Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich Oddział w Bolesławcu
Stowarzyszenie Kresowian powstało w Bolesławcu 7 maja 1989 r., z inicjatywy Stanisławy Balawender, Stanisławy Jarmakowicz, Marii Jarosz, Anastazji Sulik, Franciszka Rataj, Jana Szelążek, Zofii Jamróz. Prezesem została pani Stanisława Balawender urodzona w Rudkach koło Lwowa. W skład zarządu weszli: Anastazja Sulik, Ferdynand Paluszek, Tadeusz Stasiaczek, Anna Woźniak oraz Antoni Byczkowicz. Utworzone stowarzyszenie nazwano „Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Lwowskiej”. W pierwszym roku do Towarzystwa wstąpiły 74 osoby urodzone na Kresach II Rzeczypospolitej.
W 1991 r. Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Lwowskiej przekształciło się w oddział Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich, mającego główną siedzibę we Wrocławiu.
W pierwszym okresie celem Towarzystwa było przede wszystkim organizowanie pielgrzymek na Kresy aby dawni ich mieszkańcy mogli odwiedzać miejsca im bliskie oraz nawiązywać kontakty z Polakami tam pozostałymi. Podczas pielgrzymek porządkowano cmentarze, udzielano pomocy finansowej przy odbudowie kościołów katolickich, dostarczano książki w języku polskim. W Bolesławcu zaś organizowano msze św. odprawiane w intencji Polaków, którzy zginęli lub zostali zamordowani na Kresach.
Stanisława Balawender obowiązki prezesa pełniła przez 18 lat, do 2007 r. W tym czasie organizowane były wyjazdy na tereny obecnej Ukrainy, Białorusi, Litwy, Łotwy, Estonii, Rosji oraz do Europy zachodniej. Już podczas pierwszych pielgrzymek w 1989 r. (Lwów i Rudki) i 1990 r. (Rudki, Lwów, Kamionka Strumiłowa) przekazano odwiedzanym parafiom ornaty, świece ołtarzowe, ubrania i książki w języku polskim. Podobne pielgrzymki na Kresy zorganizowano także w latach 1991-1995. Niezapomniane wrażenia wywarła pielgrzymka do Rudek (1990 r.) na powtórny po 114 latach pochówek Aleksandra Fredry. Godna wspomnienia jest również 12-dniowa pielgrzymka (2000 r.) podczas której członkowie Towarzystwa będąc na Wzgórzu Krzyży koło miejscowości Szawle na Litwie, wkopali krzyż z napisem „PIELGRZYMKA BOLESŁAWIEC”.
Od 1995 r. pielgrzymki na Kresy organizował również pan Józef Zając urodzony w Buczaczu. Podczas pielgrzymek wspierał ks. Ludwika Rutynę w pracach remontowych kościoła rzymsko-katolickiego pw. Matki Bożej Szkaplerznej w Buczaczu. Największa pielgrzymka odbyła się w 2001 roku, w której uczestniczyło 150 osób, w tym 6 księży z Polski. Tak liczny udział uczestników związany był z 60-leciem kapłaństwa ks. Ludwika Rutyny i 10-leciem odzyskania kościoła w Buczaczu. Do 2011 r. Józef Zając zorganizował XVII pielgrzymek na Kresy Wschodnie II RP.
Trwałym śladem działalności Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich w Bolesławcu jest tablica pamiątkowa poświęcona Obrońcom Lwowa, wmurowana w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Bolesławcu. Inicjatorem tego przedsięwzięcia była prezes Stanisława Balawender. Uroczystość odsłonięcia i poświęcenia tablicy odbyła się w dniu 20 kwietnia 1990 r. Wzięli w niej udział m.in. ks. biskup Adam Dyczkowski, ks. Władysław Rączka, ks. Stanisław Draguła (wyświęcony w Bolesławcu w 1962 r., przewodniczący Komitetu Pomocy Kościołom na Wschodzie), żołnierze AK, harcerze z bolesławieckiego hufca z komendantem Zdzisławem Abramowiczem, druhem seniorem Hubertem Boninem oraz wielu bolesławian, byłych mieszkańców Kresów Wschodnich II RP.
Do 2000 r. Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich było inicjatorem uroczystości rocznicowych rozpoczynających się w kościele WNMP i Św. Mikołaja tzw. „mszą lwowską”. Po mszy organizowana była kwesta na odbudowę cmentarza Orląt Lwowskich we Lwowie.
W latach 2002-2006, z uwagi na utratę pomieszczenia w domu parafialnym, działalność towarzystwa ograniczyła się do spotkań na działkach i w mieszkaniach prywatnych.
Dnia 27 stycznia 2007 r. obowiązki prezesa przejął Adam Fornal, który dbał o edukację kresową organizując wystawy, prelekcje i pielgrzymki na Kresy. Od tego też roku Towarzystwo uzyskało wspólną ze Związkiem Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych Ziemi Bolesławieckiej siedzibę przy ul. Sądowej 9. Założono też koło Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich w Zagrodnie.
Od 18 kwietnia 2011 r. do 26 lipca 2015 r. obowiązki prezesa pełnił pan Michał Wojdyła urodzony w Połonicach koło Lwowa. W skład zarządu weszli: Mieczysław Sulikowski, Stanisława Zięcik, Jan Sysak, Stanisław Wilk. Nowy prezes nadal integrował środowisko kresowe oraz dbał o kultywowanie kultury i pamięci przodków. Nawiązał współpracę z Gimnazjum Samorządowym nr 2 im. Polaków Zesłanych na Sybir i Zespołem Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych im. mjra Henryka Sucharskiego w Bolesławcu. Współpraca z uczniami zaowocowała projektem „Ocalić od zapomnienia – Kresowiacy”, którego efektem była publikacja „Ocalić od zapomnienia. Wspomnienia bolesławieckich Kresowian”. Projekt zrealizowało Gimnazjum Samorządowe nr 2 im. Polaków Zesłanych na Sybir, Muzeum Ceramiki w Bolesławcu i Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich.
Zrealizowano trzy projekty współpracy polsko-ukraińskiej w ramach których młodzież ze Zbaraża, Sieniawy i Nowego Rozdołu miała okazję poznać swoich rówieśników, historię i kulturę Bolesławca a bolesławiecka młodzież podczas pobytu w Nowym Rozdole przekonała się jak wiele łączy nasze narody: Polskę i Ukrainę.
W 2012 r., Barbara Smoleńska, nauczyciel w Zespole Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych zachęciła młodzież do projektu porządkowania cmentarzy na Kresach pn. „Mogiłę pradziada ocal od zapomnienia”. W latach 2012-2019, młodzież i członkowie Towarzystwa porządkowali polskie cmentarze w Zbarażu, Sieniawie, Jazłowcu, Kołodnie, Opryłowcach, Iwańczanach, Buczaczu, Potoku Złotym oraz poznawali historię Polski poprzez żywy kontakt z ludźmi i miejscami historycznymi.
W 2013 r., w uznaniu szczególnych zasług dla promocji miasta Prezydent Miasta Bolesławiec wyróżnił Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich oraz indywidualnie B. Smoleńską nagrodą w dziedzinie społecznej.
22 czerwca 2014 r. bolesławiecki oddział Towarzystwa obchodził uroczyście 25-lecie swego istnienia. Na uroczystości po raz pierwszy pojawił się sztandar zaprojektowany i zamówiony przez prezesa Michała Wojdyłę a sfinansowany przez darczyńców pozyskanych przez pana Ryszarda Samoszyńskiego. Niedługo, bo 26 lipca 2015 r., po długiej walce z ciężką chorobą zmarł prezes Michał Wojdyła.
Po śmierci prezesa, B. Smoleńska przejęła inicjatywę i zachęciła władze samorządowe do udziału w uroczystości odsłonięcia po renowacji pomnika Adama Mickiewicza w Zbarażu. W skład delegacji z Bolesławca wchodzili: II Wiceprezydent Bolesławca - Kornel Filipowicz, dyrektor MZGM - Kazimierz Łomotowski i B.Smoleńska.
W dniu 7 września 2015 r. podczas Walnego Zebrania Sprawozdawczo-Wyborczego Członków wybrano nowy Zarząd: B. Smoleńska – prezes, Jan Sysak – zastępca prezesa, Irena Muzyka – skarbnik, Stanisława Zięcik – sekretarz. Prezes B. Smoleńska, dużą wagę przykładała do współpracy z młodzieżą, m.in. dlatego, że była czynnym nauczycielem. Angażowała młodzież do działań w ramach akcji „Mogiłę pradziada ocal od zapomnienia”, i innych utrwalających pamięć o Kresach Wschodnich RP.
Każdego roku zbierano znicze, które za pośrednictwem Fundacji Studio Wschód trafiały na cmentarze kresowe. W grudniu wspólnie z młodzieżą bolesławieckich szkół przygotowywano życzenia, paczki świąteczne i drobne słodkie upominki dla parafian z kościoła rzymskokatolickiego w Zbarażu oraz dzieci ze zbaraskich szkół. Członkowie Towarzystwa włączali się również w organizację Bolesławieckiej Gwiazdki Życzliwości, pełniąc rolę Świętych Mikołajów.
W 2016 r. Oddział TMLiKPW liczył 78 członków. Rok rozpoczął się wspólną integracyjną zabawą z członkami Stowarzyszenia Reemigrantów z Bośni, ich Potomków i Przyjaciół.
Poczet sztandarowy Towarzystwa i członkowie uczestniczyli we wszystkich ważnych wydarzeniach państwowych i kresowych, a było ich dużo ponieważ obchodzona była w tym roku 70. rocznica osadnictwa w mieście i powiecie bolesławieckim. Członkowie Towarzystwa wzięli udział w Konferencji organizowanej przez powiat bolesławiecki pod hasłem „Przybyliśmy – Jesteśmy – Będziemy” pomagając w przygotowaniu wystawy. Stanisława Zięcik, pionier osadnictwa zaprezentowała swoje wspomnienia „Z Kresów Wschodnich na Ziemie Zachodnie”. Zaprezentowała go również w Legnicy podczas Dolnośląskich Dni Pionierów Osadnictwa. Podczas tej uroczystości pani Stanisława Zięcik i Władysław Olszewski odznaczeni zostali Krzyżem Kresowym. Podczas konferencji naukowej „Bolesławianie – nie przybyli znikąd. Wokół krajobrazu osadniczego Dolnego Śląska”, prezes B. Smoleńska zaprezentowała 27-letnią działalność bolesławieckiego oddziału TMLiKP-W. Członkowie Towarzystwa brali również czynny udział w przygotowaniu wystawy „Skąd przybyliśmy?”, przynosząc z domu dokumenty i przedmioty przywiezione z Tarnopola, Zbaraża, Maksymówki, Stanisławowa i innych miejscowości. Podczas wernisażu wystawy zorganizowanej przez Muzeum Ceramiki w Bolesławcu, prezes Barbara Smoleńska przedstawiła krótką historię działalności stowarzyszenia. Wspólnie z Młodzieżowym Domem Kultury zorganizowano „Dzień Kresowy” podczas którego wystąpił zespół „Kresowianie” składający się z członków Towarzystwa a prelekcję wygłosił zaprzyjaźniony z Towarzystwem prof. Mieczysław Szustakowski urodzony w Zbarażu.
W tym jubileuszowym roku zorganizowano również obóz kresowy z młodzieżą z Litwy oraz wyjazd z młodzieżą na Koncert Kresowy do Wrocławia.
Wieloletnia i intensywna współpraca z mieszkańcami Zbaraża i okolic doprowadziła do podpisania porozumienia o współpracy na szczeblu międzynarodowym, pomiędzy Gminą Miejską Bolesławiec i Miastem Zbaraż w Ukrainie. W maju 2016 r. w Zbarażu, przy licznym udziale mieszkańców, podpisana została deklaracja partnerska, a w lipcu w Bolesławcu podpisano porozumienie o współpracy.
W trosce o edukację kresową młodzieży organizowano spotkania z pasjonatami Kresów. Tomasz Kuba Kozłowski opowiadał młodzieży o Lwowie, jako kolebce polskiego piłkarstwa, a Stanisław Srokowski opowiadał o wielkości i dramacie polskich Kresów w kontekście filmu „Wołyń”. W sierpniu prezes B. Smoleńska, podczas konferencji w Lubaczowie, wygłosiła referat na temat „Jak popularyzować dziedzictwo historyczno-kulturowe ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej”, promując metody pracy i osiągnięcia bolesławieckiego oddziału Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich.
Wspierano również kościół na Kresach poprzez pomoc w zorganizowaniu kwest na cele religijne. We wrześniu w Bazylice Maryjnej w Bolesławcu kwestowała s. Szymona z Klasztoru Sióstr Niepokalanek w Jazłowcu, a w październiku gościliśmy ojca Polikarpa z Husiatyna. Młodzież kwestowała w kościołach zbierając środki na akcję porządkowania cmentarzy.
Wzmocniła się również współpraca oddziału z Zarządem Głównym, ponieważ prezes Barbara Smoleńska we wrześniu 2016 r. została powołana na członka Zarządu Głównego Towarzystwa na lata 2016-2020.
Rok 2016 zakończył się wspólną wigilią na którą przybyły władze miasta, powiatu i gminy.
W 2017 r. aktywność członków Towarzystwa nie ustawała. Organizowali zabawy, spotkania świąteczne, brali udział w konferencjach i wykładach, brali udział w akcji porządkowania cmentarzy w Ukrainie, spotykali się z młodzieżą w szkołach realizując projekt „Edukacja Kresowa Młodzieży”.
Niewątpliwym wyróżnieniem dla bolesławieckiego oddziału Towarzystwa było podziękowanie, otrzymane w 2017 r. od Członka Zarządu Województwa Dolnośląskiego dr Tadeusza Samborskiego, za podtrzymywanie tradycji i postaw patriotycznych, za zrzeszanie i aktywizowanie kresowian, umacnianie więzi z rodakami i udzielanie im pomocy oraz utrwalanie wiedzy o historii i dziedzictwie kresów.
W tym samym roku, prezes – B. Smoleńska otrzymała Odznakę Honorową Srebrną „Zasłużony dla Województwa Dolnośląskiego” oraz nagrodę w dziedzinie społecznej za promocję Miasta Bolesławiec w 2017 r. W 2018 r. kontynuowano działania zmierzające do integracji środowiska kresowego, upowszechniania prawdy i pielęgnowania dorobku historycznego Kresów oraz budowania przyjaznych relacji z mieszkańcami Ukrainy. Dzięki dotacji otrzymanej z Gminy Miejskiej Bolesławiec zorganizowano koncerty z udziałem artystów z Ukrainy, spotkania z pasjonatami Kresów, wyjazdy edukacyjne do Dubna, Zbaraża, Lwowa. Zrealizowano również projekt „Każdy inny, wszyscy równi” dofinansowany przez Polsko-Ukraińską Radę Wymiany Młodzieży oraz projekt sfinansowany przez młodzież z Polski i Ukrainy uczestniczącej w akcji „Mogiłę pradziada ocal od zapomnienia”. Nowością były dwa projekty realizowane z innymi stowarzyszeniami, w tym ze stowarzyszeniem z Niemiec. Ze stowarzyszeniem „Solidarni Razem” zrealizowano projekt „Archiwum Rodzinne Ziem Zachodnich”. Ze stowarzyszeniem „Bundesheimatgruppe Bunzlau zu Siegburg” zorganizowano spotkanie pt. „Dawni i obecni mieszkańcy Bolesławca”. Prezes B. Smoleńska zaprezentowała historię przybycia do Bolesławca kresowian oraz przedstawiła działania i osiągnięcia bolesławieckiego oddziału TMLiKPW.
Nowością był udział 8 członków Towarzystwa w Euroregionalnej Spartakiadzie Seniorów podczas której wykazali się sprawnością fizyczną a drużyna uzyskała wyróżnienie.
Działania członków Towarzystwa w 2018 r., spotkały się z aprobatą wielu środowisk. Delegacja młodzieży, uczestników akcji „Mogiłę pradziada ocal od zapomnienia” z opiekunem B. Smoleńską, zaproszona została przez Kancelarię Prezydenta RP na spotkanie z Parą Prezydencką, Za osiągnięcia w działalności wychowawczej i dydaktycznej B.Smoleńska otrzymała nagrodę Dolnośląskiego Kuratora Oświaty, za wybitne zasługi na rzecz rozwoju miasta, Rada Miasta Bolesławiec nadała Towarzystwu tytuł „Zasłużony dla Miasta Bolesławiec”, Zbigniew Junkiewicz wiceprezes TMLiKPW, otrzymał nagrodę w dziedzinie społecznej za promocję miasta Bolesławiec w roku 2018. W 2019 r. TMLiKPW świętowało 30-lecie swojego istnienia. W tym roku, poza akcją porządkowania polskich cmentarzy w Ukrainie (Jazłowiec, Potok Złoty), zintensyfikowaliśmy działania z młodzieżą realizując comiesięczne spotkania w szkołach i miejskiej bibliotece. W Zbarażu byliśmy współorganizatorem polsko-ukraińskiego koncertu połączonych zespołów „Niespodzianka” z Tomaszowa Bolesławieckiego oraz zespołu „Zbaraż” i „Oktawa” ze Zbaraża.
Szczególnie w tym jubileuszowym roku stowarzyszenie i jej członkowie byli często nagradzani: - Zbigniew Junkiewicz otrzymał tzw. „Krzyż Kresowy”, B. Smoleńska otrzymała Medal za Zasługi dla Zbaraża, tytuł Zasłużony dla Miasta Bolesławiec, tytuł „Wolontariusz Roku 2019” oraz „Krzyż Kresowy”, Stanisława Balawender, Adam Fornal i Alfred Kwarciak otrzymali tytuł „Zasłużony dla Miasta Bolesławiec”, Towarzystwo otrzymało nagrodę w dziedzinie społecznej za promocję Miasta Bolesławiec w 2019 r.
W latach 2020-2021, ze względu na pandemię mniej było bezpośrednich spotkań, ale działania kresowe nie ustawały. W 2021 r. odsłoniliśmy ufundowaną przez członków towarzystwa tablicę upamiętniającą ofiary mordu na Wołyniu i Małopolsce Wschodniej oraz utworzyliśmy w miejskiej bibliotece dział z książką kresową, tzw. Kącik Kresowy. Z dużym sukcesem zakończył się młodzieżowy, polsko-ukraiński projekt pn. „Łączy nas historia i ludzie” zrealizowany on-line oraz akcja porządkowania Cmentarza Janowskiego we Lwowie. Po raz kolejny TMLiKPW, w uznaniu szczególnych zasług w promocji Miasta Bolesławiec w 2021 r. otrzymało nagrodę w dziedzinie społecznej. W 2022 r. we współpracy z Miejską Biblioteką Publiczną – Centrum Wiedzy, rozpoczęliśmy cykl spotkań pn. „Poszukiwania genealogiczne”, podczas których młodzież dowiadywała się o historii ludzi i miast kresowych. Zachęcaliśmy słuchaczy do zbierania informacji o historii własnej rodziny. Organizowaliśmy działania edukacyjne i kulturalne, ale przede wszystkim organizowaliśmy pomoc dla ogarniętej wojną Ukrainy. Wspólnie z władzami samorządowymi zorganizowaliśmy ok. 12 transportów z pomocą humanitarną. Od marca 2022 r. członkowie towarzystwa prowadzą charytatywnie w miejskiej bibliotece lekcje języka polskiego dla uchodźców z Ukrainy. Z ich inicjatywy powstał w bibliotece dział z książką ukraińską do którego wpłynęły również książki zebrane w Zbarażu i przekazane do Bolesławca. Prezes TMLiKPW, B. Smoleńska brała udział w wielu inicjatywach społecznych, charytatywnych, kulturalnych i edukacyjnych. Zrealizowała projekt wymiany młodzieży „Czy potrafisz ratować życie”, który integrował młodzież ze szkół w Bolesławcu i w Zbarażu. Zaangażowała się w podtrzymanie bezpośrednich, przyjaznych kontaktów z mieszkańcami Zbaraża poprzez organizowanie wielu wspólnych przedsięwzięć. Współpracowała z instytucjami miejskimi i powiatowymi, organizując transporty pomocy humanitarnej na Ukrainę oraz trzykrotnie w 2022 r. była z darami w Ukrainie, Kazachstanie oraz rumuńskiej Bukowinie w ramach akcji pomocy Polakom na Wschodzie. Organizowała liczne koncerty, wystawy oraz spotkania dotyczące tematyki kresowej. W uznaniu szczególnych zasług w promocji miasta w 2022 r., po raz kolejny Prezydent Miasta Bolesławiec wyróżnił Barbarę Smoleńską nagrodą w dziedzinie społecznej.
Tak wszechstronna działalność bolesławieckiego oddziału Towarzystwa nie byłaby możliwa gdyby nie wsparcie władz miasta, powiatu, gminy i szkół oraz wielu przedsiębiorców i mieszkańców miasta. Pozyskiwano również środki finansowe z Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą Polonika oraz Polsko-Ukraińskiej Rady Wymiany Młodzieży.
Bibliografia podmiotowa
Jubileusz Bolesławieckich Kresowian 1989-2019, red. B. Smolińska, M. Niemczuk, Bolesławiec 2019.
https://www.facebook.com/tmlikpw.boleslawiec/?locale=pl_PL, dostęp: sierpień 2023 r.
Autor hasła
Barbara Smoleńska