Zbigniew Opałek

ur. 20.11.1907 r. we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 13.07.1994 r. w Tułowicach, pow. Niemodlin, woj. opolskie – leśnik, łagiernik, nauczyciel.

Imię i nazwisko	Zbigniew Opałek
Data i miejsce urodzenia	20.11.1907, Lwów
Data i miejsce śmierci	13.07.1994, Tułowice
Zawód	leśnik, nauczyciel

Zbigniew Opałek pochodził z rodziny inteligenckiej. Ojciec Mieczysław (1881-1964) i Waleria z d. Bednarska byli nauczycielami. Ojciec w latach 30. XX w. pracował w lwowskich szkołach powszechnych, m.in. im. Piramowicza i św. Marii Magdaleny. Był poza tym znanym bibliofilem, poetą, a także autorem szeregu prac z zakresu historii kultury. Brat Bolesław (1925-2018).

Zbigniew Opałek uczęszczał do szkół powszechnych we Lwowie, Wiedniu, Krakowie i Nowym Sączu. W latach 1918 – 1926 był uczniem X gimnazjum humanistycznego im. H. Sienkiewicza we Lwowie. Po maturze podjął studia w Wydziale Rolniczo-Lasowym Politechniki Lwowskiej. Od 1931 r. był asystentem w Katedrze Geometrii Wykreślnej u prof. Antoniego Plamitzera (1916-2001) i prof. Kazimierza Bartla (1882-1941). Po ukończeniu studiów jako inżynier leśnik pracował w prywatnych biurach techniczno-leśnych, a w latach 1936-1938 był zarządcą lasów Ordynacji Baworowskich w pow. borszczowskim. Potem do 1944 r. pracował w Dyrekcji Lasów Ordynacji Przeworskiej Lubomirskich w Zamysłówce.

W okresie okupacji włączył się w maju 1940 r. w działalność konspiracyjną Związku Walki Zbrojnej - Armii Krajowej. Odbył przeszkolenie w zakresie podoficerskim i otrzymał przydział służbowy jako obserwator w drużynie dowódcy. Należał przez cały okres okupacji do placówki „Opaleniska”, biorąc udział w różnych akcjach i wykonując zlecane mu zadania. Uczestniczył w wydawaniu prasy konspiracyjnej. 29 października 1944 r. został aresztowany przez NKWD, przetrzymywany w więzieniu w Rzeszowie, a następnie trafił do obozu w Bakończycach (obecnie dzielnica Przemyśla).

„Pierwsze obozy NKWD powstały tuż po wkroczeniu Armii Czerwonej na wschodnie ziemie Rzeczypospolitej. Na terenie „Polski lubelskiej” utworzono kolejne. Przetrzymywano w nich głównie polskich działaczy politycznych, członków niepodległościowego ruchu oporu, bądź osoby z volkslisty, np. Kaszubów i Górnoślązaków. Trafiali się również żołnierze przedwojennego Wojska Polskiego, a nawet… byli więźniowie obozów niemieckich. [https://twojahistoria.pl/2017/06/25/sowiecki-majdanek-dlaczego-nie-pamietamy-o-stu-obozach-ktore-stalinowskie-wladze-zalozyly-w-polsce/, dostęp: wrzesień 2023 r.].

4 grudnia 1944 r. wraz z innymi więźniami, żołnierzami AK z Rzeszowszczyzny, został przewieziony na teren ZSRR, do obozu jenieckiego w Borowiczach.

„Podobóz w Borowiczach położony ok. 3 km od stacji Borowicze. Zatrudnieni tam pracowali na budowach, w zakładach wytwórczych ceramiki i przy wydobywaniu torfu. Większość Polaków stanowili byli żołnierze Armii Krajowej, którzy walczyli w czasie wojny z okupantem niemieckim. Przeważnie byli to Polacy z województw lubelskiego, części warszawskiego oraz rzeszowskiego. Nie licząc mniejszych transportów (między 22 lipca a 20 listopada 1944r) pochodzili oni z pierwszej dużej fali aresztowań w październiku 1944 roku. http://www.stalinizmwpolsce.com/ZSRR-Borowicze.html, dostęp wrzesień 2023 r.].

W czerwcu 1946 r. deportowany został za Ural i osadzony w łagrze w Swierdłowsku, skazany na 5 lat obozu pracy. Przez dwa lata przebywał w karagandyjskim łagrze stalinowskim Karlag (1928-1956) o zaostrzonym rygorze. Obecnie znajduje się tam muzeum pamięci o zesłanych ofiarach reżimu stalinowskiego, prowadzone przez Księży Marianów. Zbigniew Opałek znajduje się na liście osób, które 5 lipca 1946 r. przeniesiono z obozu nr 270 Borowicze obw. nowogrodzki do Obozu nr 531 Wierchniaja Pyszna obw. swierdłowski, jest też na liście osób, które opuściły obóz nr 531 oraz w kartotece ewidencyjnej osób repatriowanych do Polski w latach 1945-1960 Centralnego Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Według danych szacunkowych ocenia się, że na terenie ziem polskich Sowieci aresztowali od 80 tys. do 100 tys. osób, z czego zdecydowaną większość wywieziono w głąb ZSRS. Do tej liczby należy doliczyć jeszcze 46 tys. Polaków – jeńców z armii niemieckiej, co daje liczbę prawdopodobnie 150 tys. Polaków (obywateli polskich, osób polskiego pochodzenia) osadzonych w sowieckich łagrach. Trudne do ustalenia są dane dotyczące liczby osób, które poniosły śmierć wskutek wyroków lub warunków, w których byli przetrzymywani internowani i jeńcy wojenni. [D. Iwaneczko, Obozy i więzienia sowieckie na ziemiach polskich w latach 1944–1945, „Biuletyn IPN” 2022, nr 5.]

Do Kraju wrócił w 1948 r., podjął starania w poszukiwaniu pracy. Zamieszkał na Śląsku Opolskim, znalazł zatrudnienie jako wykładowca w Państwowym Leśnym Ośrodku Szkoleniowym PLOS w Tułowicach na Opolszczyźnie, przemianowanym później na Technikum Leśne. Pracował tam do 1980 r. Był aktywnym członkiem Polskiego Towarzystwa Leśnego, Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa Naczelnej Organizacji Technicznej oraz Związku Nauczycielstwa Polskiego. Wkrótce po powstaniu Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo Wschodnich w 1989 r. wstąpił w jego szeregi, ale z uwagi na wiek i zły stan zdrowia nie brał czynnego udziału w jego pracach.

W okresie PRL nie należał do PZPR.

Pochowany został na cmentarzu w Tułowicach. W pożegnalnych przemówieniach podkreślono szacunek, jakim cieszył się w swoim środowisku; wysoko ocenionego pedagoga i prawego człowieka.

Bibliografia przedmiotowa

Iwaneczko D., Obozy i więzienia sowieckie na ziemiach polskich w latach 1944–1945, „Biuletyn IPN” 2022, nr 5Sznajder J., Kukiz T., „Z żałobnej karty …” Semper Fidelis” 1994, nr 6 (23), s. 36.

Uwięzieni w Borowiczach: alfabetyczne wykazy 5795 Polaków i przedwojennych obywateli polskich innych narodowości więzionych w obozie jenieckim nr 270 NKWD ZSRR w Borowiczach w latach 1944-1949, red. A.Dzienkiewicz, A. Gurjanow, (Centrum Przechowywania Zbiorów Historyczno-Dokumentalnych, Ośrodek Badań, Informacji i Upowszechniania (NIPC) "Memoriał", Ośrodek Karta), Warszawa 1997.

http://www.tajynsza.marianie.com/karlag.html, dostęp: wrzesień 2023 r.

https://zstulowice.szkolna.net/szkola/historia, dostęp: wrzesień 2023 r.

Autor hasła

Jerzy Hubicki, Maria Kalczyńska