Tadeusz Malarski
ur. 23.09.1883 r. w Dalewicach, woj. małopolskie, zm. 08.03.1952 r. w Krakowie – inżynier mechanik, wybitny fizyk i radiotechnik, profesor Politechnik Lwowskiej i Śląskiej.
Imię i nazwisko | Tadeusz Malarski |
Data i miejsce urodzenia | 23.09.1883, Dalewice |
Data i miejsce śmierci | 08.03.1952, Kraków |
Zawód | inżynier mechanik, fizyk, radiotechnik, pracownik akademicki |
Tadeusz Malarski był synem Stanisława, zarządcy majątku ziemskiego i Emilii z Klimków. Miał brata Henryka Kazimierza, biochemika, fizjologa, zootechnika, współtwórcę Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach, profesora Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. T.M. mając ociemniałego ojca od 14 roku życia pracował zarobkowo dając korepetycje i pomagając w ten sposób utrzymać dom. W 1902 r. ukończył Wyższą Szkołę Realną w Krakowie. W latach 1902-1907 studiował na Wydziale Budowy Maszyn w Szkole Politechnicznej we Lwowie. Ze względu na zainteresowania matematyką i fizyką, w trakcie studiów został asystentem u prof. Tadeusza Godlewskiego w Katedrze Fizyki. Odbył także trzyletnie studia matematyczno-fizyczne w lwowskim Uniwersytecie Jana Kazimierza. Jako asystent zajmował się zagadnieniami fizykochemii koloidów, termodynamiki, teorii kinetycznej gazów, fizyki molekularnej oraz teorii fal elektromagnetycznych. Jego publikacje z dziedziny koloidów były cytowane i komentowane w światowej literaturze fizycznej. Jednocześnie interesował się też powstającą dopiero dziedziną, radiotechniką. W kolejnych latach awansował na stanowisko adiunkta, a po śmierci prof. Godlewskiego w 1921 r., w jego zastępstwie prowadził Katedrę dla Wydziałów Mechanicznego, Chemicznego i później Rolniczo-Lasowego. Równocześnie w latach 1913-1927 pracował jako nauczyciel przyrody, fizyki, mechaniki i podstaw elektrotechniki w Państwowej Szkole Przemysłowej we Lwowie. W latach 1918-1921 służył w Wojsku Polskim, był dowódcą radiostacji we Lwowie, potem w Przemyślu oraz szefem służby radiotelegraficznej 6. Armii Wojska Polskiego. Wyróżniony został najwyższymi pochwałami gen. Józefa Hallera i gen. Tadeusza Rozwadowskiego. W 1920 r. uzyskał stopień doktora za pracę O wpływie filtrowania na hydrosole, a w 1925 r. zdobył habilitację z fizyki doświadczalnej. Jego wykład habilitacyjny miał temat: O zasadzie nieosiągalności absolutnego zera. Prowadził wykłady z fizyki i radiotechniki na Politechnice Lwowskiej. W 1923 r. organizował tam laboratoria radiotechniczne, a w 1937 r. grupę Tele-Radiotechniczną na kierunku elektrotechnika. Rozszerzał zakres wykładów, m.in. o tematykę lamp katodowych oraz o pomiary radiotechniczne. Organizował kursy radiotechniczne. Naukowo zajmował się fizyką koloidów i radiotechniką. Z dziedziny radiotechniki ogłosił m.in. pionierskie prace O radiotelegrafii (1923), Prądy termoelektronowe, Lampy katodowe (1924), oraz wiele artykułów, głównie w „Przeglądzie Radiotechnicznym”. W 1927 r. został profesorem nadzwyczajnym fizyki na Wydziale Rolniczo-Lasowym Politechniki Lwowskiej, a w 1936 r. profesorem zwyczajnym. Podczas II wojny światowej, w trakcie sowieckiej, a potem niemieckiej okupacji Lwowa, kontynuował pracę na przekształcanej przez okupantów Politechnice i był kierownikiem Katedry Fizyki na Wydziale Elektrycznym Kursów Technicznych. Prowadził także konspiracyjne studia wyższe. Po wojnie przyjechał transportem przesiedleńczym do Gliwic i tu zorganizował od podstaw Katedrę Fizyki na Wydziale Elektrycznym Politechniki Śląskiej. Opiekował się też Katedrą Radiotechniki, którą w 1947 r. przekazał Tadeuszowi Zagajewskiemu. Był jednym z pierwszych twórców laboratoriów radio- i teletechnicznych na tej uczelni, założył także Zakład Optyki i Mechaniki Precyzyjnej przy Katedrze Fizyki. Był pierwszym kierownikiem Zakładu, przekazując w 1949 r. tę funkcję Edmundowi Romerowi. W 1946 r. został mianowany profesorem zwyczajnym fizyki Politechniki Śląskiej. Dzięki otwarciu laboratoriów radiotechnicznych i teletechnicznych zorganizował Studium Telekomunikacyjne przy Wydziale Elektrycznym Politechniki Śląskiej. Jednocześnie dojeżdżając do Krakowa, na ówczesnym Wydziale Komunikacji Wydziałów Politechnicznych Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie zorganizował Katedrę Fizyki. Poza działalnością zawodową, czynnie brał udział w działalności stowarzyszeniowej, zwłaszcza radiotechnicznej. Był członkiem Stowarzyszenia Elektryków Polskich, Stowarzyszenia Radiotechników Polskich (był prezesem Koła Lwowskiego), był prezesem Lwowskiego Klubu Krótkofalowców, Polskiego Towarzystwa Fizycznego. Z jego inicjatywy powstał Gliwicki Oddział Polskiego Towarzystwa Fizycznego w 1948 r., którego był pierwszym przewodniczącym. Od 1929 r. był członkiem Rady Naukowej Instytutu Radiotechnicznego w Warszawie. Od 1948 r. był czynnym członkiem Śląsko-Dąbrowskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Katowicach.
W małżeństwie z Felicją Zajączkowską miał dwie córki lekarkę Barbarę zamężną Krupińską i Marię, po mężu Świerzawską.
Imieniem T.M. nazwano jedną z sal Politechniki Śląskiej, na I piętrze w starym gmachu Wydziału Elektrycznego, przy ul. Akademickiej 10. Przy wejściu do sali 1 października 1965 r. umieszczono tablicę pamiątkową oraz płaskorzeźbę głowy T.M.
Odznaczony: Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1938 r.).
Pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Bibliografia podmiotowa
Wykaz prac naukowych zob.: Hickiewicz J., Tadeusz Malarski (1883-1952), [W:] Profesorowie lwowscy na Politechnice Śląskiej, red. D. Recław, W. Bąba, Gliwice 2015, s. 384-385.
Bibliografia przedmiotowa
Dąbrowski K., Malarski Tadeusz, [w:] Polski wkład w przyrodoznawstwo i technikę. Słownik polskich i związanych z Polską odkrywców, wynalazców oraz pionierów nauk matematyczno-przyrodniczych i techniki, t. 3, red. B. Orłowski, Warszawa 2015, s. 35-36.
Hickiewicz J., Tadeusz Malarski (1883-1952), [w:] Polacy zasłużeni dla elektryki. Początki elektrotechnicznego szkolnictwa wyższego, pionierzy elektryki, red. J. Hickiewicz, Warszawa-Gliwice-Opole 2009, s. 173-178.
Hickiewicz J., Tadeusz Malarski (1883-1952), [w:] Profesorowie lwowscy na Politechnice Śląskiej, red. D. Recław, W. Bąba, Gliwice 2015, s. 375-387.
Kubiatowski J., Malarski Tadeusz (1883-1953), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 19, Warszawa 1974, s. 266-267.
Kubiatowski J., Malarski Tadeusz (1883-1952), [w:] Słownik biograficzny techników polskich, t. 11, Warszawa 2000, s. 81-82.
https://sp2put.pl/radioelektronicy/malarski_t.htm [dostęp 7.12.2022].
Informacje prof. Jerzego Hickiewicza, od 1945 r. studenta, a od 1955 r. asystenta w Katedrze Maszyn Elektrycznych Politechniki Śląskiej.
Autor hasła
Jerzy Hickiewicz, Piotr Rataj [listopad 2022 r.]