Stanisław Brzozowski

Z Kresowianie na Śląsku
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

ur. 9.03.1889 r. we wsi Myszkowice, pow. tarnopolski (obecnie Ukraina), zm. 9.11.1959 r. w Krakowie – inżynier budowy mostów, profesor, pedagog.

Zdjęcie portretowe Stanisława Brzozowskiego
Imię i nazwisko Stanisław Brzozowski
Data i miejsce urodzenia 9.03.1889, Myszkowice
Data i miejsce śmierci 9.11.1959, Kraków
Zawód inżynier budowy mostów, pracownik akademicki, pedagog
Stanisław Brzozowski (stoi pośrodku) z rodziną
Stanisław Brzozowski (stoi pośrodku) z rodziną
Dyplom doktorski Stanisława Brzozowskiego
Dyplom doktorski Stanisława Brzozowskiego
Stanisław Brzozowski w otoczeniu studentów, Politechnika Śląska 1946 r.
Stanisław Brzozowski w otoczeniu studentów, Politechnika Śląska 1946 r.
Nekrolog Stanisława Brzozowskiego
Nekrolog Stanisława Brzozowskiego

Stanisław Piotr Brzozowski urodził się w rodzinie Wojciecha i Teofili z d. Bernalewskiej. W 1895 r. przeprowadzili się do Brzozowicy Wielkiej, gdzie ojciec kupił młyn oraz dom. Tam S.B. uczęszczał do szkoły gminnej, którą ukończył w 1901 r. W tym roku zmarł ojciec i na Stanisława spadł obowiązek utrzymania matki i pięciorga rodzeństwa. Podjęli decyzję o sprzedaży młyna oraz domu i wyprowadzce do Tarnopola, gdzie zakupili kamienicę czynszową. W 1901 r. rozpoczął naukę w szkole realnej, którą ukończył 3 lipca 1907 r. uzyskując świadectwo dojrzałości. Tego roku rozpoczął studia wyższe na Wydziale Inżynieryjnym Cesarsko-Królewskiej Szkoły Politechnicznej we Lwowie, na kierunku budowy dróg i mostów. Rodzina sprzedała dom w Tarnopolu i przeprowadziła się wraz ze do Lwowa, gdzie kupili mieszkanie. Podczas studiów, S.B. podjął pracę zarobkową jako kreślarz w Biurze Technicznym Warsztatów Głównych Kolei Państwowych we Lwowie (od 1909 r.), co pozwoliło na utrzymanie rodziny. Jednocześnie pomagał w kształceniu i opiece nad młodszym rodzeństwem. 1 lipca 1913 r. zdał pierwszy egzamin państwowy na studiach, dzięki czemu Dyrekcja Kolei Państwowych (DKP) awansowała go na stanowisko inżyniera adiunkta w Dziale Inwestycji na odcinku Lwów. Zajmował się rozbudową stacji kolejowych oraz uczestniczył przy opracowaniu projektu drugiej nitki linii kolejowej na trasie Złoczów-Tarnopol. Pracował tam w latach 1913–1915, a następnie, do 1928 r. w Biurze Budowy i Utrzymania Mostów. Przygotowywał projekty naprawy mostów i wiaduktów zniszczonych w czasie wojny. W DKP otrzymał kolejne awanse: Inżyniera Komisarza Budowy (1918–1922), Starszego Komisarza Budowy we Lwowie (1922–1925), referendarza (1925–1928). Ze względu na zajmowane stanowisko i strategiczne prace, którymi się zajmował, w czasie I wojny światowej został na wniosek DKP odroczony ze służby wojskowej. W tym czasie dostał nominację na adiunkta budowy w Dziale Dróg i Mostów Biura Budowy i Utrzymania Mostów. Po śmierci matki w 1916 r. został jedynym żywicielem i opiekunem rodziny. Tego roku zdał drugi egzamin państwowy na uczelni (równoznaczne z obecnym dyplomem magistra inżyniera). W dniach 14–22 lutego – praktyczny, a 15 marca – ustny. Na świadectwie, które podpisała komisja pod przewodnictwem prof. Maksymiliana Thulliego, określono go mianem „uzdolniony”. W tym roku wygrał konkurs na stanowisko konstruktora (obecnie adiunkta) I Katedry Budowy Mostów Politechniki Lwowskiej (PL), której kierownikiem był prof. M. Thullie. Do 1928 r. równolegle pracował w DKP i na PL. Ustabilizowało się także jego życie prywatne. 19 listopada 1919 r. we Lwowie zawarł związek małżeński ze szlachcianką (herbu Nałęcz), nauczycielką Izabellą Bronisławą Rudnicką (1890–1956), z którą zaręczony był od 1908 r. Rozwijała się także jego kariera naukowa. W 1922 r. został pierwszym redaktorem pisma „Życie Technickie” (później „Życie Techniczne”), na łamach którego publikował również własne artykuły. W 1924 r. „Czasopismo Techniczne” zamieściło jego pracę Belka obustronnie sprężyście utwierdzona o dowolnej sztywności „n” i jej zastosowanie do obliczania ram i belek ciągłych, która stała się podstawą dopuszczenia do otwarcia przewodu doktorskiego na Wydziale Komunikacyjnym PL. 5 stycznia 1924 r. z odznaczeniem zdał rygorozum (ścisły egzamin doktorski), a 12 stycznia otrzymał tytuł doktora nauk technicznych. Jeszcze w roku akademickim 1923/1924, objął w zastępstwie prof. Stanisława Bryły, wykłady i ćwiczenia konstrukcyjne z Budowy Mostów IIA, które prowadził do 1925 r. Tego roku wyjechał na 7-miesięczny staż naukowy do Instytutu Paula Séjourné we Francji. Po powrocie, w roku akademickim 1925/1926, objął zajęcia ze Statyki Budowli II. Po przejściu prof. M. Thulliego na emeryturę, 1 października 1926 r. S.B. został kierownikiem I Katedry Budowy Mostów i przez kolejne lata prowadził zajęcia z Teorii Mostów. W tych latach DKP odbudowywało mosty zniszczone podczas I wojny światowej. Niektóre z nich wizytował S.B., np. mosty przez Prut pod Jaremczem i Worochtą. Nie zaniedbywał też pracy naukowej. Opublikowana w 1927 r. na łamach „Czasopisma Technicznego” praca Linie wpływowe belek na sprężystych podporach dała podstawę do otwarcia przewodu habilitacyjnego, który zakończony został pomyślnie w dn. 10 marca 1927 r. nadanym tytułem doktora habilitowanego. 2 czerwca 1927 r. Prezydent Rzeczypospolitej Ignacy Mościcki mianował go profesorem nadzwyczajnym Teorii i Budowy Mostów na PL. Obowiązki profesorskie objął dopiero 1 sierpnia 1928 r. po zwolnieniu z DKP. Kolejną nominację, na profesora zwyczajnego, uzyskał 1 października 1935 r. (wg innych źródeł: 27 września 1936 r.). W tym czasie intensywnie zajmował się pracą naukową, dużo pisał (wiele tekstów zaginęło w czasie II wojny światowej), brał udział w opracowaniu Podręcznika inżynierskiego w zakresie inżynierii lądowej i wodnej prof. Stefana Bryły. Z nominacji Ministerstwa Oświaty działał jako członek w Komisji Egzaminu Dyplomowego na oddziałach: Lądowym, Wodnym i Mierniczym. W 1932 r. wydana została staraniem Wydziału Inżynierii Lądowej i Wodnej PL i Polskiego Towarzystwa Politechnicznego Księga pamiątkowa ku uczczeniu zasług doktora honoris causa profesora Maksymiljana Thulliego w związku z jego jubileuszem 80-lecia urodzin. Redakcji całości prac podjął się S.B. W roku akademickim 1933/1934 Rada Wydziału Inżynierii Lądowej i Wodnej PL powierzyła mu urząd dziekana. Równolegle prowadził zajęcia dydaktyczne, kierował dwoma Katedrami Budowy Mostów i wizytował budowę zapory w Rożnowie na Dunajcu (1937 r.). Ponadto w latach 1930–1939 był delegatem z ramienia PL do Opieki Zdrowotnej Lwowskich Szkół Akademickich.

II wojna światowa zastała go na Wileńszczyźnie podczas wizyty u rodziny. Do Lwowa wrócił w październiku i kontynuował pracę na PL oraz prowadząc Kursy Techniczne do 29 czerwca 1941 r., kiedy do miasta weszły wojska niemieckie. Początkowo bez pracy, z czasem zatrudniony na uruchomionych Staatliche Technische Fachkurse Lemberg (Państwowe Techniczne Kursy Zawodowe) w charakterze wykładowcy Teorii i Budowy Mostów. Prawdopodobnie, jak wielu innych profesorów w ramach tych kursów, S.B. prowadził konspiracyjne studia wyższe. W tym czasie przyjęli do rodziny12-letniego Kazimierza, osieroconego bratanka Izabelli. W ankiecie osobowej S.B. określa go, jako „syna” urodzonego w 1929 r. W czasie okupacji sowieckiej, w listopadzie 1944 r. rozpoczęły się zajęcia na uruchomionym Lwowskim Politechnicznym Instytucie, gdzie S.B. ponownie objął obie Katedry Budowy Mostów. Uznaniem dla jego wiedzy była także ponowna nominacja na profesora Budowy Mostów nadana przez radzieckie Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego.

13 lipca 1946 r. przybył do Gliwic w trzecim transporcie „politechnicznym” wraz z innymi profesorami i pracownikami PL oraz ich rodzinami. W pociągu znalazło się 490 osób. Transportem kierował prof. Włodzimierz Burzyński. Tak wspomina moment powitania ówczesny student Leszek Gruszczyński:

W 1946 r Politechnika otrzymała budynek przy ul. Katowickiej (obecnie Wydział Elektryczny) i tu witaliśmy w lipcu 1946 r. profesorów ze Lwowa. Po uroczystych przemówieniach, na zakończenie spotkania jeden z kolegów krzyknął – „Koledzy, chyba nie damy profesorom wrócić na nogach!”. Studenci rzucili się w stronę profesorów i każdy profesor był niesiony na ramionach z ulicy Katowickiej na Kaszubską. [Bąba W.J., Początki Politechniki Śląskiej, t. 2, Gliwice 2010, s. 495].

Wśród wspomnianych profesorów wymienił: W. Burzyńskiego (zob. osobne hasło), Stanisława Ochęduszkę, Stanisława Fryzego i S.B, który zamieszkał w Dzielnicy Akademickiej przy ul. Kaszubskiej 14, w bliskim sąsiedztwie przyszłej siedziby Wydziału Inżynieryjno-Budowlanego (WIB). Zatrudniony na podstawie umowy o pracę z dnia 15 lipca 1946 r., w charakterze profesora zwyczajnego w Katedrze Budowy Mostów Politechniki Śląskiej (PŚ), chociaż ówczesny minister oświaty Czesław Wycech mianował S.B. profesorem zwyczajnym dopiero 21 stycznia 1947 r. Katedrę zorganizował na wzór przedwojennej, funkcjonującej na PL. Uważany jest za współorganizatora WIB, który przyczynił się do udaremnienia w 1947 r. przez ówczesne władze zamiaru jego rozwiązania. W latach 1946–1959 sprawował funkcję przewodniczącego Komisji Egzaminu Dyplomowego. Na posiedzeniu Senatu PŚ 20 września 1947 r. wszedł w skład Komisji Dyscyplinarnej ds. Studenckich. Był także przewodniczącym Komisji ds. Dyscyplinarnych dla Pracowników Naukowych. W 1952 r. został delegatem WIB do Komisji Opiniodawczej Sekcji Naukowej Komisji Popierania Twórczości Naukowej i Artystycznej przy Prezydium Rady Ministrów w Warszawie. 19 maja 1959 r. osiągnął wiek emerytalny, jednak Rada Wydziału i Senat PŚ wystąpiły w dn. 5 czerwca do Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego z wnioskiem o przedłużenie zatrudnienia na kolejne trzy lata. Dla uczczenia Jego pamięci Gliwicki Oddział Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa od 1969 r. organizuje coroczny konkurs prac dyplomowych napisanych na Wydziale Budownictwa PŚ w Gliwicach. Bardzo dobrze wspominany przez studentów i współpracowników

Człowiek o wielkim sercu, niezwykłej dobroci i łagodnego charakteru. „Dziadzio”. Świetny dydaktyk. (…) był dosłownie uwielbiany przez studentów. (…) Profesor często też był opiekunem studentów nie tylko w sprawach wynikających z zaległości w nauce, ale także życiowych. (…) Jako człowiek prawego i szlachetnego charakteru, o nieskazitelnych zasadach etyczno-moralnych, był dla pracowników, także dla profesorów, wyrocznią w sprawach spornych, które często też, do rozstrzygnięcia, do niego trafiały. [W. Sitko, Historia Wydziału Budownictwa Politechniki Śląskiej, Gliwice 2004, s. 187].

Podobnie sportretowano go w fraszce:

Światowa renoma, tworzył mosty jak marzenie,

Spod brwi krzaczastych ojcowskie spojrzenie.

Wyjątkowa kultura, szlachetna postawa,

Której nie zepsuły zaszczyty i sława,

Ubiór klasyczny, lecz raczej niedbały,

Za to sprawom studenta poświęcał się cały.

[F. Maurer, M. Podlejski, Album karykatur, Gliwice 2015, s. 23]

Odznaczony: Medalem X-lecia Politechniki Śląskiej (1955 r.), Medalem X-lecia Polski Ludowej (1955 r.) oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1956 r.).

Pochowany wraz z żoną na Cmentarzu Lipowym w Gliwicach.

Bibliografia podmiotowa

Bibliografia prac naukowych S.B. zob. Stanisław Brzozowski. Inżynier, profesor, wychowawca, oprac. i red. Stefan Mercik, Gliwice 2010.

Bibliografia przedmiotowa

Bąba W.J., Początki Politechniki Śląskiej, t. 2, Gliwice 2010, s. 495, 632.

Maurer F., Podlejski M., Album karykatur, Gliwice 2015, s. 22–23.

Mercik S., Stanisław Brzozowski (1889–1959), [w:] Profesorowie lwowscy na Politechnice Śląskiej, red. D. Recław i W. J. Bąba, Gliwice 2015, s. 113–134.

Politechnika Lwowska 1844–1975, Wrocław 1993, s. 110.

Sitko W., Historia Wydziału Budownictwa Politechniki Śląskiej, Gliwice 2004, s. 187.

Stanisław Brzozowski. Inżynier, profesor, wychowawca, oprac. i red. S. Mercik, Gliwice 2010.

Autor hasła

Anita Tomanek [grudzień 2022 r.]