Zygmunt Wojciech Ciechanowski
ur. 23.04.1873 r. w Bochni, zm. 6.07.1966 r. w Rabce – inżynier, mechanik, profesor Politechniki Lwowskiej, specjalista z dziedziny pomp, sprężarek i silników wodnych.
Imię i nazwisko | Zygmunt Wojciech Ciechanowski |
Data i miejsce urodzenia | 23.04.1873, Bochnia |
Data i miejsce śmierci | 6.07.1966, Rabka |
Zawód | inżynier, mechanik, pracownik akademicki |
Zygmunt Wojciech Ciechanowski urodził się w rodzinie inżyniera kolejowego, wówczas naczelnika stacji w Bochni – Wiktoryna i Florentyny z d. Schwarz. Po śmierci ojca w 1883 r. we Lwowie, matka wraz z dziewięciorgiem dzieci przeprowadziła się do rodziny, do Krakowa. Ukończył Gimnazjum św. Anny w Krakowie w 1893 r. Studia podjął na Wydziale Budowy Maszyn w Wyższej Szkole Technicznej w Charlottenburgu (obecnie dzielnica Berlina), uzyskując 11 grudnia 1902 r. dyplom inżyniera budowy maszyn. W trakcie studiów odbył roczny kurs (1896–1897) w austro-węgierskiej szkole oficerskiej marynarki wojennej w Pola (Pula). Pracował także (1898–1900) w berlińskiej firmie „Franz Seiffert und Co.”, gdzie był projektantem i kierownikiem montażu konstrukcji stalowych. W latach 1900–1907 był zatrudniony na posadzie konstruktora w Fabryce Maszyn L. Zieleniewskiego w Krakowie, skąd został ok. 1906 r. delegowany do Zakopanego do budowy wodociągów. W latach 1905–1907 wykładał budowę maszyn w Wyższej Szkole Przemysłowej w Krakowie. W 1907 r. przeniósł się do Lwowa, gdzie na podstawie rozprawy O szybkobieżnych pompach tłokowych, opublikowanej w „Czasopiśmie Technicznym” w 1910 r. (nr 9, s. 117–120; nr 10, s. 133–136; nr 11, s. 150–154) uzyskał prawo do prowadzenia wykładów (tzw. venia legendi) z zakresu pomp i motorów wodnych w Cesarsko-Królewskiej Szkole Politechnicznej oraz płatne stanowisko docenta na Wydziale Budowy Maszyn (WBM). W tym czasie objął kierownictwo, utworzonego przy uczelni, Muzeum Pomp i Motorów Wodnych. W 1907 r. uzyskał stopień doktora, a 4 lutego 1911 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym, pełnił także funkcję kierownika nowo utworzonej Katedry Teorii o Konstrukcji Pomp i Motorów Wodnych. W 1913 r. uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. Na WBM pełnił funkcję prodziekana (1915–1916), a następnie dziekana (1916–1918).
20 kwietnia 1913 r. w kościele św. Tomasza w Fulham (Londyn) ożenił się z Angielką Henriettą (Henny) Augustą Deppe (1893?–1930). Mieli pięcioro dzieci: Kazimierz (1914–2011; architekt), Jadwiga (1915–2007; absolwentka Wyższej Szkoły Handlu Zagranicznego we Lwowie, magister filologii angielskiej), Wiktoryn (1917–1944; pilot), Artur (1920–1941; student medycyny) i Henryk (ur. 1930; absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, konserwator grafiki w Muzeum Czartoryskich w Krakowie).
W tym czasie intensywnie pracował naukowo, publikował w „Czasopiśmie Technicznym” oraz „Przeglądzie Technicznym”. Wydawał także podręczniki. W latach 1921–1923 pracował równocześnie na uczelni i w krakowskim oddziale Fabryki Maszyn L. Zieleniewskiego, gdzie pełnił funkcję dyrektora technicznego. Skonstruował dla niej kompresor, maszyny parowe, sprężarki i pompy. Jego projekty wykorzystywane były w różnych polskich miejscowościach (Kraków, Lwów, Nowy Sącz) dla zakładów wodociągowych, kolejnictwa i górnictwa. W 1921 r. uczelnia zmieniła nazwę na Politechnikę Lwowską (PL), a Wydział Budowy Maszyn na Wydział Mechaniczny, którego w latach 1920–1921 i 1930–1931 był prodziekanem, a w latach 1929–1930 dziekanem. Pełnił także funkcję kierownika Biblioteki Głównej, a później przewodniczącego Komisji Bibliotecznej (1931–1935). W latach 1935–1939 sprawował funkcję prorektora PL. Przez szereg lat był egzaminatorem w Państwowej Komisji Egzaminacyjnej dla kandydatów na kierowników kopalń ropy naftowej. Był członkiem Izby Inżynierów, a także Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie.
Po wybuchu II wojny światowej, w latach 1939–1941 był profesorem w Lwowskim Instytucie Politechnicznym, a w latach 1941–1944 wykładowcą na tajnych kursach politechnicznych. Mieszkał z rodziną we Lwowie przy ul. Nabielaka 55, skąd NKWD zabrało w lutym 1941 r. 21-letniego syna Artura, którego skazano na śmierć za przynależność do polskiej organizacji niepodległościowej „Wyzwolenie” i rozstrzelano 26 czerwca. W mieszkaniu schronienie znajdowali także znajomi i krewni ewakuowani ze Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Warszawie, którą w 1939 r. ukończył syn Wiktor – pilot Wojska Polskiego i RAF, zginął w locie bojowym 14 stycznia 1944 r. nad Anglią. W maju 1944 r., w obawie przed represjami, Z.C. przybył do Krakowa, gdzie zamieszkał przy ul. Biskupiej 10. Podjął pracę w Miejskich Wodociągach i Kanalizacji (1944–1945). Włączył się w odbudowę technicznego szkolnictwa wyższego w powojennej Polsce. Wszedł w skład Komitetu Organizacyjnego Politechniki Krakowskiej (marzec–maj 1945), a od czerwca Politechniki Śląskiej (PŚ). W latach 1945–1960 był profesorem PŚ w Gliwicach i pełnił funkcję kierownika Katedry Pomp i Silników Wodnych, a w latach 1945–1946 dziekana Wydziału Mechanicznego. Był też profesorem Akademii Górniczej (później Akademii Górniczo-Hutniczej AGH) w Krakowie, gdzie w latach 1945–1947 został kierownikiem Katedry Pomp, Sprężarek i Wentylatorów, a w latach 1946–1948 prodziekanem Wydziału Elektro-Mechanicznego. W pierwszych latach powojennych wykładał także na Politechnice we Wrocławiu. 24 lipca 1946 r. Prezydent RP Bolesław Bierut nadał mu tytuł profesora zwyczajnego PŚ. W tym czasie był także członkiem Komisji Egzaminu Dyplomowego na Wydziale Mechanicznym PŚ, a od 1952 r. został kierownikiem Zakładu Pomp i Silników Wodnych. 30 listopada 1953 r. Centralna Komisja Kwalifikacyjna przyznała mu stopień doktora nauk technicznych. Był ekspertem w sprawach hydrologicznych, opiniował projekty i patenty. 15 maja 1957 r. otrzymał doktorat honoris causa Politechniki Gdańskiej „w uznaniu nieprzemijających zasług w ciągu 50-lecia działalności inżynierskiej i naukowej dla dobra nauki polskiej i pracy dydaktycznej oraz rozwoju polskiego przemysłu budowy maszyn”. Jego jubileusz uczciły także Politechniki Śląska i Krakowska. Od 1961 r. był członkiem honorowym Stowarzyszenia Inżynierów Mechaników Polskich (SIMP), a także Rady Seniorów SIMP. Na emeryturę przeszedł 1 października 1960 r. w wieku 87 lat.
Autor kilkudziesięciu publikacji, w tym 3 skryptów na temat mechaniki, konstrukcji maszyn.
Tak wspominał go po latach Adam Trojanowski:
Dysponował olbrzymią wiedzą oraz doświadczeniem w swojej dziedzinie techniki, równocześnie był jednak człowiekiem humanistycznego ducha, autentycznym intelektualistą, utalentowanym pianistą oraz admiratorem sztuki. [„Cracovia Leopolis” 2005, nr 4, s. 33–34].
Pasją Z.C. było taternictwo i speleologia. Jedną ze swych wypraw opisał w roczniku „Wierchy” w 1959 r.
Odznaczony: Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1936 r.), Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1957 r.), Złotą Odznaką XV-lecia Politechniki Śląskiej (1961 r).
Pochowany w rodzinnym grobowcu na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Bibliografia podmiotowa
Ciechanowski Z., Jeszcze o Klimku, Cięglewiczu i kilku innych, „Wierchy” 1959, t. 28, s. 196–201.
Bibliografia prac naukowych zon.: Szymczyk J., Zygmunt Ciechanowski (1873–1966), [w:] Profesorowie lwowscy na Politechnice Śląskiej, red. D. Recław i W. J. Bąba, Gliwice 2015, s. 175–193.
Bibliografia przedmiotowa
Bąba W. J., Początki Politechniki Śląskiej, t. 1–2, Gliwice 2010, s. 406, 475, 479.
Ciechanowski K., Inżynier, profesor, humanista, „Cracovia Leopolis” 1997, nr 2, s. 7–9.
Politechnika Lwowska 1844–1945, Wrocław 1993, s. 343–344.
Popławski Z., Ciechanowski Zygmunt Wojciech, [W:] Słownik biograficzny techników polskich, z. 2, Warszawa 1992, s. 38–40.
https://pg.edu.pl/uczelnia/ludzie-pg/doktorzy-honoris-causa/prof-zygmunt-ciechanowski
Szymczyk J., Zygmunt Ciechanowski (1873–1966), [W:] Profesorowie lwowscy na Politechnice Śląskiej, red. D. Recław i W. J. Bąba, Gliwice 2015, s. 175–193.
Trojanowski A., Lwowscy mechanicy w Krakowie jak ich pamiętam, „Cracovia Leopolis” 2005, nr 4, s. 32–37.
Zarządzenie o nadaniu Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski, Wielkiej Wstęgi Orderu Odrodzenia Polski, Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski oraz Złotego Krzyża Zasługi, „Monitor Polski” 1936, nr 263, poz. 466.
Autor hasła
Anita Tomanek [grudzień 2022 r.]