Wacław Kuśnierczyk

ur. 15.10.1908 r. w Śniatynie, woj. stanisławowskie (obecnie Ukraina), zm. 31.01.1997 r. w Katowicach – lekarz laryngolog.

Imię i nazwisko	Wacław Franciszek Bartłomiej Kuśnierczyk
Data i miejsce urodzenia	15.10.1908, Śniatyn
Data i miejsce śmierci	31.01.1997, Katowice
Zawód	lekarz laryngolog, pracownik akademicki

Wacław Kuśnierczyk był synem Piotra, lekarza i dyrektora szpitala w Śniatyniu oraz Anny z Trzecieskich, nauczycielki muzyki. Ojciec (Piotr Kuśnierczyk) studiował medycynę w Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, jednak został uwięziony w Cytadeli Warszawskiej za udział w antycarskiej działalności konspiracyjnej. Po uwolnieniu edukację ukończył we Lwowie, gdzie w 1902 r. otrzymał dyplom doktora wszech nauk lekarskich. W.K. miał dwóch braci: Tadeusza (lekarza) i Wojciecha oraz cztery siostry: Wandę (zam. Musiałowicz), Halinę (zam. Mika), Janinę (zam. Knapik) oraz Annę, zmarłą w dzieciństwie. Podczas I wojny światowej przebywał z matką i rodzeństwem na Morawach, kiedy ojciec służył jako lekarz wojskowy. W 1926 r. ukończył gimnazjum w Śniatynie, a jego najlepszym przyjacielem był Żyd Jakub Goldsztaub. Medycynę studiował na Uniwersytecie Jana Kazimierza (UJK) we Lwowie, dyplom lekarza otrzymał w 1932 r. Na studiach poznał swoją przyszłą żonę, Janinę Marynowską (1906-1999), która również ukończyła medycynę. Narzeczeństwo trwało siedem lat. Od 1 września 1932 r. był asystentem w Klinice Chorób Uszu, Nosa, Gardła i Krtani Wydziału Lekarskiego UJK we Lwowie, której kierownikiem był profesor Teofil Zaleski. Dodatkowo pracował jako lekarz dyżurny w lwowskim Pogotowiu Ratunkowym. Tytuł doktora medycyny otrzymał 26 marca 1938 r. w UJK na podstawie rozprawy: Gruźlica nosa, jamy ustnej i gardła, której promotorem był profesor Teofil Zaleski. Praca doktorska W.K. została opublikowana w „Polskim Przeglądzie Otolaryngologicznym” w 1939 r. Po obronie doktoratu otrzymał propozycje pracy w Wilnie i Warszawie. 7 czerwca 1938 r. w Katedrze Ormiańskiej we Lwowie poślubił Janinę Marynowską (1906-1999). Mieli troje dzieci: Piotra (ur. 1943), Małgorzatę (ur. 1944), oraz Jarogniewę (ur. 1946). Cała trójka podobnie jak rodzice wybrała medycynę. Po latach o małżonkach tak pisał ich wnuk, Jan Sasor:

Oboje przez całe życie byli mocno z sobą związani. Ich miłość przetrwała mimo różnych przeszkód, w tym czas 12-letniej rozłąki, gdy Wacław wyjechał na Górny Śląsk, a Janina z dziećmi pozostała w Nowym Sączu. Były między nimi różnice, jak zresztą w każdym małżeństwie. Mieli odmienne charaktery, ale dzięki temu się uzupełniali. [J. Sasor J., Matka, żona i lekarka. Janina z Marynowskich Kuśnierczykowa (1906-1999), [w:] Między Kresami Wschodnimi a Śląskiem. Biografie niebanalne, pod red. J. Lusek, Bytom 2023, s. 186].

W 1938 r. Kuśnierczykowie zamieszkali w Warszawie, na Żoliborzy przy ul. Adama Mickiewicza. W.K. pracował w Szpitalu Ujazdowskim w Warszawie (1938-1944). Był to Szpital Szkolny Centrum Wyszkolenia Sanitarnego, kształcący lekarzy wojskowych. Pełnił obowiązki ordynatora na Oddziałach Laryngologicznym oraz Chirurgii Szczękowej i Plastycznej. Pracował także jako lekarz w Ambulatorium Szpitalnym, w Ubezpieczalni Społecznej i w Przychodni Fabryki Przemysłu Zbrojeniowego w Warszawie (do 1939 r.).

Po wybuchu II wojny światowej, we wrześniu 1939 r. brał udział w obronie Warszawy, uczestniczył w ewakuacji bombardowanych warszawskich szpitali. Szpital Ujazdowski leczył polskich pacjentów, funkcjonował w czasie okupacji w ramach Polskiego Czerwonego Krzyża i prowadził tajne nauczanie medycyny, w którym W.K. uczestniczył w latach 1939-1944. W okupowanej Warszawie prowadził też praktykę laryngologiczną. W marcu 1944 r. z powodu choroby płuc uzyskał urlop zdrowotny i wyjechał z rodziną do Nowego Sącza. Po wojnie, od 1 lipca 1945 r. zatrudniony był w charakterze lekarza okręgowego w trzech wiejskich gminach nowosądeckich, a równocześnie od 1 maja tego roku był lekarzem specjalistą w Ubezpieczalni Społecznej, gdzie konsultował w ramach wolontariatu pacjentów Szpitala Powiatowego. Prowadził również prywatną praktykę. Pracował społecznie jako radny i przewodniczący Komisji Zdrowia Miejskiej Rady Narodowej w Nowym Sączu.

Od 1 listopada 1951 r. pracował jako adiunkt w Klinice Laryngologii Śląskiej Akademii Medycznej (ŚAM) w Zabrzu. Klinikę zaczęto organizować w roku akademickim 1950/1951 pod kierownictwem prof. Tadeusza Ceypka (zob. osobne hasło), z którym W.K. współpracował we Lwowie. 29 kwietnia 1955 r. został doktorem nauk medycznych po obronie pracy Znaczenie bronchoskopii w rozpoznawaniu pierwotnego raka oskrzeli. Od 1955 r. pracował na ŚAM jako docent. W latach 1960-1963 prowadził Oddział Laryngologiczny w Państwowym Szpitalu Klinicznym nr 4 w Katowicach, zaś od 1968 r. Oddział Laryngologiczny w Państwowym Szpitalu Klinicznym nr 2 w Zabrzu. 1 kwietnia 1969 r. został powołany na stanowisko profesora nadzwyczajnego. W latach 1974-1979 był kierownikiem Kliniki Laryngologii Instytutu Chorób Układu Nerwowego i Narządów Zmysłów ŚAM. W latach 1951-1972 był konsultantem w zakresie laryngologii w Instytucie Onkologii w Gliwicach. W latach 1958-1960 był prodziekanem Wydziału Lekarskiego, w okresie 1965-1968 przewodniczącym i członkiem kilku komisji senackich oraz delegatem rektora ds. reformy studiów. 1 października 1979 r. przeszedł na emeryturę.

Zainteresowania naukowe i badawcze W.K. dotyczyły leczenia gruźlicy nosa, jamy ustnej i gardła  za pomocą napromieniowania lampą Cemacha, badań nad znaczeniem bronchoskopii w rozpoznawaniu raka oskrzeli, metod leczenia raka krtani, badania zależności między paleniem tytoniu a występowaniem raka górnych dróg oddechowych. Był promotorem czterech przewodów doktorskich. Jest autorem prawie setki prac i artykułów naukowych.

We wspomnieniach jego uczniów, Andrzeja Kierza i Jacka Kozakiewicza czytamy:

Profesor był wysokim (ok. 180 cm wzrostu), szarmanckim, o ujmującym uśmiechu, podobającym się kobietom, przystojnym szatynem. Uroku dodawał mu nieco kresowo „zaciągający” głos. Nic więc dziwnego, że stał się obiektem westchnień „piękniejszej części” naszej klinicznej społeczności. Sam doceniał urodę kobiet, potrafiąc w niezwykle urokliwy sposób im to przekazywać. Pewna starsza pani scharakteryzowała go następująco: „elegancki, czarujący, prawdziwy dżentelmen z XIX wieku”. I rzeczywiście był dżentelmenem w każdym calu. To był wiecznie młody człowiek; wydaje się, że znacznie młodszy od nas wszystkich. Ubierał się tradycyjnie, w szare lub ciemne garnitury, zawsze wychodził z domu ze skórzaną teczką. [A. Kierzek, J. Kozakiewicz, Profesor Wacław Franciszek Bartłomiej Kuśnierczyk (1908-1997). Próba portretu, „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny” 2022, t. 85, s. 35].

Należał do Polskiego Towarzystwa Otolaryngologicznego (od 1934 r.), uzyskał tytuł Członka Honorowego, był też członkiem-założycielem Oddziału Śląskiego tego towarzystwa. Należał również do Polskiego Towarzystwa Lekarskiego i Polskiego Towarzystwa Onkologicznego. Był członkiem izb lekarskich we Lwowie, Warszawie i Katowicach.

Odznaczony: Krzyżem Walecznych (za działalność lekarską i samarytańską w czasie II wojny światowej); Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski; Odznaką „Za wzorową pracę w służbie zdrowia”; Medalem 30-lecia ŚAM; Złotą Odznaką Zasłużonego w Rozwoju ŚAM; Medalem Academia Medica Vratislaviensis; Odznaką „Zasłużonemu - Polskie Towarzystwo Lekarskie”.

Pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Katowicach, przy ulicy Murckowskiej.

Bibliografia podmiotowa

Kuśnierczyk W., Gruźlica nosa, jamy ustnej i gardła, Poznań 1939.

Kuśnierczyk W., Bronchoskopia w znieczuleniu ogólnym, [w:] Aktualne zagadnienia anestezjologii. Warszawa 1961, s. 94-98.

Kuśnierczyk W., Próba zapobiegania nadmiernym odczynom popromiennym w czasie leczenia raka krtani promieniami Roentgena, „Nowotwory” 1963, t. 13, z.4, s. 341-346.

Kuśnierczyk W., Kontrola oksymetryczna w czasie bronchoskopii wykonanej w uśpieniu z dodatkiem środków zwiotczających, „Polski Tygodnik Lekarski” 1964, t. 19, nr 43, s.1638-1640.

Kuśnierczyk W., Późne uszkodzenia popromienne krtani w zależności od nasilenia reakcji miejscowej w czasie naświetlania raka krtani i gardła dolnego promieniami Roentgena, „Nowotwory” 1965, t. 15, nr 2, s. 173-179.  

Bibliografia przedmiotowa

47 lat działalności naukowej, dydaktycznej i lekarskiej prof. dr. n. med. Wacława Kuśnierczyka. Zebranie naukowe, Katowice 1979.

Brożek K., Polscy lekarze na Górnym Śląsku i Śląsku Cieszyńskim od końca XIX do polowy XX wieku, Katowice 2009, s. 253.

Brożek K., Kozakiewicz J., Kierzek A., Profesor Wacław Kuśnierczyk (1908-1997) – Pro Memoria w 100-lecie urodzin, „Otolaryngologia Polska” 2009, nr 2, , s. 215-218.

Ginko T., 15 lat Śląskiej Akademii Medycznej w karykaturze, Katowice 1963.

Kierzek A., Kozakiewicz J., Profesor Wacław Franciszek Bartłomiej Kuśnierczyk (1908-1997). Próba portretu, „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny” 2022, t. 85, s. 21-38.

Kobzda K., Poczet chwalebny. Lwowskie korzenie śląskiej medycyny, „Śląsk” 2000, nr 12, s. 22-23.

Kto jest kim w polskiej medycynie. Informator biograficzny, Warszawa 1987, s. 370-371.

Puzio A., Kuśnierczyk Wacław Franciszek, [w:] Słownik medycyny i farmacji Górnego Śląska, t. 1, red. J. Dyrda, Katowice 1993, s.165-166.

Sasor J., Matka, żona i lekarka. Janina z Marynowskich Kuśnierczykowa (1906-1999), [w:] Między Kresami Wschodnimi a Śląskiem. Biografie niebanalne, pod red. J. Lusek, Bytom 2023, s. 153-190.

Autor hasła

Marta Kasprowska-Jarczyk