Stanisław Michalkiewicz

Z Kresowianie na Śląsku
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

ur. 4.03.1925 r. w Koprach na Kowieńszczyźnie (obecnie Litwa), zm. 7.12.1985 r. w Katowicach – historyk, badacz dziejów Śląska.

Imię i nazwisko Stanisław Michalkiewicz
Data i miejsce urodzenia 4.03.1925, Kopry
Data i miejsce śmierci 7.12.1985, Katowice
Zawód historyk

Stanisław Michalkiewicz uczył się w Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Kownie, a po jego rozwiązaniu w IV Gimnazjum Państwowym. Edukację przerwał wybuch II wojny światowej. Chcąc uniknąć wysłania na roboty przymusowe do Niemiec, powrócił do rodzinnych Koprów. Egzamin dojrzałości zdał jeszcze w rodzinnych stronach, w czerwcu 1945 r. W tym roku w transporcie przesiedleńczym trafił do Wrocławia, gdzie po otwarciu Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej rozpoczął studia historyczne. W czasie studiów pracował w Archiwum Państwowym we Wrocławiu, na Kursie dla Dorosłych przy Szkole Państwowej nr 2 oraz we wrocławskim III Liceum Ogólnokształcącym, w Gimnazjum Odzieżowym i Gastronomicznym w Wałbrzychu. Już wtedy zaczął interesować się tematyką śląską. Pod kierunkiem prof. Stefana Inglota, napisał pracę magisterską pt. Bunty chłopskie na Śląsku w okresie feudalnym (1950). Po ukończeniu studiów podjął pracę w Katedrze Historii Społeczno-Gospodarczej Uniwersytetu Wrocławskiego. W 1953 r. przeniósł się do Zakładu Historii Śląska Polskiej Akademii Nauk, gdzie zatrudniony został najpierw jako asystent, następnie zaś od 1960 r. jako adiunkt, zaś pięć lat później jako kierownik zakładu. W 1959 r. obronił pracę doktorską pt. Stosunki społeczno-gospodarcze w dobrach Hochbergów w drugiej połowie XVIII w. Po przejęciu przez Uniwersytet Wrocławski Zakładu Historii Śląska PAN przeszedł na uczelnię. W 1966 r. uzyskał habilitację na podstawie pracy Górnictwo węglowe i położenie załóg kopalnianych w Zagłębiu Wałbrzysko-Noworudzkim w pierwszej połowie XIX w.

S.M. w tym czasie prowadził bardzo ożywioną działalność redakcyjną. Był członkiem kolegium wydawniczego serii „Klasa robotnicza na Śląsku” wydawanej przez Instytut Śląski w Opolu i redaktorem serii „Regionalne monografie Dolnego Śląska”. Od 1976 r. był kierownikiem zespołu redakcyjnego serii „Historia Acta Universitatis Wratislaviensis”. Stale współpracował z redakcjami „Śląskiego Kwartalnika Historycznego Sobótka”, „Zaraniem Śląskim”, „Studiami i materiałami z dziejów Śląska”. Uczestniczył również w życiu stowarzyszeń naukowych: Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego (członek od 1964 r.), Polskiego Towarzystwa Historycznego (w latach 1973–1977 w zarządzie Oddziału Wrocławskiego, później zaś w sekcji regionalnej Zarządu Głównego PTH w Warszawie), a także w instytucjach naukowych: w latach 1966-69 jako członek Rady Naukowej PAN w Warszawie oraz od 1977 r. jako członek zwyczajny Instytutu Śląskiego w Opolu. Zwieńczeniem wrocławskiej karierę S.M. był tytuł profesora nadzwyczajnego (1973 r.) oraz funkcja wicedyrektora Instytutu Historii Uniwersytetu Wrocławskiego (1975 r.).

W październiku 1978 r., z uwagi na braki kadrowe na Uniwersytecie Śląskim, przeniósł się do Katowic. Prowadził tu wykłady monograficzne, zajęcia ze statystyki i historii Polski XVIII-XX w. oraz seminaria magisterskie. Ponadto pełnił funkcję redaktora serii Uniwersytetu Śląskiego Historia oraz konsultanta naukowego w Śląskim Instytucie Naukowym. W roku akademickim 1979/1980 został kierownikiem Zakładu Metodologii i Dydaktyki Historii w Instytucie Historii UŚ. Od 1 IX 1981 r. piastował funkcję zastępcy Dyrektora, niebawem zaś Dyrektora Instytutu Historii. Był członkiem Zespołu Dydaktyki i Wychowania przy Ministerstwie Szkolnictwa Wyższego, Nauki i Techniki. Na kilka miesięcy przed śmiercią, w 1985 r. Rada Państwa nadała mu tytuł profesora zwyczajnego.

S.M. przez całe swoje życie zawodowe był zaangażowany politycznie. Od 1948 r. był członkiem Stronnictwa Ludowego, następnie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Po przeprowadzce do Katowic opuścił szeregi ZSL i wstąpił do PZPR. Działalność badawcza S.M. koncentrowała się wokół następujących tematów: położenie śląskiej ludności wiejskiej w XVIII- XIX w., ruchy chłopskie oraz dzieje przemysłu górniczego i hutniczego na Górnym Śląsku. Wydał w sumie ok. 200 publikacji. Był redaktorem Historii Śląska (tom II, część II, Wrocław 1970; tom III, część 1 i 2,Wrocław 1976, 1985) oraz opracowania Zagadnienia gospodarczo-społeczne i polityczne z dziejów Śląska („Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia”, Wrocław 1971, 1972, 1977).

Odznaczony odznaką „Budowniczy Wrocławia”; Złotym Krzyżem Zasługi; Medalem 40-lecia Polski Ludowej; Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Nagrodzony Nagrodą Towarzystwa Miłośników Bytomia im. Józefa Ligęzy (1985).

Pochowany na Katowickim Cmentarzu Komunalnym w Katowicach-Panewnikach.

Bibliografia podmiotowa

Michalkiewicz S., Górnictwo węglowe i położenie robotników w Zagłębiu Wałbrzysko-Noworudzkim w pierwszej połowie XIX wieku, Wrocław [i in.], 1965.

Michalkiewicz S., Powstanie chłopskie na Górnym Śląsku w 1811 roku, Wrocław 1967.

Michalkiewicz S., Gospodarka magnacka na Śląsku w drugiej połowie XVIII wieku na przykładzie majątku Książ, Wrocław 1969.

Michalkiewicz S., Przemysł i robotnicy na Śląsku (do 1914 r.), Katowice 1984.

Bibliografia przedmiotowa

Archiwum Uniwersytetu Śląskiego, Akta Osobowe, sygn. 6/M/I-III sam.

Kaczmarek R., Stanisław Michalkiewicz, [w:] Uczeni wrocławscy, cz. 2, 1974–1994, pod red. J. Trzynadlowskiego, Wrocław 1994

Kwaśny Z., Stanisław Michalkiewicz (4 III 1925 – 7 XII 1985), „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1987, nr 1, s. 119-122.

Słownik historyków polskich, pod red. M. Prosińskiej-Jackl, Warszawa1994.

Autor hasła

Agata Bryłka-Jasionek [październik 2022 r.]