Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich, Oddział w Katowicach
został utworzony podczas Walnego Zgromadzenia osób o rodowodzie kresowym dnia 13 kwietnia 1989 r. w Katowicach. Wcześniej (w lutym i marcu) odbyło się kilka spotkań „grupy inicjatywnej”. W zebraniu założycielskim wzięło udział 267 osób, a deklarację przystąpienia do Towarzystwa podpisały 192 osoby. Pismem z dnia 22.05.1989 r. Urząd Wojewódzki w Katowicach, Wydział Społeczno-Administracyjny dokonał rejestracji Oddziału.
Działalność Oddziału rozpoczęła się od spotkań wspomnieniowych, prelekcji oraz programów artystycznych, m.in. z udziałem aktorów Teatru Śląskiego i kabaretu „Pacałycha”. W grudniu 1989 r. zorganizowano pierwszą wystawę pt. „Lwów w naszej pamięci” w Bibliotece Śląskiej w Katowicach (gmach przy ul. Francuskiej 12), na której prezentowano zbiory członków Oddziału. Kolejna wystawa „Lwów i Kresy w naszej pamięci” zorganizowana została w Muzeum Śląskim w Katowicach w 75. rocznicę Obrony Lwowa (listopad 1993). 24 maja 2019 r. (pod patronatem prezydenta Katowic) uroczyście obchodzono 30-lecie katowickiego Oddziału TMLiKPW. Nagrodzono medalami i odznakami instytucje oraz osoby prywatne współpracujące z Oddziałem. Obok wielu gości z kraju w jubileuszu brali także udział Polacy ze Lwowa: redaktor „Kuriera Galicyjskiego” Krzysztof Szymański oraz prezes Lwowskiego Klubu Sportowego „Pogoń Lwów” Marek Horbań.
Obecnie (w 2022 r.) Oddział liczy niespełna 40 osób, ale jest nadal aktywny w różnych dziedzinach.
Działalność charytatywna:
- pomoc materialna i finansowa dla najbiedniejszych Polaków we Lwowie (bożonarodzeniowe i wielkanocne paczki każdorazowo 30-50 paczek oraz datki pieniężne),
- organizacja kolonii letnich dla polskich dzieci z Kresów,
- pomoc dla przedszkoli we Lwowie i Winnicy,
- wsparcie finansowe i organizacyjne polskich instytucji na Kresach (Teatr Polski we Lwowie, Festiwal Polski we Lwowie, Chór Lutnia we Lwowie, Zespół Młodzieżowy Czarodziejskie Kwiaty w Winnicy, Polskie Radio Lwów, Klub Sportowy „Pogoń Lwów”).
W ramach renowacji polskich grobów we Lwowie dotychczas udało się pokryć koszty odnowy prawie 50 polskich mogił na cmentarzach Łyczakowskim i Janowskim. Renowacji poddano groby osobistości zasłużonych dla Lwowa, Kresów i Rzeczypospolitej w sferze kultury i sztuki, oświaty i nauki, medycyny, wojskowości. Oddział finansuje też odnawianie grobów wybitnych Kresowiaków pochowanych na Śląsku. Np. w 2016 r., staraniem Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich, Oddziałów w Katowicach i Zabrzu, został odrestaurowany grób słynnego bramkarza Spirydiona Albańskiego.
Współpraca z młodzieżą w Katowicach:
- organizacja corocznych konkursów (we współpracy z miastem Katowice) międzyszkolnych (szkoły podstawowe i gimnazja) historycznych i recytatorskich poświęconych wiedzy o historii Lwowa i Kresów oraz poezji związanej z Kresami;
- organizacja periodycznych prelekcji tematycznych dla młodzieży współpracujących z Oddziałem Katowickim TMLiKPW liceów ogólnokształcących tj.: I LO im. M. Kopernika, II LO im. M. Konopnickiej, X LO im. I.J. Paderewskiego, XV LO im. Rtm. W. Pileckiego oraz SP nr 35 im. A. Korczyńskiej, a także Śląskiej Chorągwi Związku Harcerstwa Polskiego;
- coroczna współorganizacja „Biegu Orląt” dla dziewięciolatków katowickich szkół podstawowych;
- organizacja wycieczek młodzieży do Lwowa ze szczególnym uwzględnieniem laureatów konkursów; coroczne kwesty na katowickich cmentarzach mające na celu gromadzenie środków pieniężnych na odnowę polskich grobów lwowskich nekropolii.
Inna działalność:
- współpraca z parafiami katowickimi (głównie Katedrą Chrystusa Króla, Kościołem Garnizonowym i Kościołem Mariackim) dotycząca organizacji okolicznościowych mszy świętych upamiętniających rocznice Obrony Lwowa i innych wydarzeń religijno-patriotycznych związanych z Kresami;
- organizacja konferencji i wystaw tematycznych oraz spektakli artystycznych i koncertów ukazujących dorobek kulturowy Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich oraz specyficzny humor lwowski i niezwykły patriotyzm Kresowian - we współpracy z Biblioteką Śląską, Teatrem Śląskim, MDK „Koszutka”, a także ze Stowarzyszeniem „Wspólnota Polska” O/Górnośląski w Katowicach i Instytutem Lwowskim w Warszawie oraz „Kurierem Galicyjskim” we Lwowie.
Na uwagę zasługuje również coraz lepiej rozwijająca się współpraca z innymi oddziałami śląskimi jak: Gliwice, Zabrze, Bytom, Tychy.
Staraniem Oddziału Katowickiego TML i KPW oraz dzięki darczyńcom (organizacjom i osobom prywatnym) udało się ufundować i uroczyście poświęcić tablice pamiątkowe honorujące bohaterskie czyny obrońców Lwowa dla polskości tego miasta i Kresów Południowo-Wschodnich z lat 1918-1920 i 1939-1947, a mianowicie:
- tablica upamiętniająca 75-rocznicę Obrony Lwowa w Archikatedrze Chrystusa Króla w Katowicach (1993);
- tablica upamiętniająca Kadetów Lwowskich i Modlińskich poległych w III Powstaniu Śląskim w Archikatedrze Chrystusa Króla w Katowicach (2001), wykonana z inicjatywy Witolda Korbela (ostatniego Kadeta Lwowskiego na Górnym Śląsku);
- tablica upamiętniająca Polaków pomordowanych w latach 1939-1947 przez Armię Czerwoną, hitlerowców, NKWD, OUN-UPA na kaplicy cmentarnej przy ul. Sienkiewicza w Katowicach (2005);
- tablica upamiętniająca mord na profesorach lwowskich dokonany przez hitlerowców w 1941 r. w Kościele Akademickim w krypcie Archikatedry Chrystusa Króla w Katowicach (2011), wykonana przy udziale Uniwersytetu Śląskiego oraz Duszpasterstwa Akademickiego w Katowicach;
- staraniem TML, Rada Miasta Katowice nadała w 2011 roku estakadzie w dzielnicy Katowice-Dąb, będącej częścią Drogowej Trasy Średnicowej, nazwę Orląt Lwowskich, o czym informuje kamienna tablica pod estakadą;
- tablica upamiętniająca 100-rocznicę Obrony Lwowa w Kościele Garnizonowym św. Kazimierza Królewicza w Katowicach (listopad 2018);
- na wniosek Towarzystwa w 2015 r. Rada Miasta Katowice nazwała jeden ze skwerów na Osiedlu 1000-lecia imieniem Kadetów Lwowskich, gdzie z inicjatywy katowickiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w 2021 r. umieszczono tablicę informacyjną o roli Kadetów Lwowskich w III Powstaniu Śląskim.
- pomnik Orląt i Kadetów Lwowskich w Katowicach, powstał w 2022 r. na placu parkowym Kościoła Mariackiego, jako historyczne uhonorowanie młodych lwowskich bojowników walczących o Kresy Wschodnie (w obronie Lwowa w okresie wojny polsko-ukraińskiej w 1918 i 1919 r. oraz w obronie Lwowa i Małopolski Wschodniej w czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r.) i Kresy Zachodnie (u boku powstańców śląskich w 1921 r.).
Prezesi Oddziału Katowickiego Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich:
- Ludwik Müller – kwiecień 1989 do listopad 1989,
- Ryszard Zaorski – grudzień 1989 do maj 1991,
- Lesław Hawling – maj 1991 do styczeń 2006,
- Stanisław Grossman – luty 2006 do czerwiec 2016,
- Antoni Wilgusiewicz – czerwiec 2016 do grudzień 2016,
- Maria Ślepowrońska – grudzień 2016 do nadal.
Bibliografia przedmiotowa
Lwów i Kresy w naszej pamięci. W 75 rocznicę Obrony Lwowa, Katowice 1993 (folder wystawy).
My, katowiccy Kresowianie. XXV rocznica powstania katowickiego oddziału Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów południowo-wschodnich, Katowice, 2014.
Towarzystwo Miłośników Lwowa. Komunikaty, biuletyny, informacje, zebrane przez R. Chrząstowskiego, rękopis Biblioteki Śląskiej R 3591 III.
Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich, Oddział Katowice. Jubileusz 30-lecia, Katowice 2019.
Wystawa „Lwów naszej pamięci”, 1 do 15 grudnia 1989 r.. Biblioteka Śląska. Katowice, rękopis Biblioteki Śląskiej R 3590 III (dokumentacja wystawy).
Źródła internetowe
Autor hasła
Andrzej Szteliga [wrzesień 2022 r.]