Towarzystwo Naukowo – Społeczno – Kulturalne Polonia – Kresy w Opolu

Z Kresowianie na Śląsku
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Towarzystwo rozpoczęło działalność w 2012 r. pod nazwą „Towarzystwo Naukowo – Społeczno – Kulturalne Polonia – Kresy w Opolu”. Komitet założycielski Towarzystwa składał się z trzech osób, były to: Maria Kalczyńska, Andrzej T. Mikosza, Krystyna Cz. Rostocka.

Odznaka “Kuferek pamięci kresowej” (2013)
Odznaka “Kuferek pamięci kresowej” (2013)

Oficjalna data rejestracji w Sądzie Administracyjnym to 26 września 2012 roku. W skład pierwszego Zarządu weszły następujące osoby: M. Kalczyńska – wiceprezes Zarządu, A.T. Mikosza – skarbnik, K. Cz. Rostocka – prezes Zarządu oraz B. Zieliński – członek.

W grupie członków znalazły się osoby, które odeszły z opolskiego Oddziału Stowarzyszenia Wspólnota Polska: Danuta Bryk, Krzysztof Harupa, Przemysław Harupa, Jadwiga Krzemińska, Andrzej T. Mikosza, Leokadia Okos, K. Cz. Rostocka, Halina Załuska, Bogdan Zieliński oraz osoby związane z Towarzystwem Ochrony Poloników Niemieckich, m.in. M. Kalczyńska, J. Stemplewski, T. J. Rogoża, B. Laitl i inni.

Zgodnie ze Statutem, celem Stowarzyszenia jest: Upowszechnianie wiedzy o dorobku społecznym, kulturalnym i naukowym Polaków, wywodzących się z dawnych Kresów Rzeczpospolitej, Promowanie twórców Polskich i Polonijnych na terenie Polski, ze szczególnym uwzględnieniem Śląska Opolskiego, Upowszechnianie Polskiej kultury i dorobku naukowego poza granicami Polski, Inicjowanie działań wydawniczych, których celem jest dokumentowanie szeroko pojętej tematyki kresowej, Materialne wspieranie edukacji Polaków żyjących poza granicami Polski oraz pomoc charytatywna.

Do szczególnych osiągnięć Towarzystwa w latach 2012 – 2022 należą:

1. Spektakle teatralne:

Spektakl „Z kresowego kuferka - Lwów” (2012, 2013) – na podstawie książki Andrzeja Skibniewskiego p. t. „Rubinowa broszka”. Scenariusz i reżyseria Andrzej Mikosza i Krystyna Rostocka. Przedstawienia odbywały się w: Filharmonii Opolskiej im. J. Elsnera (2012) oraz w Sali koncertowej Państwowej Szkoły Muzycznej I i II st. W Opolu (2013). Wystąpili uczniowie opolskiej Szkoły Muzycznej oraz aktorzy: A. Jarota, B. Lach, A. Mikosza, M. Mikosza, B. Zieliński. Gościnnie wystąpili aktorka warszawska Marta Lipińska, skrzypaczka Nela Kuźmińska oraz pianista Marek Drewnowski (2012).

Monodram „Z domu niewoli” (2014), na podstawie książki Beaty Obertyńskiej pod tym samym tytułem. Wykonawczynią była aktorka Polskiego Teatru Ludowego we Lwowie Elżbieta Lewak. Monodram został zrealizowany przez dyrektora Polskiego Teatru Ludowego we Lwowie Zbigniewa Chrzanowskiego.

„Pan Wołodyjowski” (2014). Scenariusz i reżyseria: Tatiana Fortuna; wystąpiła grupa młodzieży z Kamieńca Podolskiego pod opieką Stanisława Nagórniaka.

Spektakl „Z wileńskiego kuferka” (2016). Na podstawie książki Ireny Byczkowskiej p.t. „Znad Wilii nad Odrę”. Scenariusz widowiska został opracowany przez jej córkę Marię Kalczyńską. W spektaklu znalazły się także wiersze poetów pochodzących z Wileńszczyzny: Zofii Bogdanowiczowej, Bohdana Rudnickiego i Marii Fedorowiczównej – Iwanowskiej. Wystąpili: Elżbieta Żłobicka, Andrzej Mikosza oraz wokaliści z Państwowej Szkoły Muzycznej w Opolu: Małgorzata Duda, Monika Latek i Rafał Żurakowski. Utwory zostały wybrane przez K. Rostocką i A. Mikoszę, który spektakl wyreżyserował.

„Z wołyńskiego kuferka” (2017). Prapremiera odbyła się w opolskim Teatrze Eko Studio. W scenariuszu zostały wykorzystane teksty wielu autorów – były to wspomnienia i utwory literackie, które wybrała K. Rostocka. Przedstawienie wyreżyserował Andrzej Jakubczyk, muzycznie opracował A. Mikosza.  Wystąpili: Beata Wnęk – Malec, Andrzej Jakubczyk, A. Mikosza oraz młodzież i seniorzy z działającej przy Teatrze im. Jana Kochanowskiego „Teatrowni”.

2. Warsztaty teatralne dla dzieci z Ukrainy i Białorusi (2013, 2014, 2017, 2018, 2019). Warsztaty prowadzili aktorzy Teatru Lalki i Aktora oraz Teatru im. J. Kochanowskiego w Opolu.

3. Nagrania dokumentujące wspomnienia  Kresowian pod wspólnym tytułem „Archiwum historii mówionej”. Wspomnienia utrwalono z następującymi osobami:

Haliną Załuską, Tadeuszem Tarczyńskim, Kazimierzem Wasilewskim, Kazimierzem Szukielem, Antonim Gierbiedziem, Janem Michałowiczem, Danutą Bryk. Można je oglądać na kanale YouTube.

4. Działalność wydawnicza:

Książka „Kresowianie na świecie” red. nauk. M. Kalczyńskiej, K. Rostockiej, A.Wiercińskiego; Wyd. Instytut Śląski, Opole (2013). ISBN: 9788375111798.

Książka „Z tamtego Lwowa. O Stanisławie Adamskim”. Autor: Przemysław Harupa. Wyd. Towarzystwo Polonia-Kresy, Opole (2019). ISBN: 9788395518003.

Książka „Nie opuszczę Cię, Podole”.  Stefan Wiśniewski; [teksty wierszy z rękopisów do druku przygotował P. Harupa]. Wyd. Towarzystwo Polonia-Kresy, Opole (2020). ISBN: 9788395518027.

5. Konferencje i spotkania naukowe:

Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Kresowianie na świecie” (2012) - pierwsza konferencja Towarzystwa, zorganizowana wspólnie z Politechniką Opolską. Patronatem objęli to wydarzenie: Marszałek Województwa Opolskiego Józef Sebesta, Rektor Politechniki Opolskiej – prof. Marek Tukiendorf oraz Rektor Uniwersytetu Opolskiego prof. Stanisław S. Nicieja. Podczas konferencji odbył a się promocja książki dr Aleksandry Ziółkowskiej-Boehm p.t. „Lepszy dzień nie przyszedł już”. (osobne hasło)

Międzynarodowa Konferencja „Biblioteki w kulturze Kresów" (2013) zorganizowana została wspólnie z Politechniką Opolską i Pedagogiczną Biblioteką Wojewódzką w Opolu. Podczas konferencji odbyła się także promocja monografii „Kresowianie na świecie” oraz książki Janusza Palucha „Wczoraj i dziś. Polacy na Kresach”. Odbyły się także spotkania z Aleksandrą Ziółkowską-Boehm, oraz z Tomaszem K. Kozłowskim z warszawskiego Domu Spotkań z Historią (osobne hasło).

Międzynarodowa konferencja naukowa na temat: „Osiągnięcia gospodarcze i techniczne na dawnych Kresach Rzeczypospolitej. Wybitni Kresowianie – przedstawiciele nauki, techniki i gospodarki na Śląsku Opolskim i na świecie" (2014) zorganizowana wspólnie z Politechniką Opolską. Honorowymi patronami przedsięwzięcia byli: Marszałek Województwa Opolskiego Andrzej Buła, Rektor Politechniki Opolskiej prof. Marek Tukiendorf, oraz Prezes Naczelnej Organizacji Technicznej w Opolu prof. Adam Rak. Prace prezentowane podczas Konferencji opublikowano w książce „Osiągnięcia techniczne gospodarcze i naukowe Kresowian”(osobne hasło)

Forum mediów polonijnych (2016). Na dwudniowe spotkanie zorganizowane wspólnie z Politechniką Opolską przybyli goście z ośmiu krajów – z Belgii, Białorusi, Czech, Holandii, Litwy, Łotwy, Niemiec i z Ukrainy. Podczas Forum odbył się m. in. wieczór autorski litewskiego poety i publicysty wileńskiego Romualda Mieczkowskiego. Forum zostało objęte patronatem Prezydenta Miasta Opola Arkadiusza Wiśniewskiego, Rektora Politechniki Opolskiej prof. Marka Tukiendorfa oraz Rektora Uniwersytetu Opolskiego prof. Marka Masnyka.

6. Imprezy w mieście Opolu:

„Opolskie spotkania z historią i kulturą Kresów” (2013, 2014, 2015) przeszły do historii, jako cykl wydarzeń powiązanych z tematyką kresową. Organizowane były konferencje, spotkania autorskie oraz występy zespołów wokalnych i teatralnych. Wystąpił chór „Sursum Corda” oraz zespół dzieci „Kwiat na kamieniu” z Kamieńca Podolskiego na Ukrainie. W programie było przedstawienie pt. „Pan Wołodyjowski” oraz pieśni kresowe. Spotkania odbywały się m. in. w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Muzeum Śląska Opolskiego, w opolskim Urzędzie Marszałkowskim, na Politechnice Opolskiej, w Opolskim Centrum Organizacji Pozarządowych oraz w salach Naczelnej Organizacji Technicznej w Opolu.

„Meeting the Odyssey” (Spotkanie Odyseja) (2014). Towarzystwo Polonia – Kresy włączyło się do międzynarodowego projektu, którego celem było promowanie współpracy międzynarodowej, „odkrywanie nowych artystycznych lądów i budowanie kulturowego porozumienia”. Opolski Teatr Lalki i Aktora im. Alojzego Smolki był jedynym polskim partnerem tego wydarzenia. W jego ramach zorganizowano spotkanie p.t. „Opowieści kresowian” połączone z rejsem statkiem po rzece Odrze oraz „Listy z daleka” – czytanie listów z Kazachstanu przez aktorów Teatru im. Jana Kochanowskiego. Wydarzenie odbyło się w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Opolu. Teksty pochodziły z prywatnego archiwum K. Rostockiej.

7. Turnusy rehabilitacyjne dla polskich kombatantów i ich rodzin zamieszkałych na terenach dawnych Kresów RP (2014, 2015, 2019). Odbywały się one w Ośrodku Formacyjno-Rehabilitacyjno-Wypoczynkowym „Skowronek” Caritas Diecezji Opolskiej w Głuchołazach. W programie turnusów były m.in. konsultacje lekarskie, zabiegi rehabilitacyjne oraz wycieczki i spotkania towarzyskie.

8. Wystawy:

„Pamiętnik wileński”. Fotografie Mileny J. Kalczyńskiej (2012, 2013). Wystawa prezentowana była na Politechnice Opolskiej.

„Biblioteki i wydawnictwa kresowe” (2013). Odbyła się  w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Opolu w ramach  „Opolskich Spotkań z Historią i Kulturą Kresów”.  

„Kopalnie ropy naftowej w Województwie Stanisławowskim w I połowie XX wieku” (2014, 2018, 2020). Prezentacja zdjęć i dokumentów z archiwów Andrzeja Skibniewskiego. Na Wystawie zaprezentowano oryginalne zdjęcia terenów, na których w dwudziestoleciu międzywojennym wydobywano ropę naftową, Została ona zaprezentowana m.in. w Opolu, w Nysie, w Brzegu, Głubczycach a także za granicą – w Rydze, Iwano-Frankiwsku i we Lwowie.

Rubinowa broszka – historia lwowskiej rodziny” (2014, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020). Wystawa zawiera zdjęcia pamiątki rodzinne i dokumenty zamieszczone w książce p.t. „Rubinowa broszka. Lwowska historia w listach opisana” A. Skibniewskiego. Oryginalne zdjęcia archiwalne zostały odrestaurowane przez Marco Polliniego, powiększone do dużych formatów i wydrukowane na eksperymentalnym wtedy materiale FUJIFILM.   

„Impresje kresowe” (2016). Wystawa zdjęć Jerzego Stemplewskiego w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej WuBePe w Opolu.

„Festiwale Polskiej Piosenki w Opolu” (2015, 2016, 2018). Wystawa zdjęć Jerzego Stemplewskiego, którą zorganizował – wspólnie z Towarzystwem Polonia-Kresy – Klub Słowa Polskiego „Gawęda” przy Ryskim Oddziale Związku Polaków na Łotwie. Odbyła się ona w Ryskim Centrum Kultury „Iļģuciems”.  Wystawę zdjęć uświetnił recital Roxany Dąbrowskiej pod tytułem „Piosenki Festiwali z Opola”.

9. Występy chórów i zespołów dziecięcych:

„Sursum Corda” (2016, 2019). Jest to chór z Kamieńca Podolskiego, działający pod kierownictwem Stanisława Nagórniaka przy Polskim Stowarzyszeniu Kulturalno – Oświatowym im. Józefa Rollego w Kamieńcu Podolskim na Ukrainie. Śpiewa piosenki patriotyczne oraz pieśni religijne. Chór nagrał również płytę w Studiu M Radia Opole.

Dziecięcy Zespół taneczny „Kwiat na kamieniu” (2016, 2017, 2019). Jest to zespół działający przy Polskim Stowarzyszeniu Kulturalno – Oświatowym im. Józefa Rollego w Kamieńcu Podolskim na Ukrainie.

Chór „Lilia” z Sądowej Wiszni na Ukrainie (2017). Chór działa przy Towarzystwie Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej. W 2017 roku wystąpił także w Szkole Podstawowej nr 11 im. Orląt lwowskich w Opolu.

10. Integracyjne Warsztaty Teatralne (2014), z udziałem dzieci polskiego pochodzenia z Ukrainy i Białorusi, wspólnie z dziećmi dzieci z opolskich świetlic środowiskowych Oaza i Narnia. Zajęcia teatralne prowadzili aktorzy z Opolskiego Teatru Lalki i Aktora oraz Teatru im. Jana Kochanowskiego.

11. Tradycyjne wileńskie „Kaziuki” (2017, 2018, 2019, 2020, 2023). Początek jarmarków kaziukowych sięga końca roku 1602 r., kiedy to papież Klemens VIII ogłosił księcia Kazimierza Jagiellończyka świętym. Dwa lata później w wileńskiej Katedrze miała miejsce uroczystość kanonizacyjna. W 1636 roku relikwie Kazimierza przeniesione zostały do kaplicy. Dla upamiętnienia tego wydarzenia mieszkańcy Wilna organizowali jego rocznice, a kościelnym obchodom towarzyszył jarmark. Sprzedawano piernikowe tzw. „kaziukowe serca”, które stały się także ich symbolem. Dając piernik w kształcie serca wyznawano miłość. Spotkania kaziukowe, odbywające się dawniej w Muzeum Śląska Opolskiego a obecnie w Miejskiej Bibliotece Publicznej przypominają o tej tradycji. Fundusz ze sprzedaży piernikowych serc przekazywany jest w całosci na cele charytatywne.

12. Spotkania autorskie: odbywały się w ramach „Opolskich spotkania z historią i kulturą Kresów”, konferencji naukowych lub wystaw artystycznych. Były to promocje publikacji m.in. Aleksandry Ziółkowskiej-Boehm (2012, 2013), Marii Kalczyńskiej i Krystyny Rostockiej (2013), Janusza Palucha (2013), Tomasza K. Kozłowskiego (2013) Andrzeja Skibniewskiego (2016, 2018) i in.

Koncerty i zbiórki charytatywne: Koncert charytatywny „U Andrzeja” (2017). W domu Andrzeja Skibniewskiego zorganizowano koncert charytatywny. Wystąpili opolscy: Irena Hodowaniec, Liliana Rzechorzek, zespół „Póki Co”, Philipp Bracken, Jacek Mielcarek, Jakub Mielcarek, Tomasz Sawicki, Kazek Humeniuk oraz gościnnie Kamil Podkówka. Zebraną kwotę przekazano Rodakom na Ukrainie.

Koncert charytatywny „Dla Podola” (2022) odbył się w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Opolu.  Wykonawcami programu byli: Karolina Gorzkowska, Waldemar Kotas, Andrzej Mikosza, Walentyna Katuszyńska oraz chór ”Old Singers” pod dyrekcją Ewy Wocial. Zebrana kwota przekazana została potrzebującym.

13. Wyjazdy z pomocą charytatywną: (Ukraina: 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2021).

Wsparcie finansowe i pomoc materialna dla potrzebujących Rodaków zamieszkałych na terenach dawnych Kresów RP realizowane są corocznie zgodnie ze Statutem Towarzystwa.

Od roku 2012 działalność charytatywna Towarzystwa wspomagana jest finansowo przez Fundację „Wiarus”.

W roku 2013 ustanowiono odznakę „Kuferek pamięci kresowej”, którego autorem i wykonawcą jest opolski artysta Zbigniew Korzeniowski. Odznaka przyznawana jest osobom zasłużonym dla spraw Kresowian. W latach 2013 – 2023 otrzymały ją następujące osoby: Danuta Bryk, Ks. Roman Dzwonkowski, Jerzy Hickiewicz, Waldemar Kotas,Tomasz Kuba Kozłowski, Paweł Kukiz, Krystyna Leonowicz – Babiak, Stanisław Nagórniak, Stanisław Sławomir Nicieja, Ks. Edmund Podzielny, Andrzej Skibniewski, Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo – Wschodnich, Oddział w Opolu, Ks. Roman Twaróg, Adam Wierciński, Edward Wołoszyn, Halina Wójcicka, Halina Załuska.

Towarzystwo Polonia – Kresy współpracuje z następującymi organizacjami (2023): Fundacja Budowy Kompleksów Mieszkalnych „Wiarus” w Wiśle; Fundacja Pomocy Dzieciom i Rodzinie „Horyzont” w Opolu; Kulturalno-Oświatowe Centrum im. Kornela Makuszyńskiego w Stryju; Listy z daleka – Liège (Belgia) Pismo Ogólnoświatowego Korespondencyjnego Klubu Emigrantów. Periodyk Społeczno-Literacko-Kulturalny; Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła – Iwje (Białoruś); Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Opolu; Polskie Stowarzyszenie Kulturalno – Oświatowe na Ukrainie, Oddział w Kamieńcu Podolskim; Słowo Polskie – Winnica (Ukraina); Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej, Oddział w Sądowej Wiszni (Ukraina); Szkoła Podstawowa  nr 11 im. Orląt Lwowskich w Opolu; Klub Słowa Polskiego „Gawęda” przy Ryskim Oddziale Związku Polaków na Łotwie; Stichting Pools Podium – Scena Polska w Holandii.

Bibliografia pzredmiotowa

Bryk Danuta, Wspomnienia,  https://youtu.be/66XP5Hd3KGM , dostęp: 3 marca 2023 r.

Byczkowska Irena, Znad Wilii nad Odrę, Opole 2006.

Gierbedź Antoni, Wspomnienia, https://youtu.be/81KTMCeZ8sM, dostęp: 3 marca 2023r.

Harupa P., Z tamtego Lwowa. O Stanisławie Adamskim,  Opole 2019.

Kresowianie na świecie,  red. nauk. M. Kalczyńska, K. Rostocka, A. Wierciński, Opole 2013.

Michałowicz Jan, Wspomnienia,  https://youtu.be/iyQjEHfnv2g, dostęp: 3 marca 2023r.

Obertyńska Beata, W domu niewoli, Wydawnictwo Siedmioróg, 2018.

Osiągnięcia gospodarcze, techniczne i naukowe Kresowian, red. M. Kalczyńska, współpraca E. Czerwińska i A. Jańdziak, Opole 2016.

Paluch Janusz M., Wczoraj i dziś. Polacy na Kresach, Kraków 2013.

Polonia - Kresy,Kanał YouTube,  https://www.youtube.com/@towarzystwopolonia-kresy7857 dostęp: 3 marca 2023r.

Skibniewski A., Rubinowa broszka. Lwowska historia w listach opisana,  Brzezia Łąka 2012.

Szukiel Kazimierz, Wspomnienia,  https://youtu.be/OQUP435t7mw, dostęp: 3 marca 2023r.

Tarczyński Tadeusz, Wspomnienia,  https://youtu.be/MPxXAr0cHE0, dostęp: 3 marca 2023r .

Wasilewski Kazimierz, Wspomnienia,  https://youtu.be/rfDwz_AiRvY, dostęp: 3 marca 2023r.

Wiśniewski S., Nie opuszczę Cię, Podole, [teksty wierszy z rękopisów do druku przygotował P. Harupa], Opole 2020.

Załuska Halina, Wspomnienia,  https://youtu.be/OW2rgmPn-Sc, dostęp: 3 marca 2023r.

Ziółkowska-Boehm Aleksandra, Lepszy dzień nie przyszedł już, Warszawa 2012.

https://poloniakresy.wordpress.com

https://www.facebook.com/profile.php?id=100064621392860

Autor hasła

Skibniewski Andrzej