Stanisław Kochman
ur. 7.06.1935 r. w Ludwikówce k. Stanisławowa na Pokuciu (obecnie Ukraina), zm. 3.04.2010 r. w Opolu – filolog specjalizujący się w językoznawstwie wschodniosłowiańskim, nauczyciel akademicki.
![]() | |
---|---|
Imię i nazwisko | Stanisław Kochman |
Data i miejsce urodzenia | 7.06.1935, Ludwikówka |
Data i miejsce śmierci | 3.04.2010, Opole |
Zawód | filolog, nauczyciel akademicki |
Stanisław Kochman pochodził z chłopskiej rodziny, która uniknęła eksterminacji z rąk banderowców. Ludwikówka była wsią czysto polską, w której istniała samoobrona polska. W nocy z 17 na 18 lutego 1944 r. sotnia Ukraińskiej Powstańczej Armii „Siromancy” pod dowództwem Dmytra Karpenki „Jastruba” wspomagana przez lokalną grupę OUN otoczyła wieś i ostrzelała pociskami zapalającymi domostwa.
Polaków zabijano bez względu na płeć i wiek przy użyciu siekier i noży, do uciekających strzelano, banderowcy wymordowali prawie całą ludność, a wieś spalili. Dziś w tym miejscu rośnie tylko trawa. Dzięki przezorności ojca, który przygotował zamaskowany wykop, rodzina Kochmanów przeżyła. Dzień po zbrodni do wsi przyjechali Niemcy, którzy wywieźli niedobitków do Stryja, a później w okolice Rzeszowa i tam rozdzielili rodziców z dziećmi. Ośmioletni wówczas Stanisław trafił do domu dziecka. W czerwcu 1945 r. rodzina Kochmanów zamieszkała w Opolu, a dwa lata później w Szydłowcu k. Niemodlina. Stamtąd Kocham dojeżdżał na zajęcia do Liceum Pedagogicznego w Opolu, które ukończył z wyróżnieniem w 1953 r. Świadectwo dojrzałości, które wówczas otrzymał, dawało mu wstęp na wszystkie kierunki studiów w Polsce. Zdecydował się na studia rusycystyczne w Rostowie nad Donem, a po roku został przeniesiony na Uniwersytet Leningradzki, który ukończył z wyróżnieniem w 1958 r. Po nostryfikacji dyplomu wrócił na Opolszczyznę i przyjął ofertę ówczesnego kierownika Katedry Języka Rosyjskiego, Zygmunta Fajksa, podjęcia pracy w opolskiej Wyższej Szkole Pedagogicznej (WSP). W 1964 r. obronił pracę doktorską nt. Polsko-rosyjskie kontakty językowe w zakresie słownictwa w XVII w., której promotorem był prof. Leszek Ossowski. W 1969 r. S.K. został mianowany docentem i objął funkcję prodziekana ds. studenckich Wydziału Filologiczno-Historycznego WSP, którą pełnił 9 lat, zyskując opinię zapobiegliwego mecenasa animatorów studenckiego ruchu naukowego i kulturalnego. W 1974 r. habilitował się na Uniwersytecie Wrocławskim, a trzy lata później przeniósł się na Uniwersytet Gdański, gdzie przez dwie kadencje pełnił z wyboru funkcję dyrektora Instytutu Filologii Rosyjskiej. Wrócił do Opola w 1983 r. już jako profesor zwyczajny. Przez rok był dyrektorem Instytutu Filologii Rosyjskiej. W kwietniu 1984 r. został wybrany rektorem WSP. Funkcję tę sprawował przez dwie kadencje do 1990 r. Pełniąc godność rektora profesor S.K. należał do wąskiej grupy osób, które postawiły sobie za cel stworzenie w Opolu uczelni o pełnych prawach akademickich – uniwersytetu. Wymagało to nie tylko zabiegów i talentów dyplomatycznych, ale i kilkuletniej pracy organicznej polegającej na takich przekształceniach dotychczasowej uczelni pedagogicznej, by naukowo, organizacyjnie, administracyjnie i logistycznie odpowiadała stawianym przed uniwersytetami wymogom. W latach 1996–1999 sprawował funkcję dyrektora Instytutu Filologii Wschodniosłowiańskiej, a następnie, przez dwie kolejne kadencje od 1999 do 2005 r. był dziekanem Wydziału Filologicznego UO W latach 1994–2008 pełnił również funkcję przewodniczącego Rady Bibliotecznej Uniwersytetu Opolskiego, zabiegając usilnie o budowę nowego gmachu bibliotecznego.
Jako badacz prof. S.K. specjalizował się w zagadnieniach językoznawstwa historycznego ze szczególnym uwzględnieniem polsko-rosyjskich stosunków kulturowych i językowych wieku XVI-XIX w kontekście ogólnoeuropejskim. Większość z jego 100 prac naukowych, w tym trzech monografii, stanowią studia i rozprawy pionierskie, penetrujące zapomniane i niezbadane obszary materiałów źródłowych: rosyjską korespondencję dyplomatyczną XVI-XVII w., dawne rosyjskie teksty prawnicze, pierwsze rosyjskie sztuki teatralne itp. – które pozwoliły rzucić nowe światło na kwestie innowacji leksykalnych w językach słowiańskich, a zwłaszcza na problematykę rozwoju całej warstwy słownictwa abstrakcyjnego, intelektualnego i kulturowego tych języków – szczególnie na dzieje ich terminologii filozoficznej. W dociekaniach S. K. nad leksykologią i frazeologią słowiańskich języków literackich wieków XVII-XIX położony został nacisk na ich związki z językami zachodnioeuropejskimi – francuskim, niemieckim, łaciną i z całą kulturą duchową Europy tego okresu. Ale szczególną uwagą obdarzał Profesor Kochman sferę kontaktów językowych dawnej Polski i Rosji, dowodząc żmudnymi kwerendami i analizami, jak istotną rolę kulturową pełniła wobec Rosji polszczyzna – pośredniczka w przekazywaniu wschodniej części kontynentu idei filozoficznych i estetycznych, pojęć naukowych, prawnych i administracyjnych. Zyskał uznanie i szacunek w polskim świecie akademickim, od 1978 r. był członkiem Komitetu Słowianoznawstwa Polskiej Akademii Nauk, w latach 1978–1989 był członkiem Komitetu Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk, w latach 1992–2003 był członkiem Komisji Frazeologicznej Komitetu Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk, w latach 1988–2003 był wiceprzewodniczącym Komisji Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk Oddział w Katowicach, członkiem Polskiego Towarzystwa Rusycystycznego, Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, Opolskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Deutsche Puschkin Gesselschaft (Bonn). Był członkiem Komitetu Redakcyjnego „Przeglądu Rusycystycznego” i „Slavia Orientalis”; redagował serie zeszytów naukowych Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego i Uniwersytetu Opolskiego; współorganizował m.in. II Kongres Międzynarodowego Stowarzyszenia Wykładowców Języka i Literatury Rosyjskiej oraz VII Międzynarodowy Kongres Slawistów. Profesor Stanisław Kochman wypromował ponad 250 magistrów filologii rosyjskiej oraz 15 doktorów nauk humanistycznych i uczestniczył jako recenzent w promocji ponad 30 doktorów na wszystkich najważniejszych uniwersytetach polskich. Recenzował ponad 20 rozpraw habilitacyjnych, opiniował 14 wniosków o nadanie tytułu profesora nauk humanistycznych i 7 wniosków o stanowiska profesora nadzwyczajnego i zwyczajnego.
Odznaczony: Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Odznakami Zasłużonego dla Miasta Opola i Zasłużonego dla Opolszczyzny, Złotym Medalem im. Aleksandra Puszkina – najwyższym odznaczeniem Międzynarodowej Asocjacji Wykładowców Języka i Literatury Rosyjskiej.
Amatorsko uprawiał siatkówkę i pływanie, lubił literaturę pamiętnikarską, muzykę Chopina.
Bibliografia przedmiotowa
Przyczynek do dziejów leksykografii rosyjskiej. Słownik Siemionnikowa z XVII wieku, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu. Filologia Rosyjska” 1963, z. 2, s. 121-146.
Polsko-rosyjskie kontakty językowe w zakresie słownictwa w XVII wieku, Wrocław 1967.
Polonizmy w języku rosyjskiej korespondencji dyplomatycznej (1487–1571), cz. 1, „Sprawozdania Opolskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Wydział II Języka i Literatury”, seria B, 1971, s. 37-54.
Polsko-rosyjskie stosunki językowe od XV do XVII wieku, Wrocław 1975.
Polonica w leksykografii rosyjskiej XVII wieku, Warszawa-Wrocław 1975.
Nazwy własne a wyrazy pospolite w języku i tekście, Opole 1986.
W kręgu semazjologii leksykologii i terminologii, wyd. WSP, Opole 1988.
Na tropach galicyzmów w listach Zygmunta Krasińskiego (frazeologia), „Universitas Ostarviensis. Acta Facultatis Linguistica” 1994, z. 1, s. 41-45.
Frazeologia a religia. Tezy referatów międzynarodowego sympozjum naukowego, Opole 4-6 września 1996 r., red. W. Chlebda, S. Kochman, Opole1996.
Literatury i języki Słowian Wschodnich. Stan obecny i tendencje rozwojowe, red. B. Kodzis, S. Kochman, I. Danecka, Opole 1997.
Dialog w literaturach i językach słowiańskich, t. 2: Językoznawstwo, red. S. Kochman, Cz. Lachur, Opole 2003.
Studia nad słownictwem i frazeologią słowiańską, Opole 2005.
50 lat Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Opolskiego, księga jubileuszowa pod red. M. Balowskiego, S. Kochmana, Opole 2005.
Bibliografia przedmiotowa
Nicieja S.S., Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Opolu 1950-1990, Opole 1990.
Współcześni uczeni polscy. Słownik biograficzny, T. 2: H-Ł, red. nauk. J. Kapuścik, Warszawa 1999, s. 364.
Współcześni slawiści polscy. Informator, red. nauk. E. Małek, M. Korytkowska, Kraków 2000, s. 149-10.
Nicieja S.S., Alma Mater Opoliensis. Ludzie, fakty, wydarzenia. Księga jubileuszowa w 50. Rocznicę Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu i 10. Rocznicę powstania Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2004.
Ogród nauk filologicznych. Księga jubileuszowa poświęcona Profesorowi Stanisławowi Kochmanowi¸ red. M. Balowski, W. Chlebda, Opole 2005.
50 lat Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Opolskiego, księga jubileuszowa pod red. M. Balowskiego, S. Kochmana, Opole 2005, s. 95-96.
Borkowski K., Rektor lobbysta, „Indeks” 2010, nr 5-6, s. 19-20.
Chlebda W., Odejście Profesora Kochmana (1935–2010), „Indeks” 2010, nr 5-6, s. 16-18.
Chlebda W., Stanisław Kochman (7 VI 1935 – 3 IV 2010), „Rocznik Slawistyczny” 2010, t. 59, s. 3-7.
Księga jubileuszowa. 20-lecie Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2014, s. 79.
Autor hasła
Anna Błaszczyk