Włodzimierz Bobrownicki

ur. 16.09.1892 r. we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 14.12.1980 r. we Wrocławiu – chemik technolog. Twórca Szkoły Technologii Nieorganicznej i Nawozów Mineralnych.

Imię i nazwisko	Włodzimierz Marian Tadeusz Bobrownicki
Data i miejsce urodzenia	16.09.1892, Lwów
Data i miejsce śmierci	14.12.1980, Wrocław
Zawód	chemik technolog, pracownik akademicki

Włodzimierz Marian Tadeusz Bobrownicki pochodził z rodziny inteligenckiej. Ojciec – August był prawnikiem i urzędnikiem bankowym,  matka – Cecylia z domu Posturska.

Po ukończeniu nauki powszechnej i gimnazjalnej W. B. podjął studia na Wydziale Chemicznym Politechniki w Monachium, w 1916 r. uzyskał na tamtejszej uczelni tytuł inżyniera chemika. Następnie otrzymał asystenturę w Katedrze Chemii Nieorganicznej Politechniki Gdańskiej, a od 1921 r. został st. asystentem w Politechnice Lwowskiej. Należał także do pracowników w Zakładach Chemicznych „Metan” we Lwowie (działających od 1916-). W 1919 r. przekształconych w Instytut Badań Naukowych i Technicznych "Metan", a w 1922 r. w Chemiczny Instytut Badawczy, od 1926 r. z siedzibą w Warszawie.

Technologię nieorganiczną reprezentował w latach 1912-1926 przybyły z Fryburga Ignacy Mościcki (1887-1946), niewątpliwie jeden z najwybitniejszych przedstawicieli polskich technologów chemicznych. Pozostawił liczne prace i patenty w zakresie syntezy tlenków azotu z powietrza, zagęszczania kwasu azotowego i amoniaku, syntezy elektrotermicznej cyjanowodoru i z wielu innych dziedzin technologii chemicznej. Szczególną jego zasługą było stworzenie we Lwowie spółki „Metan”, prowadzącej pionierską pracę badawczą w przemyśle naftowym, zalążek przyszłego Chemicznego Instytutu Badawczego. W 1926 r. wybrany został Prezydentem Rzeczpospolitej Polskiej. Do jego współpracowników zalicza się: W. Bobrownicki, W. Dominik, A. Wandycz, St. Pawlikowski. [W.Trzebiatowski, Rola lwowskich przedstawicieli nauk chemicznych w środowisku wrocławskim, „Kwartalnik Historii Nauk i Techniki” 1988, nr 33/1, s. 84]

W. B. brał udział w obronie Lwowa, służył w Błękitnej Armii Hallera. Była to jednostka Wojska Polskiego, utworzona w 1918/1919 r. we Francji pod dowództwem generała Józefa Hallera.

Już w maju jednostki armii wysłano do walki z Ukraińcami w Galicji Wschodniej i na Wołyniu, tam stały się trzonem Frontu Galicyjskiego. (...)... generał Haller po oddaniu dowództwa swojej armii stanął w październiku 1919 r. na czele Frontu Pomorskiego. Jego zadaniem było przejęcie obszarów nadbałtyckich przyznanych Polsce w Wersalu. Operacja przejmowania Pomorza trwała od 17 stycznia do 10 lutego 1920 roku, kiedy to w Pucku generał Haller dokonał symbolicznych zaślubin Rzeczypospolitej z Bałtykiem, wrzucając w jego fale symboliczny pierścień (...).Kiedy jednak ojczyzna znalazła się w niebezpieczeństwie z powodu najazdu bolszewików w 1920 roku, pozostali w Polsce hallerczycy byli w awangardzie jej obrońców. Generała Hallera Piłsudski mianował Generalnym Inspektorem Armii Ochotniczej. Naczelnik zdawał sobie sprawę, że nie znajdzie lepszego organizatora w swym sztabie, który będzie zdolny szybko wystawić nową armię. Generał Haller dzięki swej charyzmie i wierze w ostateczne zwycięstwo sformował ze studentów, robotników, chłopów i rzemieślników ponad stutysięczną armię. W walce odznaczyły się również jednostki o błękitnym rodowodzie, zwłaszcza 12, 13 i 18 Dywizja Piechoty bijące się z konną armią Budionnego na froncie południowym. [https://polska-zbrojna.pl/Mobile/ArticleShow/28065, dostęp: 20.05.2023 r.]

Po 1922 r. W.B. pracował w Państwowej Fabryce Związków Azotowych w Chorzowie na Śląsku, gdzie został szefem wydziału chemicznego.

W okresie międzywojennym należał do członków komitetu redakcyjnego „Roczników Chemii” organu Polskiego Towarzystwa  Chemicznego oraz był  redaktorem „Przeglądu Chemicznego” - organu Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego w Polsce.

Podczas okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej mieszkał w Warszawie, gdzie do 1944 r. prowadził wraz ze wspólnikiem dom handlowy. Działał także w konspiracji.  Został zaprzysiężony przez prof. Józefa Zawadzkiego (1886-1951), jako członek wywiadu gospodarczo-wojennego Armii Krajowej. Otrzymywał meldunki z obszaru całej Rzeszy Niemieckiej od Polaków na temat zatrudnionych przymusowo w przemyśle. Na ich podstawie opracowywał raporty o rozmieszczeniu i rodzaju produkcji poszczególnych fabryk, które były później przekazywane drogą radiową Rządowi Polskiemu w Londynie. Ułatwiały one aliantom niszczenie przemysłu zbrojeniowego III Rzeszy, dzięki precyzyjnym nalotom.

Brał udział w Powstaniu Warszawskim (brak bliższych danych).

Po zakończeniu II wojny światowej  zamieszkał we  Wrocławiu. Znalazł się w gronie  kilku świetnych chemików Jerzego Schroedera (1912-2000, technologia nieorganiczna), Tadeusza I. Rabeka (1904-1965, technologia organiczna), Franciszka Nowotnego (1904-1972, technologia rolna), Zdzisława Tomasika (1900-1970, technologia nafty i paliw płynnych), Witolda Romera (1900-1967, fototechnika), Błażeja Roga (1895-1977, technologia węgla). Osoby te odegrały istotną rolę w tworzeniu i rozwoju powojennej nauki nie tylko wrocławskiej. Po reorganizacji struktur instytucjonalnych w środowisku akademickim Wrocławia, podziale na odrębne jednostki naukowo-dydaktyczne w latach 1946-1967 W. B. pracował na Politechnice Wrocławskiej na stanowisku kierownika Katedry Technologii Nieorganicznej.

Katedrę Technologii Nieorganicznej od końca roku 1946 organizuje Włodzimierz Bobrownicki (1892— 1980), naczelny dyrektor Zjednoczenia Nawozów Sztucznych, b. współpracownik I. Mościckiego z Politechniki Lwowskiej i przemysłu PFZ w Az w Chorzowie w okresie międzywojennym. Jego najbliższym współpracownikiem był inż. Jerzy Schroeder, współpracownik doc. A. Tychowskiego na Politechnice Lwowskiej, który w roku 1962 objął Katedrę i z kolei kierował Instytutem Technologii Nieorganicznej i Nawozów Mineralnych Nafty i Paliw Płynnych. [W. Trzebiatowski, Rola lwowskich przedstawicieli nauk chemicznych w środowisku wrocławskim, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1988, nr 33/1, s. 87]

W  1948 r. W. B. uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego na Politechnice Wrocławskiej, a w 1957 r. – profesora zwyczajnego. W latach 1956–1978 kierował Zakładem Fizykochemicznych Podstaw Technologii Instytutu Chemii Fizycznej PAN we Wrocławiu. W latach 1961-978 piastował funkcję redaktora naczelnego kwartalnika Komisji Nauk Chemicznych PAN „Chemia Stosowana” (1956-1978).

Wypromował 10 doktorów, wśród wychowanków było czterech dr hab., trzech prof. zw. Jego uczniem był Minister Przemysłu Chemicznego Antoni Radliński.

Jest autorem 70 publikacji naukowych oraz siedmiu patentów. Uważany za twórcę Szkoły Naukowej „Technologii nieorganicznej i nawozów mineralnych”. Pod jego redakcją ukazała się monografia zbiorowa pt. Technologia nawozów mineralnych (Warszawa 1953), z jego inicjatywy opracowano także dwutomowe dzieło  pt. Technologia związków azotowych (Warszawa 1955-1956), był współautorem monografii pt. Technologia związków fosforowych (Warszawa 1958), współautorem i współredaktorem podręcznika akademickiego Technologia chemiczna nieorganiczna (Warszawa 1965) i współautorem monografii Technologia soli potasowych (Warszawa 1969).

Włodzimierz Bobrownicki - organizator polskiego przemysłu azotowego w okresie międzywojennym. Swoim pracom nadał wyraźny kierunek na problemy związane z produkcją nawozów mineralnych, szczególnie fosforowych i potasowych. Przewodziło pryncypialne zagadnienie wykorzystania surowców krajowych i ulepszenie istniejących procesów produkcyjnych. Stąd badania nad równowagami fazowymi w układach o zawartości fosforanów wapnia i magnezu. Prace przy udziale jego współpracownika J. Schroedera zmierzały do wyjaśnienia budowy i mechanizmu powstawania supertomasyny, termofosfatów magnezowo-krzemianowych, w szczególności ich szklistych łatwo przyswajalnych form. Stosowano oprócz klasycznych aktualne metody fizyko-chemiczne badań, jak mikroskopię elektronową i spektroskopię w podczerwieni. Druga dziedzina, na której skoncentrowały się jego prace, to przeróbka odkrytych w Kłodawie karnalitowych złóż soli potasowych w celu uzyskania nawozu potasowego w postaci chlorku potasu i pełnej utylizacji produktu odpadowego tj. związków magnezowych do postaci tlenku magnezu włącznie. Prace te dały pozytywne rezultaty, lecz względy ekonomiczne nie dopuściły do eksploatacji tych bogatych w magnez złóż. [W.Trzebiatowski, Rola lwowskich przedstawicieli nauk chemicznych w środowisku wrocławskim, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1988, nr 33/1, s. 95.]

Członek: od 1934 r. członek Polskiego Stowarzyszenia Inżynierów i Techników woj. Śląskiego, od 1939 r. członek Stowarzyszenia Popierania Wynalazczości, od 1946 r.  członek Zarządu Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego w Polsce, od 1954 r. członek Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, od 1954 r. członek korespondent PAN, od 1966 r. członek rzeczywisty PAN, członek Rady Naukowej przy Ministrze Przemysłu Chemicznego; Rady Naukowej Głównego Instytutu Górnictwa; przewodniczący Rady Naukowej Instytutu Nawozów Sztucznych w Tarnowie i Instytutu Chemii Nieorganicznej w Gliwicach, członek Polskiego Towarzystwa Chemicznego.

Odznaczony: Złotym Krzyżem Zasługi (1932, 1946), Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955),  Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1956), Krzyżem Komandorskim (1962), Medalem za Wybitne Zasługi dla Rozwoju Politechniki Wrocławskiej (1970).

W roku 1953 otrzymał Nagrodę Państwową II-go stopnia za całokształt działalności naukowej w dziedzinie produkcji nawozów sztucznych.

Zmarł bezpotomnie, podobnie jak jego troje rodzeństwa. W testamencie zapisał rodzinne pamiątki – obrazy, stare meble i starożytne egipskie kandelabry Zamkowi Królewskiemu na Wawelu (wymieniony w spisie darczyńców).

Pochowany we Wrocławiu.

Bibliografia podmiotowa

Bobrowicki W., O działaniu wodoru na cyjanamid wapniowy, „Przemysł Chemiczny” 1924, nr 1, s. 7-14.

Bobrownicki W., Fabryka kwasu siarkowego i cementu z anhydratu w Wolfen, „Przemysł Chemiczny” 1947, nr 3, s. 49-54.

Bobrownicki W., Atlas rysunków z technologii nieorganicznej, Wrocław 1951.

Bobrownicki W., Aktualne zagadnienia przemysłu nawozów fosforowych, „Przemysł Chemiczny” 1952, nr 4, s. 163-165.

Bobrownicki W., Produkcja kwasu siarkowego z gipsu według metody Muller Kuhne, „Przemysł Chemiczny” 1952, nr 5, s. 241-243.

Bobrownicki W., Technologia związków azotowych, Warszawa 1955.

Bobrownicki W., Termofosfaty magnezowo-krzemianowe III. Termofosfaty szkliste, „Przemysł Chemiczny” 1956, nr 12, s. 398.

Bobrownicki W., Pieniążek T., Badania nad wyjaśnieniem mechanizmu powstawania termofosfatów wapniowo-krzemianowych, „Chemia Stosowana”  Seria A 1965, t. 9, z. 1, s. 19-28.

Bobrownicki W., Technologia chemii nieorganicznej, Warszawa 1965.

Bobrownicki W., Szustakowski M., Badania nad termofosfatami szklistymi: 1. Rozpuszczalność apatytu w szkliwach. Badania rentgenograficzne i pod mikroskopem elektronowym. 2. Badania w podczerwieni, „Chemia Stosowana” Seria A 1967, t. 11, z. 1, s. 25-36.

Bobrownicki W., Wędzicha L., Badania nad wykorzystaniem ługów pokarnalitowych do produkcji tlenku magnezu, drogą elektrolizy, „Zeszyty Naukowe Politechniki Wrocławskiej. Chemia” 1967, z. 17, s. 62.

Bobrownicki W., Pieniążek T., Technologia soli potasowych, Warszawa 1969.

Bobrownicki W., , Technologia nawozów mineralnych,

Bobrownicki W., S. Pawlikowski Technologia związków azotowych, Warszawa 1974.

Bibliografia przedmiotowa

Bobrownicki Włodzimierz Maria Tadeusz, [W:] Biogramy uczonych polskich. Materiały o życiu i działalności członków AU w Krakowie, TNW, PAU, PAN, cz. 3: Nauki ścisłe, oprac. A. Śródka, P. Szczawiński, Wrocław 1986, s. 55-59.

Dąbkowska M., Chemicy sami o sobie w 1957 r., „Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki” 2011, nr 20/1, s. 19-236.

Hajkiewicz-Mochniej A., „Roczniki Chemii” w latach 1921-1939, „Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki” 1992, nr 1/2, s. 123-184.

Kulik A., Poczet profesorów (2), „Pryzmat” 2005, nr 192/193, s. 12-15.

Nauki chemiczne,  https://dbc.wroc.pl/Content/1789/PDF/Dzielo%2025%20Nauki%20chemiczne.pdf, dostęp: 28.05.2023 r.

Paprocki J., Chemicy w Powstaniu Warszawskim, Chemicy-w-Powstaniu-Warszawskim-www_08_2019.pdf, dostęp: 29.06.2023 r..

Schroeder J. Historia Wydziału Chemicznego, [W:] Politechnika Lwowska: 1844-1945, Wrocław 1993, s. 231-295.

Schroeder J., Włodzimierz Bobrownicki 1892-1980, „Nauka Polska” 1981, nr 9-10, s. 147.

Śródka A., Uczeni polscy XIX-XX stulecia, t. 1: A-G, Warszawa 1994, s. 165-166.

Szkoła Technologii Nieorganicznej i Nawozów Mineralnych. Włodzimierz Bobrownicki, [W:] Wrocławskie Środowisko Akademickie. Twórcy i ich uczniowie 1945-2005, Wrocław 2007, s. 380-381.

Trzebiatowski W., Rola lwowskich przedstawicieli nauk chemicznych w środowisku wrocławskim, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1988, nr 33/1, s. 81-102.

Autor hasła

Maria Kalczyńska