do opolskiej młodzieży:

Byśmy nie dali się zniewolić przez kłamstwa, nie szli na żadne kompromis z ideologią nienawiści, byśmy zło dobrem zwyciężali. [Z homilii biskupa Antoniego Adamiuka wygłoszonej podczas Mszy św. dla młodzieży akademickiej w Opolu 20.10.1987 r.: J. Kopiec, Posłany, by głosić prawdę: życie i posługa biskupa Antoniego Adamiuka (1913-2000), Opole 2010].

Tym słowom pozostał wierny do końca. Biskup Antoni był również wielkim przyjacielem młodzieży. Współorganizował harcerstwo i szkolnictwo na ziemi głubczyckiej, był patronem harcerzy Komendy Hufca Związku Harcerstwa Polskiego w Głubczycach. Dla młodych ludzi, którzy darzyli go dużym szacunkiem, stanowił wielki autorytet moralny. Był także strażnikiem pamięci polskich Kresów Wschodnich. Działał na rzecz Związku Sybiraków. Po osiągnięciu 75 lat (zgodnie z przepisami prawa kościelnego), dnia 2 stycznia 1989 r. A. Adamiuk złożył rezygnację z funkcji biskupa pomocniczego diecezji opolskiej na ręce papieża Jana Pawła II. Był pierwszym w dziejach diecezji opolskiej biskupem-emerytem. Po przejściu w stan spoczynku otrzymał tytuł biskupa seniora i nadal aktywnie uczestniczył w życiu diecezji, pomagając w wykonywaniu różnych obowiązków. Zmarł po długiej chorobie, w wieku 87 lat. Uroczystości pogrzebowe trwały dwa dni, rozpoczęły się 27 stycznia nieszporami w kościele św. Sebastiana w Opolu poprowadzonymi przez ks. Joachima Waloszka. Nazajutrz 28 stycznia miała miejsce modlitwa różańcowa pod przewodnictwem ks. Huberta Sklorza, a następnie ceremonia eksporty do katedry pod przewodnictwem arcybiskupa A. Nossola. Msza święta została odprawiona w opolskiej katedrze Podwyższenia Krzyża Świętego w obecności rodziny, hierarchów Kościoła, z udziałem władz państwowych i samorządowych oraz tłumnie zebranych wiernych z całej Polski. Ceremonii przewodniczył kardynał Henryk Gulbinowicz, metropolita wrocławski. A.Nossol tak wspominał zmarłego biskupa:

Miał wielkie poczucie sprawiedliwości społecznej i politycznej. Zawsze głośno i odważnie o tym mówił. Dla niego ogólnodiecezjalną amboną była Góra św. Anny. To tutaj piętnował nadużycia władzy. Bano się go w tym względzie. Czułem to i w katedrze i wszędzie tam, gdzie ks. biskup przebywał. [ J.Pszon, Był arką między nowymi a starymi czasy, „Gazeta Wyborcza” 2000, nr 23, dodatek „Gazeta w Opolu”, s. 5].

Biskup Antoni Adamiuk zgodnie ze swoją ostatnią wolą, wyrażoną w testamencie, spoczął na Górze św. Anny. Pochowany został na cmentarzu przy Sanktuarium św. Anny. Postać biskupa Antoniego Adamiuka została upamiętniona i uhonorowana przez wiele środowisk i organizacji z którymi był związany. Przykłady: skwer przed klasztorem oo. Franciszkanów wraz z ul. Zakonną w Głubczycach nazwany Placem Biskupa Antoniego Adamiuka i pamiątkowy głaz postawiony przez wdzięcznych absolwentów Liceum Ogólnokształcącego im. Adama Mickiewicza w Głubczycach z lat 1947-1972 podczas zjazdu w 2010 r. ,Plac w Opolu (u zbiegu Katedralnej i ul. S. Baldego) od 2017 r. noszący nazwę Skweru im. Biskupa Antoniego Adamiuka, Park im. bp. Antoniego Adamiuka w Braciszowie pod Głubczycami powstały w 2001 r., w którym widnieją tablice edukacyjne prezentujące życie i działalność biskupa, Tablica pamiątkowa umieszczona w 2000 r. w kościele parafialnym Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Głubczycach, gdzie w latach 1945-1961 biskup pełnił posługę kapłańską. Jest patronem Komendy Hufca ZHP w Głubczycach, Szpital Powiatowy w Głubczycach nosi imię biskupa Antoniego Adamiuka.

Odznaczony: Srebrnym Medalem „Solidarności”, przyznanym 13 grudnia 1996 r. w 15. rocznicę ogłoszenia stanu wojennego.

Posiadacz: tytułu Honorowego Członka NSZZ „Solidarność” (1996), przyznany w Zawadzkiem, przez Krajowy Zjazd Delegatów „Solidarności”, Honorowego członkostwa Towarzystwa Miłośników Lwowa za zasługi na rzecz rodaków ze Wschodu.

Bibliografia podmiotowa

Adamiuk A., List pasterski na rozpoczęcie nowego roku katechetycznego 1984/85, „Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej” 1984, nr 9, s. 271-274.

Adamiuk A., Wspomnienie, „Kalendarz Głubczycki” 1994, s. 72.

Adamiuk A., Wspomnienia, „Forum Duszpasterskie” 1996, nr 23, s. 4-18.

Adamiuk A., Wybieram się do innej Ojczyzny. [Wywiad Danuta Nowicka], „Nowa Trybuna Opolska” 2000, nr 30, s. 9.

Adamiuk A., Z teki pośmiertnej śp. biskupa Antoniego Adamiuka: Wspomnienia, „Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej” 2000, nr 3, s. 124-138.

Bibliografia przedmiotowa

Dola K., Herbut J., Nabzdyk Z., Szymała T., Ziaja P., Dwadzieścia pięć lat Seminarium Duchownego Śląska Opolskiego w Nysie-Opolu, „Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej” 1974, nr 11-12, s. 338-374.

Kopiec J., (oprac.) Kalendarium życia ks. Biskupa Antoniego Adamiuka, „Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej” 1989, nr 10/11, s. 323-326.

Strzeduła G., Złoty jubileusz kapłański ks. biskupa Antoniego Adamiuka, „Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej” 1989, nr 10/11, s. 326-327.

Nowicka D., Kapłan odważny. Jubileusz biskupa Antoniego Adamiuka, „Nowa Trybuna Opolska” 1990, nr 140, s. 16.

Kopiec J., Dzieje Kościoła katolickiego na Śląsku Opolskim, Opole 1991.

Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce. Słownik biograficzny, Warszawa 1992.

Łobos R., Biskup Antoni Adamiuk w Raciborzu, „Gazeta Raciborska & Impuls” 1994, nr 6, s. 3.

Nowicka D., Kresy z pamięci, „Nowa Trybuna Opolska” 1995, nr 169, s. 4.

Polak G., Kto jest kim w Kościele katolickim, Warszawa 1996.

Nossol A., Słowo zachęty księży biskupów z Opola do udzielenia pomocy powodzianom, „Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej” 1997, nr 9, s. 365-366.

Prokop, R.K., Biskupi Kościoła katolickiego w III Rzeczpospolitej : leksykon biograficzny, Kraków 1998.

Bryś W., Sześćdziesiąt lat posługi, „Gazeta Opolska. Dzień na Opolszczyźnie” 1999, nr 26, s. 8.

Kapłan odważny, jubileusz biskupa Antoniego Adamiuka, „Nowa Trybuna Opolska” 1999, nr 140, s. 16.

Nossol A., Homilia wygłoszona podczas mszy św. dziękczynnej z okazji diamentowego jubileuszu kapłaństwa ks. biskupa Antoniego Adamiuka. (katedra opolska – 18 VI 1999 r.), „Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej” 1999, nr 10/11, s. 509-516.

Sienkiewicz-Miś T., "Fiat voluntas tua". 60 lat kapłańskiej posługi biskupa Antoniego Adamiuka, „Gość Niedzielny” 1999, nr 27, dodatek „Opolski Gość Niedzielny”, s. 21.

Sienkiewicz-Miś T., "Fiat voluntas tua". 60 lat kapłańskiej posługi biskupa Antoniego Adamiuka, „Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej” 1999, nr 9, s. 488-490.

Sienkiewicz-Miś T., Służy Bogu i człowiekowi, „Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej” 1999, nr 9, s. 490-492.

Stein S., Służy Bogu i człowiekowi, „Gość Niedzielny” 1999, nr 27, dodatek „Opolski Gość Niedzielny”, s. 21, 23.

Bardon B., Nauczyciel Opolan. Biskup Antoni Adamiuk – 18.12.1913–25.01.2000, Opole 2000.

Bryś W., Zmarł biskup senior ks. Antoni Adamiuk, „Gazeta Opolska. Dzień na Opolszczyźnie” 2000, nr 21, s. 5.

Gulbinowicz H., Słowo wygłoszone podczas Mszy św. w dniu pogrzebu śp. biskupa Antoniego Adamiuka (Katedra opolska – 28 I 2000 r.), „Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej” 2000, nr 3, s. 97-100.

Kopiec J., Biskup A. Adamiuk - ksiądz lwowski na Śląsku Opolskim, „Nasza Przeszłość” T. 93 (2000), s. 363-377.

Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Słownik biograficzny, Wyd. 2 popr. i uzup., Warszawa 2000.

Nossol A., Homilia wygłoszona podczas mszy św. w dniu pogrzebu śp. biskupa Antoniego Adamiuka. (Katedra opolska – 28.01.2000 r.), „Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej” 2000, nr 3, s. 90-97.

Nossol A., Słowo na zakończenie mszy św. pogrzebowej za śp. biskupa Antoniego Adamiuka (Góra Św. Anny – 28 I 2000 r.), „Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej” 2000, nr 3, s. 105-107.

Nossol A., Bagiński J., Kopiec J., Śp. ksiądz biskup Antoni Adamiuk. Odezwa opolskich biskupów, „Gość Niedzielny” 2000, nr 6, dodatek „Opolski Gość Niedzielny”, s. 19.

Nossol A., Kopiec J., Bagiński J., Odezwa w związku ze śmiercią i uroczystościami pogrzebowymi śp. biskupa Antoniego Adamiuka, „Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej” 2000, nr 3, s. 86-88.

Ogiolda K., Będzie nam Ciebie brak : biskup Antoni Adamiuk spoczął na Górze św. Anny, „Nowa Trybuna Opolska” 2000, nr 24, s. 4.

Ogiolda K., Żarliwy katecheta, odważny człowiek. Zmarł opolski biskup senior Antoni Adamiuk, „Nowa Trybuna Opolska” 2000, nr 21, s. 5.

Pszon J., Był arką między nowymi a starymi czasy, „Gazeta Wyborcza” 2000, nr 23, dodatek „Gazeta w Opolu”, s. 5.

Pszon J., Dusza już nad kresami. Ostatnia droga ks. biskupa Adamiuka, „Gazeta Wyborcza” 2000, nr 24, dodatek „Gazeta w Opolu”, s. 1.

Pszon J., Dziadzio Bozia. Umarł biskup Antoni Adamiuk, „Gazeta Wyborcza” 2000, nr 21, dodatek „Gazeta w Opolu”, s. 1.

Religa J., Dał przykład, jak służyć Bogu, kościołowi i ojczyźnie. Śp. Ks. Biskup Antoni Adamiuk (1913-2000), „Echo Gmin” 2000, nr 7, s. 6.

Sienkiewicz-Miś T., Kerner A., Uroczystości pogrzebowe śp. bpa Antoniego Adamiuka, „Gość Niedzielny” 2000, nr 7, dodatek „Opolski Gość Niedzielny”, s. 19.

Sienkiewicz-Miś T., Kerner A., Uroczystości pogrzebowe śp. biskupa Antoniego Adamiuka, „Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej” 2000, nr 3, s. 153-158.

Sitek A., Biskup Antoni Adamiuk (1913–2000), „Śląsk Opolski” 2000, nr 1, s. 37-43.

Sitek A., Śp. biskup Antoni Adamiuk (1913–2000), „Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej” 2000, nr 3, s. 138-153.

Wytulani D., Skawska K., Prawdziwy kapłan : Opole : wierni czuwali przy śp. księdzu biskupie, „Gazeta Wyborcza” 2000, nr 23, dodatek „Gazeta w Opolu”, s. 5.

Zimoń D., Homilia wygłoszona podczas mszy św. pogrzebowej za śp. biskupa Antoniego Adamiuka (Góra Św. Anny – 28.I.2000 r.), „Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej 2000”, nr 3, s. 101-104.

Zmarł biskup Antoni Adamiuk, „Dziennik Zachodni” 2000, nr 22, s. 4.

Kosma F., Antoni Adamiuk (18.12.1913–25.01.2000). Biskup senior, „Kalendarz Opolski” 2001, s. 120.

Kosma F., Nie zapomnimy, „Almanach Miejski Opolanin” 2001, s. 202-210.

Pszon J., Biskup Antoni Adamiuk . Wspomnienie, „Gazeta Wyborcza” 2002, nr 21, dodatek „Gazeta Wyborcza Opole”, s. 6.

Sitek A., Biskup Antoni Adamiuk (1913–2000), „Kalendarz Głubczycki” 2003, s. 234-245.

Pod sztandarami Solidarności, red. M. Malinowska, Opole 2005.

W hołdzie "Solidarności", „Gazeta Wyborcza” 2005, nr 203, dodatek „Gazeta Wyborcza Opole”, s. 2.

Szymczyna A., Ks. bp Antoni Adamiuk – kapłan, patriota i nauczyciel, [w:] 60 lat harcerstwa na Ziemi Głubczyckiej, Głubczyce 2006, s. 13-32.

Hanich A., Duchowni z Kresów Wschodnich na Śląsku Opolskim po II wojnie światowej, [w:] Powojenne losy inteligencji kresowej. Materiały z konferencji naukowej, która odbyła się w Opolu 18-19 listopada 2005 r., red. E. Trela-Mazur, Opole 2007, s. 125-169.

Sitek A., Opolski Diecezjalny Komitet Pomocy osobom pozbawionym wolności i ich rodzinom, [w:] M. Patelski, M. Świder, Opolskie drogi do niepodległości, Opole 2007, s. 65-73.

Kopiec J., Lwowski ksiądz - biskupem na Śląsku Opolskim. Biskup Antoni Adamiuk (1913–2000), „Schlesisches Wochenblatt” 2010, nr 20, s. 9.

Kopiec J., Posłany, by głosić prawdę. Życie i posługa biskupa Antoniego Adamiuka (1913–2000), Opole 2010.

Kopiec J., Kresowi biskupi w Opolu, [w:] Kresowianie na Śląsku Opolskim, red. M. Kalczyńska, Opole 2011, s. 119-126.

Szymczyna A., Maler K., Głubczyccy Kresowianie, Głubczyce 2013.

Bereszyński Z., NSZZ „Solidarność” i rewolucja solidarnościowa na Śląsku Opolskim 1980–1990. T. 1, Geneza, narodziny i rozwój ruchu, Wrocław, Opole 2014.

Bereszyński Z., NSZZ „Solidarność” i rewolucja solidarnościowa na Śląsku Opolskim 1980–1990. T. 2, Od stanu wojennego do zmian ustrojowych w kraju, Wrocław, Opole 2014.

Szymczyna A., Maler K., Głubczyccy Kresowianie i Sybiracy, Głubczyce 2015.

Hanich A., Katoliccy księża z Kresów Wschodnich na Śląsku Opolskim po 1945 roku, „Czasopismo” 2016, nr 2, s. 16-21.

Biskup Antoni Adamiuk, opiekun „Solidarności”, ma w Opolu skwer, „Biuletyn Informacyjny Solidarność” 2017, nr 6, s. 1, 4.

Kerner A., Dzień biskupa, „Gość Niedzielny” 2017, nr 18, dodatek „Gość Opolski”, s. VI-VII.

Maler K., Kościół katolicki na ziemi głubczyckiej w latach 1742–1945. Dzieje pruskiej części archidiecezji ołomunieckiej – komisariatu kietrzańskiego i wikariatu generalnego w Branicach. T. 2, Słownik biograficzny duchowieństwa katolickiego urodzonego bądź działającego na ziemi głubczyckiej do 1946 r., Opole, Kietrz 2017.

Maziarz A., Biskup Antoni Adamiuk we wspomnieniach sióstr szkolnych de Notre Dame, „Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego” 2017, nr 2, s. 209-230.

Ogiolda K., Biskup Antoni Adamiuk, opiekun „Solidarności”, ma w Opolu skwer, „Nowa Trybuna Opolska” 2017, nr 97, s. 5.

Ogiolda K., Biskup Antoni Adamiuk patronem skweru w Opolu, „Nowa Trybuna Opolska” 2017, nr 100, dodatek „Rybak”, s. IV.

Ogiolda K., Biskup dodawał odwagi ludziom „Solidarności”, „Nowa Trybuna Opolska” 2017, nr 94, s. 16.

Patelski M., Ksiądz bp Antoni Adamiuk (1913–2000) – szkic do portretu, [w:] Opolanie znani i nieznani. Cz. 5, Czasy po II wojnie światowej. Cz. 1, red. M. Świder, Opole 2017, s. 13-29.

Bereszyński Z., Byli z nami w najtrudniejszym czasie. Kapłani i środowiska związkowo-opozycyjne w województwie opolskim w latach 1980–1989, [w:] Księża dla władzy groźni, red. R. Łatka, Warszawa 2019, s. 121-147.

Bereszyński Z., Rewolucja „Solidarności” w województwie opolskim 1980-1990. Historia ilustrowana regionu w czasie przełomu. T. 1, Opole 2020.

Byśmy nadal pamiętali, „Gość Niedzielny” 2021, nr 5, dodatek „Gość Opolski”, s. IV.

Farasiewicz M., Ksiądz bp Adamiuk, Kresy i moja rodzina, „Rzecz Powiatowa” 2021, nr 1, s. 13-14.

Szymczyna A., Ks. bp Antoni Adamiuk. Patriota, nauczyciel i kapelan opolskiej „Solidarności”, Opole 2021.

Autor hasła

Ewa Barycka [listopad 2022 r.]