Stanisława Platówna
właśc. Rotter-Platówna, pseud. Nurt, ur. 14.02.1924 r. we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 14.12.1975 r. we Wrocławiu – pisarka, publicystka, autorka książek dla dzieci i młodzieży.
| |
|---|---|
| Imię i nazwisko | Stanisława Platówna, właśc. Rotter-Platówna, pseud. Nurt |
| Data i miejsce urodzenia | 14.02.1924, Lwów |
| Data i miejsce śmierci | 14.12.1975, Wrocław |
| Zawód | pisarka |
Stanisława Platówna z matką Franciszką Platówną-Rotter w 1927 r.
Stanisława Platówna
Stanisława Platówna
Nekrolog Stanisławy Platówny w „Słowie Polskim” 1975 r.
Stanisława Platówna była jedyną córką Leopolda Rottera, technika dentysty (zm. 1946 r.) i śpiewaczki operowej Franciszki Platówny-Rotter (1894-1974). Po matce odziedziczyła talent muzyczny. Dzieciństwo spędziła we Lwowie, gdzie ukończyła szkołę powszechną i początkowe klasy gimnazjum. W czasie II wojny światowej (od 1940 r.) przebywała w Warszawie u matki lub w Łapczycy koło Bochni u dziadków. W latach 1941-1942 mieszkała z matką w Krakowie i pracowała w Urzędzie Obwodowym w dzielnicy Dębniki przy wydawaniu kart żywnościowych. Jednocześnie kontynuowała naukę na tajnych kompletach i w 1944 r. zdała maturę. Od kwietnia do czerwca 1944 r. przebywała jako sanitariuszka o pseudonimie „Nurt” w leśnym partyzanckim szpitalu zgrupowania Armii Krajowej Obwodu Biłgoraj, wchodzącego w skład Inspektoratu Zamojskiego Okręgu Lublin AK. Wówczas opracowała melodię do partyzanckiej piosenki Żołnierska kołysanka ze słowami Bolesława Ałapina. W czerwcu 1944 r. wróciła do Krakowa.
W marcu 1945 r. rozpoczęła studia polonistyczne na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie poznała Wisławę Szymborską. Wspólnie uczestniczyły w spotkaniach towarzyskich w Domu Literatów na Krupniczej u Adama Włodka i jego żony. Występowała jako aktorka w Teatrze Okręgowej Komisji Związków Zawodowych „Studio” (1949). W latach 1950-1952 była zatrudniona jako cenzor w Wojewódzkim Urzędzie Prasy. W 1951 r. uzyskała magisterium i otrzymała stypendium naukowe na napisanie pracy doktorskiej, z którego zrezygnowała po poślubieniu prawnika Henryka Kołodzieja (1952).
Razem z mężem wyjechała do Wrocławia, gdzie pracowała jako bibliograf w „Domu Książki” (1954). W tym mieście od końca lat czterdziestych mieszkała matka pisarki, Franciszka Platówna-Rotter, która pracowała jako pedagog w miejscowych szkołach muzycznych. W Wałbrzychu, gdzie mąż S.P. był prokuratorem, była kierowniczką księgarni. Po powrocie do Wrocławia w 1956 r. zatrudniła się w dziale kulturalnym redakcji „Słowa Polskiego”. W latach 1958-1962 publikowała w piśmie recenzje z przedstawień granych w teatrach muzycznych Wrocławia. Na zlecenie Opery Wrocławskiej przetłumaczyła na język polski libretto Traviatty G. Verdiego (1960).
Debiutowała jako prozaik opowiadaniem Morderca opublikowanym w „Trybunie Dolnośląskiej” (1948, nr 38). Pierwsza powieść S.P. Tajemnica trzech studni została wydana w Krakowie w 1956 r. Jej twórczość była adresowana do dzieci i młodzieży. Napisała powieści: Darek i pięciu (1965), Niezwykłe wakacje A.B.C. (1968), Tomek, Ewa i inni (1968), A jednak się kręci! (1970), Chłopiec na polnej drodze (1970), Skok przez skórę (1971), Mały wzywa kapitana (1972), Telefon zaufania (1973), Żegnaj, Zorbin! (1974), W myślach, w sercu… (1975) oraz Marianna, Marysia, Misia (1976). Była także autorką dwóch powieści sensacyjnych: Cień Czarnej Pani (1957) i Zakamarki (1958). Jej ostatnia powieść Serce jak orzeszek nie została wydana i pozostała w maszynopisie.
Powieści i opowiadania S.P. zyskiwały uznanie czytelników i były nagradzane na konkursach. Debiutanckie opowiadanie Mordercy uzyskało w 1947 r. wyróżnienie w ogólnopolskim konkursie na tekst o tematyce okupacyjnej. Powieść Niezwykłe wakacje A.B.C. została wyróżniona w konkursie Wydawnictwa Nasza Księgarnia w 1967 r. W 1971 r. za książkę Chłopiec na polnej drodze otrzymała Harcerską Nagrodę Literacką. W tym samym roku Teatr Lalek przy Teatrze Ziemi Opolskiej wystawił adaptację powieści Mały wzywa kapitana.
Wszystkie swoje teksty podpisywała panieńskim nazwiskiem matki. Od 1967 r. współpracowała z wydawnictwem Nasza Księgarnia, gdzie wydawała swoje powieści. Publikowała także na łamach czasopism młodzieżowych: „Świat Młodych” (1971-1972) oraz „Płomyk” (1972-1973). Od 1969 r. była członkiem oddziału wrocławskiego Związku Literatów Polskich.
S.P. nie była zadowolona ze swoich osiągnięć, jej ambicje były o wiele większe. W listach do Wisławy Szymborskiej, przyjaciółki z czasów studenckich, uskarżała się na brak uznania i kłopoty z „natchnieniem”. Tak o tej korespondencji pisała Joanna Gromek-Illg:
Liczne listy Stasi w ogóle pełne są kłopotów i narzekań. Z upodobaniem opisuje w nich choroby swoje, swojej mamy i męża, a nawet psa. […] Listy Stasi są monotonne, nudne i strasznie smutne. Zajęta drobnymi, przyziemnymi sprawami, opowiadała o nich w listach przesadnie szczegółowo i zarazem bezbarwnie. Podziwiam lojalność Szymborskiej wobec przyjaciółki z młodości, z którą w późniejszym czasie nic jej właściwie nie łączyło – mimo iż jeszcze na początku lat sześćdziesiątych mogło się zdawać, że ich drogi życiowe będą równoległe lub przynajmniej podobne. Być może ten wspólny start, podobne młodzieńcze marzenia skłaniały Wisławę do korespondowania z nieszczęśliwą Stasią – a być może zwyczajna kobieca solidarność. [J. Gromek-Illg, Szymborska. Znaki szczególne. Biografia wewnętrzna, Kraków 2020, s. 405-406].
Małżeństwo pisarki było nieszczęśliwe i bezdzietne, Henryk Kołodziej nie cenił talentu żony i nie szanował jej pracy. W 1975 r. rozstała się z mężem.
Zmarła śmiercią samobójczą. Została pochowana na cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu.
Bibliografia podmiotowa
Wykaz publikacji:
Chudek J., Z materiałów biobibliograficznych dotyczących pisarzy zmarłych w r. 1975, „Rocznik Literacki” 1975, s. 671.
Bibliografia przedmiotowa
Bęczkowska K., Twórczość prozatorska Stanisławy Platówny dla dzieci i młodzieży, Rzeszów 2013.
Gromek-Illg J., Szymborska. Znaki szczególne. Biografia wewnętrzna, Kraków 2020, s. 403-406.
Marzęcka B., Platówna Stanisława, [w:] Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, Oprac. zespół pod red. J. Czachowskiej i A. Szałagan, t. 6, Warszawa 1999, s. 397-398.
Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży: pisarze, książki, serie, ilustratorzy, przegląd bibliograficzny, Warszawa 1979, s. 426-427.
Platówna S., Chłopiec na polnej drodze, Warszawa 1975 [nota biograficzna].
Profile twórców kultury. Stanisława Platówna, „Słowo Polskie” 1971, nr 187, s. 5.
Tylicka B., Platówna Stanisława, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 26, Kraków 1981, s. 700-701.
Nekrolog, „Słowo Polskie” 1975, nr 280, s. 2.
Szewera T., Niech wiatr ją poniesie: antologia pieśni z lat 1939-1945, Łódź 1975, s. 142-143, 490.
Autor hasła
Marta Kasprowska-Jarczyk [maj 2023]