Tytus Laskiewicz
ur. 1.08.1884 r. we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 4.09.1964 r. w Gliwicach – inżynier budowlany, bibliotekarz, dyrektor biblioteki Politechniki Lwowskiej, twórca Biblioteki Głównej Politechniki Śląskiej, bibliofil.
Imię i nazwisko | Tytus Laskiewicz |
Data i miejsce urodzenia | 1.08.1884, Lwów |
Data i miejsce śmierci | 4.09.1964, Gliwice |
Zawód | inżynier budowlany, bibliotekarz, dyrektor biblioteki |
Tytus Laskiewicz urodził się w rodzinie Karola (zm. 1920) i Józefy z Jachimowskich (zm. 1941). Pochodził z rodu nobilitowanego w 1855 r., kiedy to uzyskali przydomek de Friedensfeld, którego T.L. nigdy nie używał. Ojciec był urzędnikiem kolejowym, pracownikiem Cesarsko-Królewskiej Uprzywilejowanej Galicyjskiej Kolei Karola Ludwika. Imię otrzymał po stryju matki – Tytusie Jachimowskim (1820–1890), prawniku, c.k. radcy we Lwowie i znanym skrzypku. Dziadkami byli: lwowski psychiatra Wincenty Laskiewicz oraz Eustachy Jachimowski, dyrektor szkoły powszechnej. Siostra T.L. – Janina była nauczycielką geografii i przyrody w Gimnazjum im. św. Teresy w Rabce.
T.L. wraz z rodziną mieszkał we Lwowie przy ul. Mochnackiego 9. Uczył się początkowo w szkole powszechnej, a następnie w trzyklasowym gimnazjum klasycznym. Od 1899 r. w Zakładzie Naukowo-Wychowawczym OO. Jezuitów w Chyrowie, gdzie zdał maturę w 1904 r. Następnie podjął studia na Wydziale Budowy Maszyn (później Wydział Mechaniczny) Szkoły Politechnicznej we Lwowie, które ukończył w 1910 r. uzyskując dyplom inżyniera mechanika z oceną „uzdolniony”. W latach 1910-1914 pracował w Głównych Warsztatach Cesarsko-Królewskiej Austriackiej Kolei Państwowej (Hauptwerkstätte der k.k. österreichischen Staatsbahnen) w Stanisławowie. Gdy wybuchła I wojna światowa pełnił już funkcję adiunkta. Po opanowaniu Stanisławowa przez Rosjan zakłady przeszły pod ich zarząd, a T.L. przeniesiono do Kijowa. Następnie został zatrudniony przez Zarząd Kolei Moskiewsko-Windawo-Rybińskiej, gdzie pracował w Rybińsku, Petersburgu i ponownie w Kijowie. W 1919 r. wyjechał do Warszawy, gdzie podpisał roczny kontrakt z Zarządem Budownictwa Wojskowego (15 listopada 1919 r. do 22 listopada 1920 r.). Zatrudniono go na stanowisku inżyniera. Po skończonym kontrakcie, w dniu 1 grudnia 1920 r. został wspólnikiem w Polskiej Spółce Inżynierów dla Przemysłu i Budowy „Wektor” Spółka z o.o., działającej przy ul. Pięknej 44. Z udziałów w niej zrezygnował w końcu października 1923 r. W 1923 r. powrócił do Lwowa, a już 1 listopada został naczelnym bibliotekarzem Biblioteki Politechniki Lwowskiej oraz protokolantem Komisji Bibliotecznej. Stałe zatrudnienie otrzymał od kwietnia 1925 r. Według Programu Politechniki Lwowskiej na rok akademicki 1935/36 (Lwów1935) w tym roku akademickim objął kierownictwo po prof. inż. Zygmuncie Wojciechu Ciechanowskim. W 1934 r. organizował i nadzorował przeprowadzkę biblioteki do nowego, osobnego gmachu przy ul. Nikorowicza 1, a następnie przeprowadził reorganizację całej instytucji. W 1935 r. został odznaczony „za prace około organizacji Biblioteki Politechniki Lwowskiej i urządzenie jej w nowym budynku”. Za jego sprawą w bibliotece prowadzono działalność wydawniczą, a także dążono do skatalogowania całości posiadanych zbiorów. T.L. współpracował przy opracowaniu 4 i 5 tomu Katalogu Biblioteki Politechniki Lwowskiej. Dzięki jego zabiegom wydano kolejne opracowania zasobów, których był także redaktorem: Katalog czasopism, wydawnictw ciągłych i zbiorowych Bibljoteki Politechniki Lwowskiej opracowany na podstawie stanu księgozbioru w r. 1930 (Lwów 1931) opracował Zdzisław Stanecki i Jadwiga Grodecka, a dwuczęściowe Uzupełnienie katalogu czasopism Biblioteki Politechniki Lwowskiej wydanego w r. 1931 (Lwów 1939) przygotował Alfred Bachman. Katalogi wydane w latach 30., dzięki wsparciu finansowemu Funduszu Kultury Narodowej, obejmowały 2 tomy ogólnych zbiorów Biblioteki i 2 tomy posiadanych czasopism.
Od 11 kwietnia 1937 r. był redaktorem odpowiedzialnym i administratorem „Czasopisma Technicznego” – organu prasowego Polskiego Towarzystwa Politechnicznego, którego członkiem był od 1911 r. Zasiadał w Komisji Dyscyplinarnej dla Urzędników i Niższych Funkcjonariuszy Szkół Akademickich we Lwowie. Był także członkiem Związku Bibliotekarzy Polskich (od 1923 r.).
W czasie II wojny światowej pozostał we Lwowie. W trakcie okupacji sowieckiej w 1939 r. pracował na stanowisku kierownika biblioteki Lwowskiego Politechnicznego Instytutu. W 1941 r. po wkroczeniu wojsk niemieckich nadal pełnił tę funkcję. W lipcu musiał zgodzić się na umieszczenie w budynku Biblioteki ruchomego inwentarza głównego gmachu Politechniki, w którym Niemcy urządzili szpital i zaczynało brakować miejsca. W tym czasie udało się T.L. powiększyć zbiory biblioteczne o niemieckie dzieła techniczne. W powojennej opinii prof. Marian Janusz zapisał: w czasie inwazji niemieckiej ratował zbiory oraz budynek biblioteczny [„Rocznik Muzeum w Gliwicach” 2016, t. 26, s. 123]. Przez cały okres drugiej okupacji sowieckiej pozostawał także na kierowniczym stanowisku do 5 maja 1945 r.
Ostatecznie zdecydował się wyjechać z rodziną ze Lwowa wraz z innymi pracownikami Politechniki Lwowskiej transportem zorganizowanym na przełomie maja i czerwca 1945 r. Najpierw zamieszkał w Krakowie, gdzie złożył na ręce prof. Władysława Kuczewskiego, organizatora Politechniki Śląskiej (PŚ), podanie o przyjęcie do pracy na stanowisku kierownika nieistniejącej jeszcze biblioteki PŚ. Wniosek ten poparli profesorowie Tadeusz Malarski i Adolf Joszt. T.L. zatrudniony został 27 czerwca 1945 r., a stanowisko kierownika biblioteki objął 1 czerwca 1946 r. Dopiero od roku akademickiego 1950/1951 wymieniany był jako dyrektor. Po przybyciu do Gliwic od razu podjął się organizacji biblioteki. Prof. M. Janusz tak ocenił pracę T.L.:
Przysłużył się w tych trudnych czasach bardzo wybitnie Politechnice Śląskiej […] Stworzył poważny księgozbiór techniczny, niezbędny dla pracy dydaktycznej i naukowej uczelni – dosłownie z niczego – wyszukując i następnie nabywając potrzebne prace autorów rodzimych i obcych. […] Zbudował w ten sposób zręby przyszłej Biblioteki Głównej Politechniki Śląskiej. Nadał też tej bibliotece prawidłowe formy organizacyjne od początku, co odbiło się dodatnio na późniejszym jej rozwoju [„Rocznik Muzeum w Gliwicach” 2016, t. 26, s. 124].
Początkowo biblioteka PŚ mieściła się w sześciu pomieszczeniach na 2 piętrze budynku po byłej szkole średniej Gustav-Freytag-Schule przy ul. Marcina Strzody 21. Władze uczelni starały się o samodzielny budynek dla biblioteki, ale jeszcze wówczas bezskutecznie. W 1952 r. T.L. po raz drugi zorganizował i nadzorował przenoszenie biblioteki do gmachu nowopowstałego Wydziału Górniczego. Podobnie jak we Lwowie, podjął się także jej reorganizacji i stworzenia nowej struktury organizacyjnej placówki. 28 lutego 1956 r. został odwołany z funkcji dyrektora, a jego obowiązki przejął Józef Czerni. Na cały 1956 r. oddelegowany został do prac w Rektoracie PŚ. Do Biblioteki wrócił dzięki zabiegom prof. M. Janusza i pracował w niej w okresie od 1 stycznia 1957 r. do 31 marca 1958 r. Tego dnia rektor prof. Stanisław Ochęduszko rozwiązał z nim umowę o pracę i T.L. w czerwcu przeszedł na emeryturę.
Aktywnie działał w organizacjach lokalnych. Od 10 maja 1948 r. pracował w Miejskiej Komisji do Kwalifikacji Książek Niemieckich przy Zarządzie Miejskim, gdzie zgromadzono książki poniemieckie. Był członkiem Komisji Bibliotecznej PŚ. Po rezygnacji z funkcji przewodniczącego prof. Wacława Leśniańskiego pełnił te obowiązki w latach 1953–1956. Był przewodniczącym Komitetu Bibliotecznego (Komisji Bibliotecznej) działającego przy Miejskiej Radzie Narodowej w Gliwicach, przewodniczył Gliwickiemu Oddziałowi Związku Bibliotekarzy i Archiwistów Polskich (od 1953 r. Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich), działał także w Związku Nauczycielstwa Polskiego i w Towarzystwie Przyjaźni Polsko-Radzieckiej.
Pisał artykuły, które ukazywały się w specjalistycznych periodykach bibliotekarskich (np. „Bibliotekarz”). Był współautorem pracy Gliwice, Zabrze, Bytom. W okresie lat 1921–1939 pod względem gospodarczym i przemysłowym (Katowice 1947), którą przygotował z bibliotekarką PŚ Felicją Rymowicz.
Biegle władał językiem rosyjskim i niemieckim, posługiwał się także językiem angielskim i francuskim oraz słabiej łaciną i greką.
30 kwietnia 1914 r. ożenił się z Bogusławą Grodecką (1894–1974). Mieszkali we Lwowie przy ul. Nikorowicza 1, a w Gliwicach przy ul. Częstochowskiej 2/6.
Odznaczony: Złotym Krzyżem Zasługi (1935 r.); Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1957 r.). W 1952 i 1957 r. otrzymywał nagrody rektorskie
Pochowany na Cmentarzu Lipowym w Gliwicach. Grób zlikwidowano w 2005 r.
Bibliografia przedmiotowa
Laskiewicz T. [i in.], Katalog Biblioteki Politechniki Lwowskiej, cz. 4, L.I. 14000–26000, Lwów 1928.
Laskiewicz T. [i in.], Katalog Biblioteki Politechniki Lwowskiej, cz. 5, L.I. 26001–32000, Lwów 1934.
Laskiewicz T., Biblioteka Politechniki Śląskiej, „Bibliotekarz” 1946, nr 5, s. 116–117.
Laskiewicz T., Z zagadnień bibliotek technicznych. Przygotowanie bibliotekarzy, „Bibliotekarz” 1947, nr 5/6, s. 88–89.
Laskiewicz T., Rymowicz F., Gliwice-Zabrze-Bytom. W okresie lat 1921–1939 pod względem gospodarczym i przemysłowym, Katowice 1947.
Bibliografia przedmiotowa
Frączek R., Gwioździk J., Tytus Laskiewicz w służbie książki. Z dziejów bibliotek Politechniki Lwowskiej i Politechniki Śląskiej w Gliwicach, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia” 2022, t. 20, s. 141–165.
Kordecki M., Dzieje Biblioteki Głównej Politechniki Śląskiej w latach 1945–2000 (cz.2). Sylwetki dyrektorów biblioteki, „Rocznik Muzeum w Gliwicach” 2016, t. 26, s. 119–162.
Księga pamiątkowa 50-lecia Konwiktu i Gimnazjum OO. Jezuitów w Chyrowie, 1886–1936, Kraków 1936, s. 154.
Laskiewicz de Friedensfeld Tytus, [w:] Chyrowiacy. Słownik biograficzny wychowanków Zakładu Naukowo-Wychowawczego OO. Jezuitów w Chyrowie, 1886–1939, oprac. L. Grzebień, J. Kochanowicz, J. Niemiec, Kraków 2000, s. 298.
Łoza S., Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania, Warszawa 1939, s. 169.
Program Politechniki Lwowskiej na rok akademicki 1935/36, Lwów 1935, s. 12.
Zioło K., Tytus Laskiewicz (1884–1967 [sic!]), [w:] Bibliotekarze i pracownicy książki województwa śląskiego, Warszawa 2021, s. 38–42.
Autor hasła
Anita Tomanek