Wiesław Malicki
ur. 17.08.1935 r. we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 15.05.2011 r. w Opolu – poeta, prozaik, aforysta, dziennikarz, tłumacz literatury rosyjskiej.
Imię i nazwisko | Wiesław Malicki |
Data i miejsce urodzenia | 17.08.1935, Lwów |
Data i miejsce śmierci | 15.05.2011, Opole |
Zawód | pisarz, dziennikarz, tłumacz |
Wiesław Malicki pochodził z rodziny mieszczańskiej. Dzieciństwo Wiesława przypadło na trudny okres wojny i narodowych antagonizmów. Kiedy Sowieci na stałe zajęli Lwów jego rodzina postanowiła wyjechać na Ziemie Zachodnie.
Był rok 1944, wojska sowieckie wyzwoliły Lwów, leczyłem się wtedy u babci… miałem przestrzeloną nogę. Znalazł mnie tato, gdy już powoli się wykrwawiałem. [http://www.klubliterackibrzeg.pl/2009/04/mowie-to-ja-baciar-ze-lwowa-spotkanie-z-wieslawem-malickim/ [dostęp 27.10.2022 r.].
Po osiedleniu się Na Ziemiach Zachodnich, pracował w kopalni uranu w Kamiennej Górze na Dolnym Śląsku. Za namową bliskich, przerażonych ciężkimi warunkami pracy, podjął studia polonistyczne w Krakowie, gdzie poznał Aleksandrę, swoją przyszłą małżonkę. Razem przyjechali na Opolszczyznę i tu pozostali. W. M. ukończył Studium Nauczycielskie w Krakowie, w 1964 r. filologię rosyjską w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu (obecnie Uniwersytet Opolski) oraz w 1972 r. Podyplomowe Studium Dziennikarskie na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Uzyskał tytuł doktora nauk humanistycznych na podstawie rozprawy na temat: dróg życiowych absolwentów opolskiej WSP. Tuż po studiach, w latach 60. XX w. mieszkał i pracował jako nauczyciel w brzeskim technikum mechanicznym i w szkole zawodowej. Później, w latach 1965–1967, po przeprowadzce do Opola, podjął pracę nauczyciela języka rosyjskiego w Liceum Ogólnokształcącym im. Powstańców Śląskich w Dobrzeniu Wielkim. Tak wspominał ten czas:
[…] Najcenniejsze jednak było to, że jako lwowianin z urodzenia, mogłem zbliżyć się do spraw dotąd dla mnie mglistych, do ludzi tej ziemi. Miałem bowiem możność poznawać dusze Ślązaków, niełatwe ich losy, nadzieje i oczekiwania… Przecież jako wychowawca bywałem w rodzinach uczniów. [W. Malicki, Tropami pamięci [w:] Liceum Ogólnokształcące im. Powstańców Śląskich w Dobrzeniu Wielkim 1953–2003. Księga jubileuszowa, red. R. Kałuża, Opole-Dobrzeń Wielki 2005, s. 146].
W latach 1973–1989 był pracownikiem Instytutu Śląskiego w Opolu, zatrudniony w Zakładzie Kultury Współczesnej. W latach 1989–1992 pracował jako adiunkt muzealny w Dziale Naukowo-Badawczym Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu. Zajmował się m.in. badaniami nad działalnością oświatową polskich jeńców wojennych w niewoli Wehrmachtu i uczestnicząc w tworzeniu „Łambinowickiego Rocznika Muzealnego”, gdzie pracował jako sekretarz Komitetu Redakcyjnego. 28 stycznia 1992 r. przeszedł na emeryturę.
Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu było ostatnim miejscem mojej pracy, ważnym i pouczającym. Jego specyfika ułatwiała zrozumienie niezwykłych dramatów ludzkich w warunkach ekstremalnych, poniżających godność człowieczą i narodową. To, czego byłem świadkiem w dzieciństwie oraz tuż po wojnie, ułatwiało mi wczuwanie się w losy osób, które doświadczyły wojennego piekła, a potem niewoli. Chłonąłem tę wiedzę nie bez wzruszenia i szczególnej refleksji. […] [W. Malicki, Mozaika wspomnieniowa, „Łambinowicki Rocznik Muzealny” 2005, t. 28, s. 167.].
Zasiadał w jury wielu konkursów literackich, m.in. Konkursu Recytatorskiego Poezji Jenieckiej „Nie traćmy pamięci” – od 1995 r. Był jednym z inicjatorów ogólnopolskiego konkursu na aforyzm i fraszkę „Satyrbia”, a potem jurorem w jego kolejnych edycjach (2000–2009). Był członkiem Korespondencyjnego Klubu Młodych Pisarzy przy Związku Młodzieży Wiejskiej, należał do Opolskiego Nauczycielskiego Klubu Literackiego, w latach 1985–2000 pełnił funkcję jego przewodniczącego, był członkiem oddziału Związku Literatów Polskich w Opolu oraz Górnośląskiego Towarzystwa Literackiego w Katowicach. Wiesław Malicki uznany był za najbardziej pracowitego twórcę opolskiego. Pisał wiersze, aforyzmy, opowiadania. Okazjonalnie tłumaczył z literatury rosyjskiej. Zajmował się również publicystyką i dramaturgią. Publikował swoje utwory w prasie krajowej, rosyjskiej i czeskiej oraz na antenie Polskiego Radia w Opolu. Jego utwory przekładano na czeski, niemiecki i angielski. Debiutował jako poeta w 1962 r., a niedługo potem opublikował arkusz poetycki Kamienne ryby (1967). Kolejne tomiki wierszy nosiły tytuły: W stronę ufności (1989), Gdy milczy stół (1991), Bez mitu (1995), Pobłyski (1997), Lot nad przegraną (2000), Rozpisywanie snu (2008). Debiut poetycki Malickiego przypadł na lata sześćdziesiąte - był to okres fascynacji odkrywaną wtedy na nowo tradycją awangardy krakowskiej, jednak twórca na swój sposób przełamywał awangardową poetykę. Na taki stan rzeczy miały wpływ m.in. uświadomione przez poetę wymogi twórcze i przeżycia z czasu wojny:
[…] uświadomienie sobie podstawowego wymogu, jaki powinienem przed sobą najsamprzód stawiać: mieć coś autentycznie własnego, niepowtarzalnego do powiedzenia, coś, co byłoby odkryciem dla mnie samego. Nie to, jak piszę, lecz to, o czym piszę, stawało się dla mnie bardziej ważne. Tematycznie istotnymi wydarzeniami, jakie zaważyły na moich poetyckich refleksjach, były wówczas m.in. „szczenięce” przeżycia z czasu wojny, wyjazd z rodzinnego Lwowa, trudna adaptacja do realiów powojennych. Nie mniej istotne były dla mnie zawsze więzi rodzinne – z matką, ojcem, rodzeństwem – i te więzi, które starałem się zbudować w mojej rodzinie, a przede wszystkim miłość do córki Małgorzaty i syna Marka. [Rozmowa z Wiesławem Malickim, rozm. S. Nyczaj, [W:] W. Malicki, Bez mitu, Kielce 1995, s. 81.].
Los i kondycja ludzka, postawa prometejska wybijały się na główny plan twórczości Malickiego.
To, co pisał, było zawsze bliskie życiu. Losy zagubionych młodych ludzi, narkomanów, a w późniejszych wierszach także bezdomnych to nierzadkie tematy w zbiorach poetyckich Wiesława Malickiego. […] Malicki-poeta stawiał nam pytania, mówił jako człowiek, ojciec, mąż, przyjaciel; mówił o znaczeniu słowa, miłości, przyjaźni, o wierze i nadziei. Ukazywał ludzkie przywary i zalety, w jego wędrówkach do ludzi w kraju i poza granicami Polski znajdziemy wszystko, co dotyczy „człowieczych światów” - poświęcenie, dobroć, uśmiech nad ludzkimi wadami, ale także poważny osąd, gdy sprawy są istotne, znajdziemy podziw dla sztuki, twórczości i dla jej animatorów. Był poetą z indywidualnym piętnem i własną wizją świata. A wizja ta świadczy o szczególnej wrażliwości i dojrzałości twórczej. To, co go najbardziej zajmowało, cieszyło, bolało i wzruszało – to człowiek z całym jego dobrodziejstwem. Poezję jego cechuje potężny ładunek empatii, która niewątpliwie decyduje o tym, że twórczość autora „W stronę ufności” staje się czytelnikowi tak bliska [T. Nietyksza, Lwowski baciar w Opolu. (Wspomnienie o Wiesławie Malickim) [W:] Twarze Opola. Twarze muzeum, red. V. Rezler-Wasielewskiej, T. I, Opole 2015, s. 104].
Jego głównym nurtem twórczości było pisanie aforyzmów. Opublikował m.in. następujące zbiory aforyzmów: Z dna soczewki (1986), Wędrówki do ludzi (1987), Wyłuskane z czasu (1987), Słowa owocujące (1989), Słowa pod wiatr (1997), W koleinach dłoni (1999), Myśli codzienne (1999), Abecadło aforystyczne (2002), Myśli na wynos (2005). Malicki był mistrzem krótkich form poetyckich, zadziwiających celnością słowa i lakonicznością wypowiedzi artystycznych. Profesor Joachim Glensk, antologista aforyzmów, zaliczał Malickiego do grona pięciu najlepszych aforystów w Polsce. Tak charakteryzował jego twórczość aforystyczną:
Jako aforysta Wiesław Malicki olśniewa zaskakująco świeżym spojrzeniem na świat ludzi i przedmiotów, niebanalnym dozowaniem skojarzeń, swobodną grą metafor i przenośni. W jego aforyzmach dochodzi do głosu własne doświadczenie życiowe, manifestujące się celnym i nierzadko finezyjnym demaskowaniem ludzkich przywar. Szczególnie udane są jego definicje słownikowe, zwięzłe i precyzyjne, szokujące wręcz śmiałością wizualnych i językowych propozycji. Natomiast walory dydaktyczno-moralizatorskie, uzasadnione trafnymi obserwacjami relacji międzyludzkich, są na ogół głęboko ukryte i nie rażą tanim wartościowaniem”. [J. Glensk [w:] W. Malicki, Abecadło aforystyczne, Opole 2002, s. 5.].
Aforyzmy Wiesława Malickiego są niejednokrotnie pokrzepieniem, niekiedy pobłażaniem dla chwili słabej, która nas trapi i nie opuszcza – aż do śmiechu. Bywają też filozoficznym uogólnieniem, bądź tylko wprowadzają czytelnika w zamyślenie – zastanowienie. Co ważne jednak, nie moralizują, nie wykpiwają naszego sposobu świata, lecz «biorą nas ku sobie» penetrując paradoksalną rzeczywistość przyłapaną „na gorącym uczynku”. [Z. Kresowaty, Odwzorować mądrość [w:] W. Malicki, Myśli na wynos, wkładka, Opole, 2005.].
Tak sam Malicki mówił o swojej twórczości aforystycznej:
[…] chcę, by to, co powstaje w mojej głowie, było szczególne i w formie, i w treści. A skoro to smakuje innym, cieszę się bardzo. W ten sposób przynajmniej mogę być użyteczny. I rad jestem wielce, że są tacy, co te aforyzmy czytają, i po śmierci nawet będę uśmiechał się do tych, co uśmiechają się do moich aforyzmów. [Zabawy mnie nie interesują: rozmowa z poetą, pisarzem, aforystą-mówi Wiesław Malicki, rozm. Dorota Wodecka-Lasota,” Gazeta Wyborcza” 2002, nr 173, dod.” Gazeta Wyborcza Opole”, s. 2.].
Poeta mówił o sobie „lwowski baciar” i „lew ze Lwowa”. W. Malicki zdobył szereg nagród i wyróżnień w polskich i zagranicznych konkursach literackich, m.in. w : Łódzkiej Wiośnie Poetów ’64, w 1989 r. Złotą Buławę Hetmańską w ogólnopolskim konkursie poetyckim w Białymstoku oraz w ogólnopolskim konkursie satyrycznym „Satyrbia ‘99” w Białymstoku, Nagrodę Marszałka Województwa Opolskiego. Odznaczony: Złotym Krzyżem Zasługi oraz Medalem Komisji Edukacji Narodowej.
Pochowany na cmentarzu komunalnym, na Półwsi w Opolu.
Bibliografia podmiotowa
Malicki W., Kamienne ryby, Katowice 1967.
Malicki W., Kutyma M., Leśnik, A., [Oprac.] Opolskie środowisko naukowe. Próba prezentacji, Opole 1975.
Malicki W., Wiśniewska W., Szkoła w służbie rolnictwa [monografia szkoły rolniczej
w Izbicku], Opole 1980.
Malicki W., Drogi życiowe absolwentów opolskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Opole 1984.
Malicki W., Z dna soczewki, Opole 1986.
Malicki W., Wyłuskane z czasu, Opole 1987.
Malicki W., Słowa owocujące, Opole 1989.
Malicki W., W stronę ufności, Opole 1989.
Malicki W., Gdy milczy stół, Opole 1991.
Malicki W., Nahé názory [tłum. na jęz. czeski Lucyna Waszkowa, Lech Przeczek, Jindřich Zogata], Český Téšin 1992.
Malicki W., Bez mitu, Kielce 1995.
Malicki W., Słowa pod wiatr. Slova proti větru [tłum. Libor Martinek i Wilhelm Przeczek], Czeski Cieszyn 1996.
Malicki W., Pobłyski, Kielce 1997.
Malicki W., Tojto czyli psie kłopoty, Kielce 1997.
Malicki W., W koleinach dłoni. Aforyzmy, maksymy, sentencje, Kielce 1999.
Malicki W., Lot nad przegraną, Opole 2000.
Malicki W., Abecadło aforystyczne, Opole 2002.
Malicki W., Mozaika wspomnieniowa, „Łambinowicki Rocznik Muzealny. Jeńcy wojenni w latach II wojny światowej” 2005, T. 28, s. 167-169.
Malicki W., Myśli na wynos. Take-away Thoughts. Gedanken zum mitnehmen, Opole 2005.
Malicki W., Tropami pamięci, [w:] Liceum Ogólnokształcące im. Powstańców Śląskich w Dobrzeniu Wielkim 1953–2003. Księga jubileuszowa, red. Ryszard Kałuża, Opole-Dobrzeń Wielki 2005, s. 145-146.
Malicki W., Rozpisywanie snu, Białystok 2008.
Bibliografia przedmiotowa
Nyczaj S., W kręgu młodych, „Kalendarz Opolski” 1970, s. 321-326.
„Rysopis. Opolski almanach młodych” red. E. Pochroń, 1972, s. 130.
Marciniak R., Wągiel W., Informator biobibliograficzny KKMP (1959-1974), Warszawa 1974, s. 81-82.
Środowisko literackie Opolszczyzny. Informator biobibliograficzny 1945-1980 cz. II, oprac. H. Jamry, Opole 1986.
Środowisko literackie Opolszczyzny. Informator biobibliograficzny 1981-1985. Suplement, oprac. H. Jamry, Opole 1988.
Przeczek, W., Doktor Wiesław Malicki, „Głos Ludu” 1992, nr 35, s. 3.
T.S., Skrzydlate myśli Wiesława Malickiego, „Dolnośląski Diariusz Kulturalny” 1993, nr 10, s. 15.
Kowalski, K., Z „Dziennika” (Jubilat), „Gazeta Opolska” 1995, nr 154, s.7.
Krassowski, M., Życie bywa żartem, „Tygodnik Opolski” 1995, nr 28, s. 3.
Rozmowa z Wiesławem Malickim [Wywiad Stanisław Nyczaj], [w:] Malicki W., Bez mitu, Kielce 1995, s. 81-84.
Malicki W., Słowa pod wiatr, „Zwrot” 1996, nr 9, s. 60-61.
Środowisko literackie Opolszczyzny. Informator biobibliograficzny 1986-1990, oprac. H. Jamry, Opole 1996.
Kubicki, H., Nasi coraz lepsi, „Opolski Dziennik Ludowy” 1997, nr 5, s. 15.
Słomiński, K., Posłowie [W:] Malicki W., W koleinach dłoni. Aforyzmy, maksymy, sentencje, Kielce 1999, s. 66-69.
Współcześni pisarze Opolszczyzny. Informator, oprac. H. Jamry, V. Łabędzka, Opole 1999.
Malicki, W., Zabawy mnie nie interesują. Rozmowa z poetą, pisarzem, aforystą [Wywiad Dorota Wodecka-Lasota], „Gazeta Wyborcza 2002, nr 173, dodatek „Gazeta Wyborcza Opole”, s. 2.
Pisarze polscy. Członkowie ZLP w latach 1990-1999. Informator bibliograficzny, oprac. G. Wiśniewski, Kielce 2002.
Szczupał, J., Koneser aforyzmu, „Nowa Trybuna Opolska” 2003, nr 39, s. 17.
(b), Wiesław Malicki (1935–2011), „Indeks” 2011, nr 5/6, s. 72.
DNA, Wiesław Malicki nie żyje, „Nowa Trybuna Opolska” 2011, nr 113, s. 5.
Słomiński, K., Gdy słowa znaczą, „Prowincja” 2011, nr 1-2-3-4, s. 38-41.
Pisarze opolscy. Członkowie Związku Literatów Polskich cz. 2. Informator biobibliograficzny, oprac. H. Jamry, Opole 2011.
Rezler-Wasielewska, V., Wiesław Malicki (1935–2011), „Łambinowicki Rocznik Muzealny. Jeńcy wojenni w latach II wojny światowej” 2011, T. 34, s. 197-199.
Nietyksza, T., Lwowski baciar w Opolu. (Wspomnienie o Wiesławie Malickim) [W:] Twarze Opola. Twarze muzeum, T.1, red. V. Rezler-Wasielewska, Opole 2015, s. 102-110.
Nyczaj, S., Wśród pisarzy. Rozmowy i wspomnienia cz. 2, Kielce 2017.
Kałuski M., Słownik zasłużonych i znanych Polaków urodzonych we Lwowie, Melbourne-Toruń, 2021.
„Mówię to ja – baciar ze Lwowa” – spotkanie z Wiesławem Malickim, http://www.klubliterackibrzeg.pl/2009/04/mowie-to-ja-baciar-ze-lwowa-spotkanie-z-wieslawem-malickim/, dostęp: 27.10.2022 r.
Odszedł Wiesław Malicki – Wybitny Poeta i Aforysta, http://migielicz.pl/odszedl-wieslaw-malicki-wybitny-poeta-i-aforysta/, [dostęp 4.11.2022].
https://aforyzmy-cytaty.pl/aforyzmy/malicki-wieslaw.html [dostęp 4.11.2022]
Autor hasła
Teresa Stanisz-Cyrys